Alþýðublaðið - 08.04.1964, Qupperneq 5

Ragnar Jóhannesson skrifar um Ijóðskáidið W. H. Auden, sem kemur hingað í dag:
Þá er Auden kallin kominn
hingað aftur — að vísu hyggst
hann að hafa hér skamma við-
dvöl að þessu sinni; koma hér
aðeins við á leið sinni til Norð-
urlanda.
Auden dvaldist hér á landi sum-
árið 1936 og fór víða um land.
Uppskeran af því ferðalagi varð
bókin Letíers from Iceland (ís-
landsbréf), sem hann samdi ásamt
féíaga sínum Louis McNeice, sem
látinn er fyrir skömmu.
Eins og nafnið bendir til, er
bókin samin í sendibréfastíl, að
fyrirmynd annars ensks íslands-
fara á öldinni, sem leið, Duffer-
ins lávarðar, og er sú bók fræg
að verðleikum.
Bók þeirra félaga vakti nokk-
urn gust hér á landi. fyrst eftir
útkomuna. Við vorum þá, jafnvel
fremur en nú, haldnir viðkvæmni
smáþjóðarinnar fyrir ummælum
og dómum útlendinga og þoldum
ógjarnan dóma annarrá en svo-
kallaðra- „íslándsvina,” sem marg
ir hverjir voru og eru hinar hlá-
legustu manneskjur, er hlóðu á
oss mærð í tíma og ótíma. Hin
alkunna gráglettni Audens kom
því bölvanlega við skap ýmissa
góðborgara. Einkum fóru dómar
hans um höfuðstaðinn, Reykja-
vík í tnugarnar á fólki. Taldi
hann henni fátt til ágætis og
hneykslaði einkum með þeim
hryssingslegu ummælum, að hér
væri fátt manna, sem vert væri
að gefa gaum að, utan fjórir: —
„Kjarval, málarinn; Árni Pálsson,
prófessor í sögu; Óli Maggadon
við -höfnina; og Oddur Sigurgeirs-
son, alls staðar.” Tóku sumir vin-
ir og aðdáendur tveggja hinna
fyrrnefndu þetta nærri sér og
töldu upptalninguna gerða þeim
til vanvirðu. En það hygg ég að
ekki hafi verið ætlun Audens. En
hann hefur ævinlega verið vanur
að láta allt flakka, og þessir tveir
menn hafa orðið honum harla eft-
irminnilegir, enda mun svo fleir-
um fara, sem nákomnari og kunn-
ugri eru þessum meisturum orðs
| og lita. En þetta smáatriði lýsir
I Auden nokkuð vel. Gráglettið
; skopskyn hans og hispursleysi hafa
aldrei riðið við einteyming um
dagana.
Það varð hlutskipti þess, sem
þetta ritar, að vera fylgdarmaður
Audens sumarpart 1936, um
Boi'garfjörð, Norðurland og aust-
ur á Fljótsdalslxéfað. Eg geri ráð
fyrir, að það sé af þeim á-
stæðum, sem Alþýðublaðið
hefur farið þess á leit
við mig, að ég skrifaði smágrein
um . Auden í tilefni af annarri
hingaðkomu hans. Og þar sem ég
mun vera sá íslendingur, sem
kynntist Auden einna nánast per-
sónulega í þessari íslandsdvöl
hans, vildi ég ekki leg'gjast það
verk undir höfuð. Hins vegar vil
ég taka það skýrt fram, að margir
munu þeir menn hérlendir, sem
eru betur að sér í bókmenntalist
Audens, því að- þar hefi ég fylgzt
slælega með, enda er ekki hæg-
urinn hjá; Landsbókasafnið sjálft
á t. d. fátt af verlcum þessa heims
fræga höíundar. Eg leiði þess
vegna hest minn hjá því að ræða
lífsstarf hans til nokkurrar hlít-
ar, og sízt í stuttri blaðagrein
með skömmum fyrirvara.
