Alþýðublaðið - 08.10.1964, Qupperneq 4

HANDRITAMÁLIÐ
Farmhald af síðu 1.
undan er Lárentíus saga og vís-
■4í!.daútgáfa .af Sturlungu, enn frem
ur ljósprentanir af íslenzkum ár-
tíðaskrám, rímnabókinni í Wolfen
•biittel, safni íslenzkra nótna-
-bandrita fram á 17. og 18. öld og
-fíeira. Til útgáfustarfa og annars
treksturs hefur Handritastofnun-
in á fjárlögum eina milljón kr. á
íári, auk' launa starfsmanna.
\ í sambandi við byggingu húss
•fyrir Handritastofnunina gat prót-
tessorinn þess, að tvennt í því sam
thandi væri ráðið. Annað væri
iStaður hússins, milli Nýja-Garðs
jog Háskólans, á stað, sem svarar
jt-ii staðar Atvinnudeildar norðan
%iegin. Þá væru í fjárlögum þessa
!árs veittar þrjár millj. til bygging
jarinnar, en fjórar munu milljón-
ifcnar verða á næsta ári. Gert væri
jráð fyrir að gólfflötur hússins
lyrðl 900 fermetrar. Lýsti prófess-
lórinn nánar fyrirliugaðri gerð
IfcúSsins, sem of langt mái væri að
i*ekja hér. >
|: Þá ræddi prófessorinn um hand
•(Fitadeiluna, og fer hér á eftir orð
•rétt það sem hann sagði úm það
*nál:
j. Það er eðlilegt, að nú vakni
?6já blaðamönnum sem hér eru
i^iðstaddir, spurningar um það,
•fevernig það sem nú var lýst
:tiorfi við handritamálinu, eins og
er háttað í dag.
|Ef mönnum þykir sem nú horfi
tiia í þvi- máli, þar sem því er
-•tíkast sem andstæðingar vorir
-feíti í skjaldarrendur sem ber-
serkir og vaði fram, þá er þó hitt
-KÍst, að bezt er að taka því eins
«g Ilalldór Snorrason og bregða
wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwv ‘
|!
í\
sér ekki við válega hluti, gefa ró
reiði og láta skynsemina eina
ráða því, hvað menn segja og
gera, en ekki tilfinnirrgarnar.
Það má segja, að í hópi and-
stæðinga vorra gangi maður undir
manns hönd í áróðrinum gagn-
vart því að handritamálið fái góð
lok. En ekki er þó því að gleyma,
að við eigum sem áður örugga og
dugmikla liðsmenn. Heitstreng-
ingar þeirra og ósleitileg vinna
er mikilsverð.
Sumt af því, sem ritað er móti
málstað íslendinga í blöðum og
annars staðar er svo hált, að varla
verður við það átt nema með
langri röksemdaleiðslu. Öðru máli.
gegnir um það, þegar farið er ber-
lega rangt með staðreyndir. Mót-
mælum gegn því er þörf að koma
fram og koma þeim áleiðis til
Danmerkur sem fyrst.
Ein spurning, sem víða kveður
við' í áðurnefndum skrifum, er
þessi: Eru íslendingar færir um
að taka á móti handritunum og
geyma þau? Vanalega láta and-
stæðingar vorir í það skína eða
það er sagt fullum fetum, að svo
sé ekki. Sú var tíðin, á dögum
Árna Magnússonar, að ekki var
til neitt hús á íslandi liæft til
geymsiu liandritanna, en sú tíð er
liðin. Það fer mæta vel um hand-
rit á Landsbókasafni eða Há-
skólabókasafni, skjalasafni, og í
hinu fyrirhugaða húsi Handrita-
stofnunar ætti lieldur ekki að
skorta gott húsnæði fyrir þau. En
geta íslendingar geymt þau? f
dönskum blöðum kom frétt af því,
að handrit, sem hingað kæmu
skorpnuðu og ónýttust fljótt. Um
«•
iií
d
if
<
fS
FJÁRLÖGIN I NOREGI
Hærri söluskattur,
! meiri niöurgreiöslur
FJÁRMÁLARÁÐHERRA norsku jafnaðarmannastjórnarinnar,
Andreas Cappelen, lagði síðastliðinn mánudag fyrir Stórþingið
frumvarp til fjárlaga fyrir 1965. Gerir frumvarpið ráð fyrir,
að ríkisútgjöld hækki um 13% og verði samtals 11,7 milljaöar
norskra króna.
