Alþýðublaðið - 12.07.1963, Blaðsíða 13

Garðyrkjuritið er nýkomið út.
l»að flytur fjölbreytt efni að
vanda. Ýmsar grelnar ritsins eru
sérstaklega fróðlegar fyri>' ís-
lenzkar húsmæður, sem margar
hverjar eru að þreifa fyrir sér
um geymslu garðávaxta, sem
segja má, að nái auknum vin-
sældum — eða með öðrum orð-
um VERÐI ALGENGARI á mat
bcvðuni hérlendirs með ári
hverju.. En marg r eiga í erfið-
leikum með að geyma grænmetið
yfir veturinn, þótt tekizt hafi
að rækta gullfallegar jurtir i
breytilegri veðráttu hins ís-
lenzka sumars.
Dr. Björn Sigurbjörnsson skrif
ar grein í Garðyrkjuritið um
geymslu garðávaxta í frystiskáp.
Hann 6egir:
,,Með páskamatnum höfum
við soðnar gulrætur, litsterkar
bragðgóðar og stinnar. Þá voru
eftir í heimilisfrystinum aðeins
nokkrir litlr plastpokar af gul-
rótaruppskerunni frá haustinu
1961. Nú er það ekki til fyrir-
myndar að geyma frysta garð-
ávexti (garðávextir = grænmeti
og rótarávextir) lengur en eitt
ár, en þó var ekki hægt að
merkja annað um páskana 1963
en að gulræturnar frá 1931 væru
nýuppteknar. Með hátíðamatnum
var auk þess blómkál, blaðlaukur
(púrrur) og sperkilkál (broccoli),
en allt frá sl. hausti og eins og
glænýtt úr frystinum.
Af öðrum garðávöxtum, sem í
frystinum eru, má nefna græn-
kál, hvítkál og rófur, en öllum
garðávöxtunum er raðað þannig,
að úr einu íláti eða poka nægi í
máltíð handa 3-4. Berjaskyr er
líka algengur réttur á heimil-
inu fram á Góu. Blúber og jarða-
ber eru svo vinsæl í eftirmat, að
geymsluþol þeirra hefur aldrei
komið í ljós, en er þó varla meir
en nokkrir mánuðir.
Frystiskápurinn, sem er venju-
legur, uppréttur heimilisfrystir,
rúmar allt það grænmeti, sem 3-4
manna fjölskylda þarf 2 daga
vikunnar allt ár'ð, og er þá tölu-
vert geymslurúm eftir fyrir önn-
ur matvæli.
Einn aöalmismunurinn á mat-
aræði íslendinga og flestra ann-
arra þjóða er, hve íslendingar
neyta miklu minni grænmetis
og ann^Vra garðávaxta. Þetta
er rnikill galli, því að garðá-
vextir eru ekki bara holl fæða,
heldur alveg ónrssandi hluti af
fullkominni máltíð eftir að menn
hafa einu sinni vanizt slíkum
borðsiðum.
I-J/oll.ísipn er ekki el’nuhgis
fóigin í vítamínunum, heldur
jafnvel fremur í beim bætandi
áhrifum, sem trefiar og st.innir
frumuveggir garðávaxtanna li.afa
á meltingafær'n. Grænmetis- og
rótarávaxtaát hnrf ^ stórauk-
ast á þessu landi, bæði tii að
aujka fjöl.brevtnj í innlendum
matvælategundum og t;l þess að
gera máltíðir lvst"t?ri, bragð-
betri og hollari. Áróður fyrír
slíku á ekkert skvlt við kredd-
ur um að smakka eW önnur holl
og nauðsynleg matvæli úr dýra-
ríkinu.
Það sem öðru fremur liefur
gert íslendingum erfitt fyrir um
að hafa garðávexti á borðum allt
árið, eru vandkvæðl á geymslu
þeírra. Kartöflur og rófur ma að'
vísu geyma þolanlega fram á- •
vor og stundum fram á sumar
í vel útbúnum geymslum. Gul- -
rætur má geyma með ýmsu erf , .
iðu móti, og eumir hengja ká!-’
höfuð upp í rjáfur. Sumir garð-jjg
ávextir hafa verið soðnir niðurlÁ
eða súrsaðir, en að undanteknum .,
kartöflum og rófum er fyrst hægt , '-
að tala um ferska garðávexti allt-
árið með tilkomu frystingar.