Um ferðalag mitt með Auden
1936 mun ég ekki heldur gerast
fjölorður, sökum þess, að ég gerði
því allýtarleg skil í Andvara, tíma
riti Þjóðvinafélagsins 1960, og
vísast þangað, þeim sem kynnu að
hafa gaman af að vita nánar um
það. '
Annars var þetta býsna eftir-
minnilegt ferðalag. Auden kærði
sig ekkert um neitt lúxus-ferða-
lag, enda maður sparsamur, og
liklega ékki auðugur maður; lagði
líka í mikinn kostnað á ári hverju
í þann mund, vegria mikilla ferða-
laga; hafði þá þegar ferðazt um
flest Evrópulönd. — Við ferðuð-
ust því með einföldum hætti:
með áætlunarbílum og jafnvel
mjólkurbílum, ef svo bar undir.
Má og vera, að Auden hafi viljað
liaga ferðinni svo, af þeirri á-
W. II. AUDEN.
Mynd úr bókinni „Letters from Iceiand.” McNeice er til vinstri.
stæðu, að honum var það mikið
í mun að kynnast svo náið sem
verða mætti á stuttum tima ís-
lenzkum þjóðháttum og alþýðu-
menningu, en það var aðaláhuga-
mál hans og tilgangur með ferð-
inni. Var hann því oftast spurull
og eftirgangssamur um svör. Lentí
ég því oft í miklum vanda, ung-
ur stúdent og lítt fær í tungu-
máli hans, ekki hvað sízt, þegar
hann krafðist þess, að ég þýddi
fyrir hann á hrognamál mitt kvæði
öndvegisskálda eins og Davíðs j
Stefánssonar og Tómasar Guð-
mundssonar — að ég minnist nú !
ekki á Einar Benediktsson! En
mest hefur mig furðað á því síð-
ar, hve Auden lét-sér lynda þessa
ófullkomnu afgreiðslu í íslenzkri
ljóðlist. En satt að segja átti hann
varla í annað hús að venda á
þessu ferðalagi okkar. En ógjarn-
an hefði • ég viljað sjá svipinn á
kunningjum mínum, Davíð og
Tómasi, ef þeir hefðu mátt hlýða
á enskar þýðingar mínar á verk-
um þeirra. Þá hefði ég helzt kosið
að taka til fótanna!
Við héldum eins og leið liggur
norður og austur um land. Fyrst
höfðum við nokkurra daga viðdvöl
á Hraunsnefi í Norðurárdal og
áttum þar góða vist hjá Þorbirni
bónda Ólafssyni og frú Guðnýju.
í Skagafirði dvöldumst við
nokkra daga, að nokkru leyti í
skjóli Jónasar læknis Kristjáns-
sonar, sem greiddi fyrir okkur um
gistingar- og dvalarstaði. Til Hóla
fórum við með mjólkurbíl og
þræddum flesta ki-óka á þeirri
ieið, að siðvenju mjólkurbílstjóra.
Á Hólum gerðist það helzt til frá
sagnar, að þangað kom í heim-
sókn Herbert nokkur Göring, —
bróðir nazistaleiðtogans feita. —
Varð Auden ókvæða við þá gesta-
komu og hótaði öllu illu, því að
hann var mikill andstæðingur
nazista. En betur fór en á horfð-
ist og snæddu þeir Auden og
Göring saman morgunverð í Hóla-
stofu með allri kurteisi, þótt litl-
ir kærleikar yrðu með þeim. Segir
miklu nán'ar frá þessum atburð-
um í Andvaragrein minni eins og
öðru á ferðalagi þessu.
Á Akureyri áttum við mjög
skemmtilega vist hjá skólabróður
mínum, Jörundi Pálssyni teikn-
ara. Var þar glatt á hjalla í hópi
ungra manna, og varð ekki ann-
ars vart en skáldið yndi sér hið
bezta. Svo var haldið austur um
og gist á Grímsstöðum. Leiðin
þaðan yfir Fjöllin niður á Jökul-
dalinn var bæði löng og ströng,
vegir lélegir, ryk og hiti. Var A.
kvefaður og segir svo frá þessu
ferðalagi um Fjöilin (í kvæði:
Letter to Lord Byron):
„The thought of writing carne to
mé to-day.