Til að maeta þessari miklu hækkun gerir stjórnin ráð fyrir
að hækka hinn almenna söluskatt úr 10% í 12%, en jafnframt
verður niðurgreiðsla á nauðsynlegustu neyzluvörum aukin svo,
að vísitala framfærslukostnaðar haldist óbreytt. Beinir skattar
verða enn lækliaðir, nú sem nemur 135 milij. norskra króna.
Langmestur hluti hækkunar norska fjárlagafrumvarpsins
fer til skólamála og leggja Norðmenn nú mikla áherzlu á að
auka og bæta uppfræðslu hinnar nýjú kynslóðar. Framlög til
fræðslu- og rannsóknarmála aukast um 345 milljónir, háskól-
arnir einir fá 80 milljónum meira en 1964, stofnaður verður
nýr menningarsjóður, til vísindatækja og bóka er stóraukið og
ekki sízt námsstyrkir og livers konar aðstoð við námsfólk.
Önnur aukning á fjárlagafrumvarpinu er mest til sam-
gangna, almannatrygginga og íbúðabygginga.
Norðmenn hafa smám saman verið að læhka beinu skatt-
ana og leiðrétta um leið misfellur i skattakerfinu. Nú hækka
þeir söluskattinn (pmsann) úr 10% í 12% og fá þannig 700
milljóna nýjar tekjur. Þar af, verður 230 milljónum varið til
aukinnar niðurgreiðslu á nauðsynlegum neyzluvörum til að
halda vísitölunni óbreýttri, ep nettótekjur verða 470 milljónir.
4MWwwnwwmMHmmuwHWWwwwHHwwmmwM
*- ;<
í
þetta ritaði mag. art. Stefán
Karlsson í Kvöld-Berlinginn fyr-
ir nokkrum dögum; hann hafði
notað skinnliandrit þau, sem skil-
að var 1927, og kvað ekkert að
þeim.
Enn fremur vil ég benda á and-
mæli núverandi landsbókavarðar
i blöðunum í gær og viðtal við
fyrrverandi landsbókavörð í Vísi
einnig í gær.
í sambandi við geymslu liand-
ritanna er stundum, og eðlilega,
rætt um viðgerð þeirra og band.
í fyrradag var haft eftir danska
blaðinu B.T., að Birgitte Dall sé
eina manneskjan í heiminum, sem
kunni að lagfæra gömul liandrit,
og er gefið í skyn, að af því að
íslendingar njóti ekki vinnu henn-
ar, geti þeir ekki tekið móti hand
ritunum. Greinina sjálfa lief ég
ekki séð. Eg skal ekki láta í Ijósi
efa um, að Birgitte Dall muni
snillingur í viðgerð handrita og
bókbandi, þó að ég viti hins veg-
ar mjög lítið um það. En ég hef
séð þvílik furðuverk í handrita-
viðgerðum, t.a.m. í Bretlandi, að
manni detta í hug orðin í Mágus-
sögu: Fátt er svo ágætt, að eigi
finnist annað slíkt. En sleppum
því: En hvað hefur Birgitte Dall
verið lengi að starfi við handrit
Árnasafns? Getur það verið, sem
slendur í þýðingu greinarinnar,
að það sé ekki nema síðan 1961?
Og samt er þessu verki hennar
Iialdið fram móti óskum íslend-
inga í handritamálinu. Látum það
svo vera, að þurft hefði að leggja
meira kapp á' viðgerð handrita í
Landsbókasafni — úr því rætist
vóefað í náinni framtáð og vísa ég
um það til greinar landsbóka-
varðar — en viðgerðir og band
handrita í Árnasafni á sér einn-
ig sögu, sem auðvelt væri að þyrla
ÚPP.