Frystir garðávextir af ýmsumg.
tegundum eru orðnir almenn og.-i..
ódýr verzlunarvara erlendis.
sumum verzlunum hér fást inn-í£
fluttir garðávextir, en mjög dýr^f -
ir. Nokkjur brögð eru að því, aðýií
heimili hafi sinn eigin frystiskáp |;
og frysti heimaræktaða vg að-fS
keypta garðávexti, en það crM
hvergi nærri nógu algengt.
Ein ástæðan er eflaust sú, ai
hér hefur löngum verið einblím
á hinar svonefndu frystikistur,
sem hafa þann ókost, að tak
mikið gólfpláss. Fólk hefur .e
viljað kaupa upprétta frystiskáp,
sem taka miklu minna plá:
vegna þess, að það heldur, ai
kalda loftið ,,detti“ úr þeimí^
þegar þeir eru opnaðir. Kuldacaj^
af þessum orsökum er mjög ó-fj
verulegt, enda lítið um kalt loftj;
í skápnum, nema hann sé nærj*
tómur, og auk þess eru frystUg
geymslur tiltölulega sjaldan opft'
aðar. Hvort tveggja eru hins vegj;
ar góðar frystigeymslur, en þægil
legra er þó að raða í láréttar liill^
ur skápanna og ná úr þeim mat-,
vælum, heldur en upp úr djúp-
um kistum.
Ef skápur eða kista er á hcim- .
ilinu eða aðgangur að frystiklefa'
í íshúsi, þá er ekkert því til fyrir
stöðu að hafa ferska garðávexti
á borðum allt árið. Ef ekki er
um eigin framleiðslu að ræða, má
kaupa garðávextina að hausfiru
þegar þeir eru ódýrastir (gul-
rætur á 10 kr. kg. sl. haust) og
frysta þá.
Þær eru fyrst þvegnar vel með
bursta og síðan flysjaðar með sér
stöku flysjunartæki. Næst eru
þær skornar niður í sneiðar,
ristar fjórum sinnum langsum
og síðan þversum, þannig að út
komi teningar. Blómkál og sperg
ilkál þarf að sjálfsögðu ekki að
flysja ne brytja niður. Skola
bara vel af því sniglana og rista
langsum í greinaklasa. Ef snigl-
arnir eru óþægir má leggja blóm
kálið í saltvatn, þangað til þeir
forða sér. Þessi verk öll eru eins
og sköpuð handa eiginmönnum.
Það sem á eftir fer er vanda-
samara Qg krefst nákvæmni. Nú
er vatn með örlitlu af salti í far
ið .að sjóða, annað hvort í stór-
úm potti, eða potti, sem stórt
sigti pajssar í. Eru nú garðávext
irnir látnir vera í 3 mín. í pott
inum eftir að suðan kemur upp
aftur. þessi áthöfn er mjög nauð
synieg, þvi ekki aðeins drepur
. suðan bakteríur á yfirborði
plaútnanna , heldur gerir hún ó-
virk ýmis efni i plöntunum (en
zym), sem valda rýrnun þeirra
við geymslu (ekki má heldur
gleymalþví, að létt soðnir garð-
ávextir eru næringameiri en hrá-
ir). Ef ekki passa saman pottur
og sigti mega garðávextirnir auð
vitað fljóta í pottinum frjálsir,
en eftfr suðuna þarf að snögg-
kæla þa í vatni annað hvort með
því að setja þá í vask fullan af
vatni með ísmolum eða renn
andi vatn. Næsta skrefið er að
veiða garðávextina upp úr vask
inum en það er bezt með sigti
svo að vatnið renni af þeim, og
nú er komin aftur atvinna fyrir
eiginmanninn, því að nú þarf
að fylla ílátin.
Hægt er að fá í verzlunum sér
stök plastílát fyrir fryst mat-
væli. Þau eru án efa beztu ílátin
enda má nota þau aftur og aftur.
Einnig má nota plastpoka (poly-
ethylene). Bezt er að frysta í
hverju íláti hæfllegt magn í mál
-tíð handa heimilisfólki og hafa
EINKLÍM FYRIR KVENFÓLKIÐ
Á mínu heimili hefur verið
fryst bæði eigin framleiðsla <>g
aðkeypt. Athöfnin fer að sjá'.f-
sögðu fram undir stjórn konu,
minnar, en þar sem ég hef ávallt
verið til aðstoðar, get ég lýst
undirbúningi og frystingu nokk
urra garðávaxta fyrir þeim, sem
hafa hug á að taka upp þessa ný—
breytni.
