Alþýðublaðið - 17.10.1964, Side 7

r_<iuiiir 1111111111111111111 iiiiiiiiiiimmi r iiiiiiiuiiiimi 1111111111111 iiiiiiiiuiiiii 111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 »• •■*iii*f>iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii>iiiift.i«i»iiiiiiiiiiiiiiiiii«iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii»»»*«r
Hiutlausu ríkin greinir á
RÁÐSTEFNU æðstu manna
47 svokallaðra hlutlausra ríkja
í Kairó er lokið. í yfirlýsingu,
sem gefin var út að henni lok-
inni, er þess krafizt, að nýlendu
stefnu verði útrýmt, hvatt er til
þess, iað komið verði á kjarn-
orkuvopnalausum svæðum víða
í heiminum, nýlendustefna Port
úgala er fordæmd, refsiaðgerða
krafizt gegn Suður Afríku og
lýst yfir stuðningi við, að Ar-
öbum í Palestínu verði gert
kleift að endurheimta rétf-
indi sín.
Andi yfirlýsingarinnar kem-
ur ekki á óvart. Það hefur held
ur ekki komið á óvart, að „hlut
lausu“ ríkin beina skeytum sín
um aðallega að vestrænum
ríkjum og' stefnu þeirra, hvort
sem hún er kölluð heimsveldis
stefna, heimsveldisstefna í
nýrri mynd eða nýlendustefna.
Mesta athygli vekur sá á-
greiningur, sem ríkti á ráð-
stefnunni, og verður senni-
lega til þess, að hlutlausu rík
in halda ekki annan fund æðstu
manna. Ráðstefnan mótaðist
aðaUega af innbyrðis ágrein-
ingi fremur en því, sem að
skilur þau frá valdablökkum í
austri og vestri.
Hinar óvenjulegú aðgerðir
gegn Tshombe, sem meinað
var að sitja ráðstefnuna þótt
hann kæmi til Kairó sem ríkis
leiðtogi þátttökurikis, ollu erf
iðleikum frá upphafi. Tshombe
málið. yfirgnæfði öll önnurjnál
fyrstu daga ráðstefnunnar.
Fangiavist hans þótti sýna, að
„hlutleysi" er hugtak, sem hef'
ur ákveðna merkingu.
Margir höfðu áhyggjur- af
Tshombe-málinu. Nokkur Ar-
ríkuríki hreyfðu mótbárum og
önnur reyndu að miðla málum
að tjaldabaki. Aðgerðirnar
gegn Tshombe hafa ekki gert
hann samvinnufúsari við önn-
ur Afríkuríki og hann styðst
nú að öllu Ieyti við „hina vest-
rænu heimsveldisstefnu".
★ KÍNVERJAR OG
TITOISTAR.
Þegar á fyrsta degi ráð-
stefnunnar kom í ljós greini-
legur ágreiningur milli þeirra
ríkisleiðtoga, sem „Sukarno Ind
ónesíuforseti hafði orð fyrir,
ag þeirra, sem Tito Júgóslavíu
forseti og að sumu leyti Nass-
er Egyptalandsforseti höfðu
orð fyrir. Leiðtogarnir skiptust
í fylkingar — „Kínverj'a" og
„Titoista". Hinir fyrrnefndu
voru hlynntir herskárri stefnu,
KASTLJÖS

hinir síðarnefndu vildu áfram-
haldandi friðsamlega sambúð
og eflingu slíkrar stefnu. Einn
ig voru þessir hópar kallaðir
„svartsýnismenn" og „bjart-
sýnismenn“.
í fyrstu ræðu sinni kvaðst
Sukarno vona, að hin friðsam-
lega sambúð stjórnanna í
Moskvu og Washington ætti
' sér langa framtíð én hann teldi
ekki, að þær þyrftu á hlut-
lausu • ríkjunum að halda í
bráð. Þar með þótti hann stað-
festa, sem allir þátttakendur á
ráðstefnunni viðurkenndu;, að
grundvöllur hinnar „þriðju
blakkar“ þeirra væri brostinn,
og það væri ekki lengur ágrein
ingur hinna tvéggja stóru
valdablakka, sem stofnaði
heimsfriðinum í voða, heldur
ágreiningur „ríkra þjóða og fá
tækra“ og deilur hinna tveggja
heimsvelda kommúnista, Sov-
étríkjanna og Kína.