Eru íslendingar færir um að
sjá til þess, að gera rannsóknir
á handritunum og sjá til þess
að útlendir fræðimenn eigi
kost á því. Vissulega. Um hús-
næði til þess var áður talað. ís-
lénzka ríkisstjórnin veitir nú 10-
12 styrki til erlendra stúdenta, sem
leggja stund. á íslenzk fræði. Þeg-
ar þar iað kemur þarf að athuga,
hvort þörf væri að. styrkja eitt-
hvað útlenda fræðimenn, sem
rannsaka vilja íslenzk liandrit. En
er þá nokkuð til af íslenzkum
vísindamönnum, sem færir séu
að vinna að rannsókn handrit-
anna og þeirra efna, sem þar eru
skráð? Svo virðist vera, þó að
ekki væri nú á annað litið en
það, hve mikinn þátt íslendingar
eiga í útgáfuro hinnar núverandi
Árnastofnunar. Víða má sjá í skrif-
um andstæðinganna, að gefið er
í skyn, að mjög lítið sé gert að
þvi að kanna þau handrjt, sem
hér eru, og sé mest af íslenzkum
bókmenntum 1500-1800 liggjandi
í Reykjavík, órannsakað og óút-
gefið. Ekki vantar,. að nóg sé ó-
rannsakað og óútgefið. Ekki vant-
ar, að nóg sé ókannað og óútgef-
iðj en þó er þetta fjarri öllum
sanni, og er óþarft aðdala meira
um það á þessum stað. — Um
aðstöðu íslenzkra visindamanna til
rannsókna er það að segja, að
stofnun og efling Vísindasjóðs
breytir verulega aðstöðu þeirra.
Auk margra smástyrkja liefur
hann veitt þó nokkra stóra styrki.
Gagnsemd þessa fyrir rannsóknir
í íslenzkum fræðum þarf engrar
skýringar við.
Hvað um tæknina? í Landsbóka
safni eru lestrartæki ýmiss konar,
tæki til að lesa filmur, lampi með
útfjólubláu ljósi o.s.frv. Allt þetta
mun og verða í Handritastofnun-
inni. í Landsbókasafni eru líka
til vélar til að taka fótóstöt, film-
ur smáar og stórar myndir. Það
er framtíðarinnar að ákveða,
liversu hagað. verður samvinnu
þessara stofnana um þau efni.
Um íjósprentun handrita skal
ég vera fáorður; nokkur dæmi eru
um, að slíkt hafi verið gert hér
heima; ég nefni sem dæmi Fassíu-
sálmana og íslendingabók, og hef-
ur hvort tveggja fengið góða
dóma. Prentun bóka með ýmiss
konar fornlegum stöfum torveld-
aðist, eftir því sem handsetning
hvarf úr sögunni, en monotype-
setning, sem lítt hefur tíðkast
hér, fer nú að aukast og leysir
úr þessum vanda. Svo að af því
máli hef ég ekki heldur neinar
áhyggjur
Eitt af því, sem mjög er fundið
íslendingum til foráttu, er skort-
ur nægilega mikils bókakosts.
Það er auðvitað, að þó að íslend-
ingar búi hér úti við hið yzta haf,
hafa þeir aldrei verið svo ein-
angraðir, að saga þeirra og mennt-
ir komi ekki við sögu og menntir
annarra þjóða; þetta merkir, að
íslenzk bókasöfn þurfa miklu
meira en það, sem fjallar um ís-
lendinga eina. Þar til kemur, að
í tímaritum um allt önnur efni,
ef til vill gefnum út í fjarlægum
heimsálfum, getur verið ein og
ein nýt grein um íslenzk efni. En
hér er margt til bjargar. Auk
hinna vanalegu bókakaupa má
nefna ýmis stór bókakaup fyrir
sérstakar fjárveitingar. í annan
stað eru miklar bókagjafir. Sem
dæmi má nefna, að nýlega hlaut
Háskólabókasafn að gjöf bókasafn,.