Garðávextirnir þurfa að vera
sem ferskastir, og það er auðvit
að verra að ganga úr skugga um
þetta, ef að þeir eru aðkeyptir.
Þeir verða auk þess að vera heil
brigðir, því að frysíingin lækn
ar engin mein, þótt hún tefji
fyrir framgangi skemmda.
Val garðávaxta til frystingar
má miða við að frysta yfirleitt að.
eins þá, sem á að neyta soðinná,
Þó má geyma ferskfryst ber og
ávexti um nokkurn tíma. Á með-
fylgjandi mynd hef ég teiknað
helztu atburðina varðandi undir-
búning gulrótna undir frystingu
,auk þess nokkur ílát, sem meira
•er látið í vegna væntanlegra mat-
argesta. Ég hef venjulega sogið
loftið úr plastpokunum eftir að
þeir hafa verið fylltir og snúið
upp á pokann um leið og lokað
honum síðan með teygju eða
snæri. ílátin eru síðan sett í
■ frystiskápinn og hann stilltur á
fullan hraða fyrsta sólarhringinn
en þá færður niður í venjulega
meðalstillingu. Svo er bezt að
opna frystigeymsluna sem allra
sjaldnast til þess að forðast ís-
myndun í skápnum. Bezt er að
taka alltaf nokkuð magn í einu
Og flytja í frystihólfið í ísskápn
um.
Að lokum má benda á það, að
fryst grænmeti á yfirleitt ekki
að affrysta fyrir notkun, heldur
setja það beint í pottinn.
Ýtarlegri upplýsingar um fryst
ingu grænmetis er að finna f
Handbók bænda 1963 bls. 250.
Björn Sigurbjörnsson
Ingólfur Davíðsson grasafræð-
ingur skrifar grein í Garðyrkju-
tímaritið um Plöntulyf og notk-
un þeirra. í greininni er smá-
kafli um plastpotta og leirpotta,
sem ýmsum mun þykja fróðleg.
Ingólfur segir:
„Plastpotturinn er léttari og
auðveldara að skipta um jurtir
í honum, Úr leirpottum gufar
bæði upp úr yfirborði moldarlnn
ar og út í gegnum gljúpa pott-
veggina. En aðeins upp úr yfir-
borði moldar í plastpottunum.
Tilraunir sýndu, að útgufunin
vár þrisvar sinnum meiri úr leir-
pottum en plastpottum. Þess
vegna þarf ekki að vökva eins
mikið í plastpottum og jurtir í
þeim þola lengur að vera án vökv
unar.. Útgufunin lækkar hitann
í pottamoldinni. Tilraunir voru
gerðar með plastpptta og leir-
potta inni í 20° C heitu gróður-
húsi. Var hitinn í pottamoldinni
mældur á 5 cm. dýpi. Útkoman
varð sú, að hitinn í plastpotta-
moldinni reyndist 3° hærri en
í mold leirpottanna kl. 4-6 síðd.
Á nóttum mældist hitamunurinn
lVá-2° á C á sama veg. Rótar-
vöxtur verður einnig öðruvik^
í leirpotti vaxa ræturnar mjög
niður og safnast oft aðaliega m ð
an til í pottinum. En ræturnar
vaxa jafnar um allan moidar-
klump plastpottsins. Plastpottar
eru dýrari. Um fegurðina má
deila endalaust. Sumum jurtum
kemur a.m.k. stundum vel meiri
hiti í plastpottamoldinni. En var-
ast þarf ofvökvun í þeim. Þarf
talþverða a4 ngu hil 45 geta
Framh. á 13. síðci
S
s
s
s
s
s
s
s
S
s
s
$
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
ÚTLENDIR kaupahéðnar eru þegar með allan hugann við ^
liaustið, og nú hefjast sumarútsölurnar af fullum krafti. Spá- ^
dómar um hausttízkuna eru farnir að birtast í erlendum blöff- ý
um, en í kjölfar spádómanna siglir tízkan sjálf. ^
Ýmsir þykjast þess fullvissir, aff' tvíhnepptar dragtir og káp- ^
ur verði áberandi á haustmarkaðinum og svona vill eitt Lund- \
úna-tízkuhúsið, að konurnar klæðist í haust. S
S

ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 12. júlí 1963 13