(I like to give these facts of time
and space);
The bus was in the desert on its
way
From Möðrudalur to some other
place:
The tears were streaming down
my burning face;
I caught a heavy cold in Akur-
eyri.
And lunch was late and life look-
cd very dreary.”
A Egilsstöðum skildum við Aud-
en, eins og ráð hafði verið fyrir
gert. En hann dvaldist enn nokk-
urn tíma á íslandi.
Wystan Hugli Auden er fæddur
í Jórvík 1907, sonur uppgjafóv.
herlæknis. Hann stundaði nám i,
ýmsum skólum, m. a. í Christ.
Chureh College í Oxford. Fyrst
eftir háskólapróf stundaði har.n
kennslu, en tók fljótlega að gefa
sig að ritstörfum fyrst og frernst.
Hann ferðaðist víða á þessum ár~
um, fór um flest lönd Evrópu, tii,
Kína, íslands og víðar. Jafnframt,
gaf hann út bækur, aðallega ljóða-
bækur. Árið eftir að hann var ív
íslandi fór hann til Spánar, en þá
geisaði borgarastyrjöldin þar. Aud~
en ók sjúkrabíl í liði lýðræðis-
sinna. Hann kvæntist Eriku Mann,
dóttur stórskáldsins þýzka, Thoin-
asar Mann. Til Bandaríkjanna
fluttist hann 1939 og gerðist síð*
ar bandarískur í'ikisborgari. 1950’
varð hann prófessor í enskum bók
menntum við Ann Arbott-háskól-
ann í Michigan. En fyrir nokkrum.,
árum varð hann heiðursprófess-
or í Oxford.. (Þessi orðskviður er
hafður eftir Auden, og er líkur
honum: „Prófessor er maður, sem
talar í svefni annarra!”) Rit har.sr,
eru mýmörg, bæði í bundnu og
óbundnu máli, og verða ekki tal-
in, enda yrði það ekki annað ea
'nöínin tcm.
Fyrstu bók sína, Oxford Poct-
ry, mun Auden hafa gefið út m
tvítugt. En þekktur varð hann,
í fyi'st f.vrir Poems, 1930. Hún vakti .
mikla athygli, og segir í samtíma
dómum, að höfundur sé frumlegur
í hugsun og tækni hans í ljóða-
gerð frábær. Þar kernur fram rík-
ur áhugi á þjóðfélagsmálum og
sálfræðilegum vandamálum. — A
þessum árum þótti gæta hjá hon-
um nokkurra áhrifa frá braut- i
ryðjandanum T. S. Eliot. En hania
fann brátt sinn eiginn persónu-
lega stíl, í nýtízkulegu, oft mál-
lýzkukenndu táknmáli, og vora
myndir hans oft sóttar í tækni og
sálfræði. Mál hans var stundura
strákslegt, en oftast með snilli- }
brag.
• Að loknú háskólanámi tengdisb ,
Auden fljótlega, í London, þröng- ,
um hópi kornungra skálda, sen>
unnu sér brátt það álit að verav )
efnilegustu Ijóðskáld Englands. — 5
Upphaflegan kjarna þess hópy
mynduðu nokkur ungskáld, sem '
stundað höfðu saman nám í Ox-
ford og Cambridge (Auden, Step-
hen Spender, nánasti vinur hana ,
og aðdáandi; Mac Neice, sem ga?
út íslandsbréfin með honum; Ish- :
erwood, sem samið hefur margar
! bækur í félagi við Auden, eg
, fleiri). Allir voru þessir ungr*
' menn mjög vinstri sinnaðir í þjóð-
félagsmálum og sumir sanntrúað-
ir kommúnistar. Auden varð þa?>
þó aldrei, og ber nánasti vinur
hans, Stephen Spender, því vitni.
(Framhald á 10. síðu).
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 8- apríi 1964.