sem í voru 4250 bindi, verulegur
hluti miðaldabókmenntir og því
nauðsynlegt vegna rannsókna ís-
lenzkra bókmennta og sögu þess
tíma, en siðan voru keypt tima-
rit, sem tilheyrðu sama bókasafni,
aljs 750 bindi, Og svo er loks
tæknin. Öll hin mörgu bókasöfn,
sem nú er verið að koma á fót,
t. d. í hinum nýju háskólum, sem
stofnaðir eru viðs vegar í löndum.
hljóta oft og einatt að leita á náð-
ir ljósmyndaiðnarinnar, sem get-
ur látið í té filmur, smáfilmur,
fótóstöt o.s.frv. af einstökum
greinum eða heilum bókum, og
með því verða áreiðanlega fyllt í
framtíðinni fjöldamörg og stór
skörð bæði í þeim bókasöfnum og
öðrum. Hér er því engin ástæða
til svartsýni, en augljóst er, að
við eflingu bókasafnanna þarf að
leggja mikla rækt í framtíðinni.
TSHOMBE
Framh. af bls. 3.
Á ráffstefnunni í dag lagffi for-
sætisráffherra Indlands, Lal Ba-
hadur Shastri til, aff send yrffl
nefnd manna til Kína til aff reyna
aff telja kínverska leiðtoga á aff
hætta framleiffslu kjarnorku-
vopna.
Shastri lagði áherzlu á, að Kín
verjar væru í þann mund að undir
búa tilraun með kjarnorku
sprengju. Hann lagði áherzlu á,
að tillagan stæði í engu sambandi
Indverja. Hún væri borin fram
við landamæradeilu Kínverja og
vegna hættu þeirrar, ;sem öllu
mannkyninu gæti stafað af kín-
yersku kjarnorkusprengjunni.
— Indverjar nota kjarnorku
eingöngu í friðsamlegu skyni. Ind
verskum vísindamönnum hefur
verið bannað að framleiða nokkuð,
sem nota má í öðrum tilgangi.,
sagði Shastri.
Alls sitja 47 leiðtogar hlutlausra
rikja ráðstefnuna, sem hófst fyrir
þrem dögum. Meðal þátttakenda
eru Tito Júgóslavíuforseti, Maka-
rios Kýpurforseti og Ben Bella Al-
sírforseti.
Shastri forsætisráðherra lýstl
yfir stuðningi við tillögu Krúst-
jovs frá 1963 um friðsamlega lausn
landamæradeilna. Hann lýsti yfir
stuðningi við algera afvopnun,
harmaði að nokkur ríki hefðu ekki
undirritað , tilraunabannsamning-
inn og skoraði á ráðstefnuna að
fá öli ríki til að undirrita samn-
inginn.
www%wwwwvwwwwwwwv
Hneyksli
i Sviss
Bern, 7. október.
(NTB-Reuter).
Svissneska þingið krafðist
í dag endurskipulagningar á
landvarnaráffuneytinu, sem
sakaff er um vítavert kæru-
leysi þar eff þaff gcrái
skekkju í útreikningi á út-
gjöldum í sambandi viff kaup
á 100 frönskum Mirage-þot-
um. Áffur hafði Ludwig von
Moos forseti skýrt frá því,
aff ýmsum herforingjum
hefði verið vikið úr embætti.
wwwwwwwwww»wwww
Til blindu barnanna á Akureyri
Gefendur:
Upphæff:
Fjórar litlar systur............................. Kr; 5.000,00
Offsetmyndir ..................-................. — 1.000,00
Sigurður K. Gunnars, Haga, Selfossi .... . — 2.000,00
N 500,00
Guðmundur Ragnar Ólafsson . — 100,00
N.N 100,00
N.N . 100,00
Villi 100 00
A. og B 2.000,00
N.N 100 00
N.N Rnn nn
Kr. 11.500,00
4 8. október 1964 - ALÞÝÐUBLA0IÐ