Tito og Nasser gáfu í skyn,
að ástandið í heimsmálunum
hefði batnað töluvert síðan
hlutlausu ríkin héldu fyrstu
ráðstefnu sína í Belgrad fyrir
þrem árum en því er ekki
gleymt, að á þeirri ráðstefnu
fordæmdu hlutlausu ríkin ekki
kjarnorkusprengingar Rússa,
sem bundu enda á hlé það sem
orðið hafði á kjarnorkuvopna-
tilraunum, þótt þau fordæmdu
vesturveldin. Hins vegar taldi
Sukarno, að heimsveldisstefn-
an hefði eflzt og að gömlu ný-
lenduríkin hefðu orðið her-
skárri.
Tito og Nasser segjast vilja
leiða hlutlausu ríkin til alþjóð
legs samstarfs, friðsamlegrar
sambúðar, sem tryggt geti frið
inn í heiminum. Báðir for-
dæmdu þeir, án þess að nefna
nokkur nöfn, árásarstefnu Kín
verja. Nasser hafnaði til dæm
is þeirri hugmynd, að til væru
blakkir ríkra og fátækra eða
blakkir norðlægra og suðlægra
ríkja eða hvítra þjóða og þel-
dökkra.
★ LAGZT GEGN
KÍNVERJUM.
Tito marskálkur mótmælti
einnig öllum tilraunum til að
skipta þjóðum eftir kynþátt-
um. í hörðustu árás sinni á Kín
verja gagnrýndi hann þá, sem
teldu, að fallast mætti á frið
friðsamlega sambúð í einum
heimshluta en verðu jafn-
framt eigin hagsmuni með
valdi og þvingunum annars
staðar og einkum gegn smá-
þjóðum með því að beita að-
ferðum kalda stríðsins. En enn
nefndi Tito engin nöfn.
Hið óleysta aðalmál ráðstefn
unnar, sem Sukarno orðaði að
nokkru leyti, varð því ekki,
hvort þjóðir, sem búa við ólík
hugmyndakei'fi, gætu lifað sam
an í sátt og samlyndi, heldur
hvort liægt væri að koma á
friðsamlegri sambúð milli
„gömlu hernaþjóðanna og
nýju þróunarríkjanna“, þó að
þessi ríki væru umlukt her-
stöðvum heimsveldissinna og
yrðu fyrir barðinu á efnahags-
legum, pólitískum og hernað-
arlegum tilraunum til yfirráða.
Leiðtoga Indverja, Shastri,
tókst ekki að fá ráðstefnuna
til að beina þeim tilmælum til
Kínverja, að þeir hættu við
kjarnorkutilraunir sínar. En
þó fékk hann því framgengt,
að samþykkt var áskorun til
allra ríkja, að taka ekki þátt í
áframlialdandi kjarnorkukapp
hlaupi. Þetta var fyrsta alþjóða
ráðstefnan, sem Shastri hefur
setið, og hann átti að reyna að
taka við hlutverki Nehrus. í
nokkrum ræðum, sem hann
hélt og báru vott um meiri
stjórnvizku en ræður flestra
annairra fulltrúa á ráðstefn-
unni, kom í ljós að hann er
verðugur og raunsær arftaki
Nehrus.
Þrátt fyrir allar árásir á „ný-
lenduveldin" og „heimsveldis-
stefnuna" í lokatilkynningunni
má þó lesa á milli línanna
stúðning við stefnuna um frið
samlega sambúð, sem Krúst-
jov og Rússar fylgja, og þar
með óbeinan ósigur fyrir hina
herskáu stefnu Kínverja og
Sukarno.
Ráðstefnan sýndi ekki fyrst
og fremst það, sem sameigin-
legt er með „hlutlausu ríkjun-
um“ heldur það, sem aðgrein-
ir þau. Hún sýndi einnig, að
„hlutleysi“ táknar margt, og
fer það eftir því, hvort menn
búa í nágrenni við Kínverja, í
Afríku, styðjast að nokkru leyti
við vestræna aðstoð eða reyna
í raun réttri eins og Egyptar,
Júgóslavar og Indverjar að
finna pólitíska leið, sem liggur
ekki einungis frá gömlu valda-
blökkunum heldur einnig hinni
miklu deiiu í heimi kommún-
ista, sem haft getur úrslitaþýð-
ingu í framtðíinni.
p<
111111111111111
iiiiiiiiiiiiiiii
i«**»(iiiiiiiii«iiiiiiii>iiiiiiiiiiiBiitaiut>i>iaiiiiiiiiiiiiftiiiiiiiii»iiiiiiiii»iiiiiiiii(tai«iiiiiiiiiiii«iiiaiiisiii»iiiiiiii
11111111111111
ll•ll•l•lllll•llllllllllillll|
-»
1
Til minningar um Lárus J. Rist
HINN kunni íþróttafrömuður,
Lárus J. Rist andaðist fyrir fáum
dögum og var jarðsunginn í
gær frá Akureyrarkirkju. Með
honum er horfinn af sjónarsvið-
inu einhver litríkasti persónuleiki
þjóðarinnar.
