Alþýðublaðið - 08.09.1963, Blaðsíða 8

f REYKJAVÍK eru mörg söfn og merkileg. k sumrin eru þau fjölsótt
af erlendum ferðamönnum, enda eru þau þá flest opin á hverjum degi.
íslendingarnir gera sér ekki eins tíðförult í söfnin og ætla mætti.
Einu skiptin, sem margir koma þar, er þegar þeir þurfa að sýna erlead-
um gestum borgina. Þetta er vissulega miður, því söfnin hér i borg-
inni geyma marga og eðla gripi, og eru hin girnilegustu til fróðleiks.
Alþýðublaðið hefur snúið sér til forustumanna ýmissa safna hér í
borginni og beðið þá að segja nokkur orð um þann grip eða gripi, sem
þeir teldu merkasta í söfnum sínum. Flestir tóku málaleitan okkar mjög
. vel, en enginn vildi taka á sig þá ábyrgð að segja skýrt og skorinort hver
væri merkasti gripurinn í fórum þeirra, en hvað um það hér er árangur-
inn af fyrirspurnum okkar. Að sjálfsögðu er hér um persónulegt mat að
ræða, en það gerir dómana ekki ómerkari.
Þjéðsk jafasafn ið
Hér fer á eftir svar Stefáns
Pjeturssonar, þjóðskjalavarðar:
— Það er ekki eins auðvelt og
margur kynni máske að ætla, að
svara þeirri spurningu, hvaða
skjal eða embættisbók ■ beri að
skoða sem mestan dýrgrip Þjóð-
skjalasafns. Þar eru margir dýr-
gripir geymdir, og það er ákaf-
lega erfitt að gera upp á milli
þeirra. Hver getur t. d. kveðið
upp dóm um það, hvort sé meiri
dvrgripur, Reykholtsmáldagi,
skráður á eitt skinnblað á 12. og
13. öld, eða frumritin af .Tarðabók
Árna Magnússonar og Páls Vída-
líns frá byrjun 18. aldar, sem að
vísu eru skráð á pappír, en ekki
á skinn. en fylla ellefu þykk
foliobindi? Eða hver getur sagt,
hver meiri dýrgripir séu, gömlu
skinnbréfin frá 14. og 15. öld,
flest um jarðabrask og landa-
merki, eða embættisbréf Skúla
Magnússonar og Magnúsar
Stenhensens frá síðari hluta 18.
og fyrstu áratugum 19. aldar? Öll
eru þessi skjöl, hvort heldur þau
eru skráð á skihn eða pappír,
hinar mestu gersemar Þjóðskjala-
safns, en þó svo ólík að efni,
gerð og innihaldi, enda frá svo
ólíkum öldum, að mjög erfitt er,
ef ekki öldungis ómögulegt, að
bera þau saman.
Væri ég hins vegar spurður,
hvert væri frægasta skjal Þjóð-
skialasafns, myndi ég hiklaust
svara: Reykholtsmáldagi. Hann
hefur aldurinn til þess. enda
ekki aðeins elztur allra skjaia Þjóð
okinlasafns og eldri en nokkurt
hinna frægu söguhandrita okkar
í Árnasafni og Konungsbókhlöðu
i - Kaupmannahöfn, heldur og
eitt allra elzta handrit, sem til
er á norræna tungu.
Þetta eldgamla. gulnaða og
slitna kálfskinnsblað, sem fyrir
öldum var farið að láta sterklega
á siá. enda þá þegar orðið ill-
'æsiiegt. sums staðar, hefur ekki
annað inni að haida en stuttá
eienaskrá Reykholtskirkiu á síð-
ari hiuta 12. og fyrri hluta 13.
