Lögrétta - 01.01.1933, Side 6

11
LÖGRJETTA
12
tlndur útvarpsíns
Útvarp er nú komið um allar jarðir svo að
segja og menn eru einlægt að finna ný og ný
verksvið, þar sem hægt er að hagnýta sjer
þau undraöfl, sem liggja til grundvallar fyr-
ir útvarpsstarfseminni. Radiobylgjumar eru
notaðar í margvíslegum tilgangi, sem menn
dreymdi ekki um áður. M. a. hafa menn fund-
ið aðferð til þess að nota þær við jarðfræði-
legar rannsóknir og til þess að leita að málm-
um og öðrum efnum í jörðu. Það er verkfræð-
ingur, Joaster, að nafni, sem fundið hefur
upp tæki til þessa (Radio Emanator) og hef-
ur áhaldið, að sögn, reynst vel við tilraunir,
sem gerðar hafa verið í Svíþjóð og Austur-
ríki. Athuganir með tæki þessu sýndu, í um-
hverfi Vínarborgar, allmikla hella eða holur
neðanjarðar, og gerði athugarinn ráð fyrir
því, að þar mundi vera steinolía. Boranir,
sem síðar voru gerðar á einum rannsóknar-
staðnum (við Oberlaa) staðfestu þetta.
Þannig geta radiobylgjumar orðið iðnaði og
vísindum að liði á ýmsum sviðum jarðfræð-
innar, gefið öruggari og betri vitneskju en
áður um ástand jarðlaga, nokkur hundruð
metra niður í jörðina. Rannsóknartækið er
einfalt. Lítil senditæki eru sett upp á ýms-
um stöðum, og straumur leiddur ofan í jörð-
ina í löngum, yddum koparpípum og í heyrn-
artæki sínu getur athugandinn heyrt mis
munandi hljóð, eða fundið misjafnan öldu-
styrkleika, eftir því hvernig jarðlögin eru
og hvert viðnám þau veita bylgjunum, hvort
þar er góður eða slæmur „leiðari“, og með
því að bera þetta saman á ýmsum stöðum,
getur hann rissað stöðu og ástand jarðlag-
anna á kort sitt.
Menn eru nú að gera ýmsar athuganir
og merkilega rannsóknir á radiobylgjum
og tilraunir með þær. Flestar þeirra eru
ekki annara meðfæri en sjerfræðinga, en á-
rangur þeirra margra kemur smámsaman
fram á hagnýtan hátt í ýmsum tækjum og
framkvæmdum.
Frönsk kona, Mlle. Germaine Gourdon,
hefur gert tilraunir, sem sýna það, að því
er hún segir, að ýms skordýr geta „heyrt út-
varp“, geta fundið radiobylgjumar og orðið
fyrir áhrifum af þeim. Hver skordýrategund
er næmust fyrir alveg sjerstökum áhrifum,
eða tiltekinni bylgjulengd. Mlle. Gourdon hef.
ur búið til radioáhald, sem hagnýtir þessi
áhrif radiósins á skordýrin, eða aðdráttaraíl
þess á þau, til þess að útrýma þeim, og tel-
ur hún að þetta geti orðið að miklu liði í bar-
áttunni við sum verstu skordýrin, sem sum-
staðar eru hrein og bein landplága og valda
miklu tjóni. Menn gera einnig ráð fyrir því,
að ef þetta reynist vel, geti jafnframt opn-
ast með þessu ný leið til þess að vinna bug
á ýmsum sjúkdómum, sem skordýr eru völd
að, eða bera, svo sem svefnsýki.
Útvarpið (og grammófónninn) hefur orðið
ákaflega mikið til þess að útbreiða hljómlist,
gera að almenningseign margt úr hinni bestu
tónlist, sem áður var ekki aðgengilegt
nema tiltölulega fáum. Þetta er mikill kost-
ur vjelrænnar hljómlistar. Hinsvegar eru
einnig á henni ýmsir ókostir, m. a. sá, að
hætta getur verið á því, að menn iðki ekki
sjálfir eins mikið tónlist, eftir sem áður, þeg-
ar þeir geta fengið hana fyrirhafnarlaust
annarsstaðar. Menn eru því farnir að reyna
að búa til tæki, sem sameina að einhverju
leiti hvorttveggja, vjelræna og persónulega
tónlist, eða veki nýja tónlistarmöguleika.
Sumt af þessu hefur reynst hjegómi, þótt því
hafi verið hossað í svipinn, en sumt virðist
all merkilegt. Þannig hafa verið gerð ýms á-
höld, sumpart í svipuðu formi og eldri tónlist-
aráhöld (Vierlings-gígja og Neo-Bechstein-
flygill, Trautonium og Hellertion). Nú hefur
bætst við eitt nýtt, sem kallað er Kantaphon
og er fundið upp af verkfræðingi í Vínar-
borg, dr. Walter Brandt. Áhald þetta notar
rafmagnið til þess að framleiða hljómblæinn,
en tónhæðin, eða lagið sjálft, er framleitt á
a.nnan hátt, fyrir áhrif mannsraddarinnar.
Sjerstakur míkrofónn er settur á hálsinn eða
barkann, og sá sem „spilar“ á Kantaphon,
raular lagið, sem hann vill spila, og hreyfing-
ar barkans eiga svo að framleiða í mikro-
fóninum bylgjur, sem leiddar eru í hljóðfærið
og framleiða tóna þess, sem síðan er hægt
að tempra eða stjórna með fingrunum, með
hnapp, sem er utan á hljóðfærinu. Þannig