Lárus fæddist. 19. júní 1879 og
var rúmlega hálfníræður, er hann
andaðist. Ættir hans voru úr Borg
arfirði og Kjós, en lengra fram
mun nafn hans komið frá Dan-
mörku eða Þýzkalandi. Hann
fluttist ungur til Eyjafjarðar með
föður sínum og gekk í Möðruvalla
skóla, en seinna í lýðháskólann í
Askov í Danmörku. í Danmörku
lauk hann og Xennaraprófi í
íþróttum og gerðist brautryðjandi
um fimleikakennslu á íslandi.
Hann var fimleikakennari við
gagnfræðaskólann og menntaskól
ann á Akureyri um aldarfjórð-
ungs skeið, en sund- mun liafa
verið honum kærast íþrótta, enda
vann hann það afrek að synda yfir
Eyjafjörð sem frægt er orðið. Lár
us varð aldrei svo gamall, að hann
væri ekki til með leggja út í ný
ævintýri. Eftir að hann hafði lok
ið starfsferli sínum á Akureyri
hófst hann handa um að koma upp
sundlaug í Hveragerði og stuðla
að auknum íþróttaáhuga þar, en
sundlaugin þar er vitni um stór-
hug hans og fórnfvsi eftir að
hann var kominn yfir miðjan ald
ur.
Lárus kvæntist Margréti Sigur-
jónsdóttur, 1911 og einguðust. þau
sjö börn, er öll komust til fullr
orðins ára, en tveir synir hans
eru nú látnir. Börn hans eru: Ótt-
ar, sem er látinn, Anna gift Ilaf-
steini Halldórssyni bókara í
Reykjavík, Jóhann vélstjóri, sem
er látinn, Sigurjón, vatnamælinga
maður Reykjavík, Regina gift-
Guðmundi Jóhannssyni bygginga-
meistara, Reykjavík, Ingibjörg gift
Árni Jónssyni, framkvæmdastjóra
Ræktunarfélags Norðurlands og
Páll lögregluþjónn á Akureyri.
Lárus J. Rist var einn af hinum
gömlu og góðu hugsjónamönnum.
sem voru bæði menn og afreks-
menn. Að stunda íþróttir og
kenna íþróttir var fyrir honum í
sjálfu sér hvorki atvinna né á-
hugamál. Fyrsta skylda livers
Jnanns var í huga Lárusar það að
vera maður, og fyrst og fremst
batnandi maður. íþróttir voru ein
margra leiða til þess. Aldrei missti
hann sjónar af því aðalatriði i lífs
skoðun sinni, að allir menn væru
í eðli sínu góðir og öll viðleitni
mannsins skyldi miðast við það að
leiða þá eðliskosti bctur í ljós
Lárus vildi, að menn temdu sér
að horfa hátt og hugsa hátt. Þeir
áttu að vera sér meðvitandi um
að þeir væru menn og líka að þeir
gætu verið batnandi- menn.
Fyrir þessa jákvæðu lífsskoðun
lifði Lárus og starfaði af slíkri
einlægni og karlmannslund, sem
honum var eiginleg. Ég held ég
hafi aldrei kvnnzt manni, sem
kom jafn þráðbeint framan að
fólk: og horfði jafn hlífðarlaust í
augu þess, beinlínis af því að
hann vildi ekki sýnast annað en
það, sem hann var. og sá enga
ástæðu til þess að fólk væri öðru
vísi. Það er fyrirgefanlegt að
menn hafi galla, af því að það er
staðreynd, að mannskepnan er
gallagripur, en það var ófyrirgef
anlegt að vilja ekki bæta úr.göll-
unum, því að líka það er stað-
reynd, að framförin er á færi
mannsins.
Lárus var garpslegur í útliti og
framgöngu, einkum þegar honum
var mikið niðri fyrir. Hann var
teinréttur og hermannlegur, and
litið mikilúðlegt og stórskorið
Samt. þótti mér alltaf mest til urr.
rödd hans og hreyfingar, sem báru
vitni sterkum vilja og skjótum á-
Frh. á 13. síðu.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 17. október 1964 J