aldar. Á skránni má aðgreina sjö
allólíkar rithandir, og sýna þær,
að máldaginn hefur ekki verið
skráður allur á einum og sama
t<ma. Jón Sigurðsson, sem gaf
Revkholtsmáldaga út með ítar-
iegum skýringum í fyrsta bindi
ísienzks fornbréfasafns árið 1857,
ta'di þriá aðalkafia hans hafa
verið skráða á árunum 1185,
1206 og 1224; og síðari rann-
sóknir á máldaganum hafa ekki
hnekkt þeirri niðurstöðu. Má bví
segia, að meginið af Reykholts-
máldaga hafi verið skráð á dög-
um Snorra Sturlusonar og að
minnsta kosti tveir kaflar hans
eftir að Snorri settist að í Reyk-
holti, enda er hans getið í beim
báðum. Segir svo í kaflanum frá
1206. sem bersýnilega hefur verið
skráður. þegar Snorri var að taka
við staðnum:
„Þesse kirkio fe es eru i bok-
om oc imesso fotom oe i kirkio
skruþe virðo til sextogo hvnd-
raba vaþmala ihendr Snorra þeir
Gizor og Þorþr oc ketill her-
mundar son oc hogne prestr.“ —
meþ helgom domom gefa þeir
Magnus og Snorre at helfninge
huarr þeirra.”
í heimildum þjóðarsögunnar er
Reykholtsmáldaga hvergi getið,
svo að kunnugt hafi orðið, fyrr
en árið 1562. Það ár kemur
hann fram sem málsskjal í tylft-
ardómi á alþingi. en er þar úr-
skurðaður „olesanlegur", svo að
ekki verði eftir dæmt. Brynjólf-
ur biskup Sveinsson, sem rakst
á máldagann í Reykholti við
vísitasíu órið 1647, gat þó lesið
allan elzta hluta hans. En ekki
virðist neinum hafa tekizt að lesa
hann allan, fvrr en Árni Magn-
ússon kom í .iarðabókarerindum
sínum og handritasöfnunar til ís-
lands í byriun 18. aldar og fékk
máldagann lánaðan suður í Skál-
holt, þar sem Árni hafði þá vet-
ursetu árum saman. Voru þá gerð
af máldaganum tvö stafrétt afrit,
árin 1703 og 1711, og staðfesti
Árni siáifur hið síðara með þeim
orðum. að bað væri ,,riett ritad
enter ærid gamalli skrift á fornu
kálfskinnsbiaðe kirkiunnar j
Stefán Pjetursson, þjóðskjalavörður með Reykholtsmáldaga.
En í kaflanum frá 1224 segir:
„Skrin þat es stendr a altara
Dr. W!nnur Sigmundsson með :
■■■■■u■■■B■■■■■»r-““1
■■■■■■■■■■■■■■■■■
■•■■■■■■■■■ipaBBi«Bd■■■■•■■■■••■■■■■■■■■■■•■■■■■■<
>(■>■■■■■» ■■■■■■■■■■■■■■■«■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
■ >•■■>■............................
•■■■■■•I•■■■■■■■■■■■»■■■•»•■•■■■•■■■■?■■■•■■B!
■■■■•■■■■■■■■
sSI
■ ■•' I. n
■■■■■1
!■■■■■■■■■ ■■■■ ■■■■■!_.
!■■■■■■■■■■■■■■■■■■■!
!■■■■■■■■■■■■■■■■■■■'
■■■■■■■■•■■■■■■■•■r
ií■■■•»•■••■■■•■BVal
■ ■■■
í‘:H
IB■■■■■■■■■■■■■■■»■■■•■■•■■■■■■ ■■■■■•■•■«■*■■■■■•■■■■■•■
!■■■■■■■■■■■■■■ ■•■■»■»■■•«■■•■■ [■■>■■■■»•■■■■■•••■•■■■••
>■«■■■■■■«■■■■ »»«0 »■■»•>■■ •■■•■• ■■■■■•■■■>•%■■>»•»■■■»
»5SBS5!*MS55W?5"^,m”»55”r ---------------------——œ
i»a»nu>Nuai
8 8. sept. 1963 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