Alþýðublaðið - 06.11.1964, Blaðsíða 8

/
...........................................
G
imiiin 11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111,
Innrásin í Normandy
Lengstur dagur. Bandarísk
mynd um innrásina í Normandy
6. júní áriff \1944. Fræg mynd
og mikiff auglýst.
Ég vil byrja á því að lýsa
því yfir, að ég er algjörlega
á móti því, að reynt sé að upp
rifja atburði líka þeim, er gerð
ust þann alræmda morðadag
í Normandy, með því að nota
til þess kvikmyndatæknina.
Ég er á móti því fyrst og
fremst vegna þess, að ég held
því frám að það sé ekki hægt,
og sé það ekki hægt, verður
útkoman aðeins skrumskæling
sem engan rétt á á sér.
í öðru lagi er ég algjörlega
á móti því, að notaðir séu al-
ræmdir leikarar (svo áfram sé
notað sama orðalag), svo sem
Jón Veinandi, Hróbjartur Með-
skóm og Ríkarður Barytón, eins
og einn ágætismaður nefndi
þá John Wayne, Robert Miteh-
um og Richard Burton, til þess
að koma á framfæri ýmsum
,,hetjum“ morðdagsins mikla
Bezt hefði á því farið, að ekk
ert andlit hefði þekkst framar
öðru.
Nú kann einhver <að segja, að
ekki sé þarna annað á ferð, en
þá er gerð er tilraun til að
koma á framfæri við sólgna
kvikmyndahúsaáhorfendur ævi
sögu og/eða dauðdaga ein-
hvers frægs úr fortíðinni.
Má vera, að sannleikskorn
sé í því, en hví í fjáranum á
mannskepnunni að líðast það
að reyna að ímitera ógnþrungn
asta veruleika jiðinna tíma
með tækjum, sem gera það
aðeins ljósara, að um skrum-
skælingu eina og leikaraskap
er að ræða. Er okkur ekki nóg
að lesa þær staðreyndir af bók
um ,að við höfum um ómunatíð
hagað okkur eins og skepnur
og skepnum verr.
Hvaða viðbrögð önnur en
kuldahlátur, getur blókin Jón
Veinandi vakið með sitt anda-
mömmugöngulag og þekkta fés
er reynt er að gera hann full-
trúa einhvers framlengds raun-
veruleika þess, sem menn eitt
sinn hafa skynjað, sem sam-
hljóða hræðiílegt óp frá mill-
jónum sundurskotinna líkama.
Dokumentarismi? Nei, drott
inn minn sæll og góður.
Leikur einn? Ó, nei, og þó.
Leikur að sómatilfinningu
mannkynsins, leikur að minn-
ingum milljóna, mikilmennsku
brjálæði.
Ég endurtek. Hér hefur kvik
myndatæknin verið misnotuð
herfilega. Væntanlega hvorki í
fyrsta né síðasta sinni, en á
svo stórkostlegan hátt, að það
veldur mér viðbjóði.
Að líkindum kemur það ein
hverjum fyrir sjónir sem algjör
antiklimaks á þessa hrylling
mína, að ég lýsi því nú yfir
að ég hreifst víða mjög af gerð
þessarar myndar, tæknj hennar
er frábær, svo sem Bandaríkja
mönnum var trúandi til, það
breytir þó ekki og ýtir aðeins
undir lokaniðurstöðu mína:
VIÐBJÓÐSLEGT.
H.E.
*4<lllllllllllllllllMllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllll
llllllllllllf ........................................................................................................................................111111111111111111111111111111111111111»^
EFTIRMÆLf BIRTINGS
Einhverjir áskrifendur Birtings
hafa kannski tekið eftir því að
ritið hefur ekki komið út það sem
af er þessu ári. Ekki er það þó
víst, lesendur eru löngu orðnir
vanir því að Birtingur komi bæði
seint og strjált, og komi þó. En
nýleþa báruþt nýjar fréttHr af
ritinu, Einar Bragi, aðalstofnandi
Birtings og höfuðsmaður frá upp
hafi skrifaði grein í Frjálsa þjóð,
síðasta blað fyrir verkfall, þar sem
hann segir sig skilinn að skiptum
við lífið, hann afréð, segir þar,
„■að fara í land eftir tíu vetra þrá-
setu við árína“. Grein Einars
er eins konar efíirmáli við starf
hans fyrir ritið, en ekkert verður
af henni ráðið hver framtíð því
sé ætluð. Það er bara vonandi að
úrsögn Einars úr ritstjórninni sé
ekki upphafið að dauðastríði Birt
ings, það væri sannarlega eftir-
sjá að honum úr hinum fáskrúðuga
hópi íslenzkra tímarita
Einar Bragi segir dáskemmti-
lega frá upphafi Birtings á útmán-
uðum árið 1953. Þá var hann ný
kominn heim úr „menntasnöpum
sem staðið höfðu með stundarhléi
frá haustnóttum 1945“ segir hann
„Hamingjurík hungurá.r sem liðu
hratt við lestur fagurbókmennta,
iðkun húmanískra fræða, yrking
ar“. í þessari stöðu var það brýn-
asta áhugamálið að „taka sig nú
til og bjarga sjálfri menningunni",
bjargráðið var útgáfa fyrsta Birt
ings sem kom iit undir árslokin
11953 og svo áfram eitthvað fram
á næsta ár. Af því ritkorni spratt
sá Birtin'gur sem komið hefur út
8 6- nóv. 1964 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ
síðan 1955, og þar með lokið níu
árgöngum, hvað sem svo verður
um þann tíunda. Einar telur víst
að Birtingur gæti lifað hundrað
ár úr þessu, þó ekki óski hann
honum þvjlíkra örlaga. „Tímarit
þau, sem kalla mætti fæðingar-
vottorð nýrrar kynslóðar og eiga
sér skamma og umbrotasama ævi,
eru mest að mínu geði“, segir
hann
Engan dóm skal ég ieggja á
það hvort Birtingur verður ein-
hverju sinni kallaður „fæðingar
vottorð nýrrar kynslóðar“' í ís-
lenzkum bókmenntum. Það má
vera. En styrkur Birtings hefur
aldrei falizt í boðun neinnar nýrr
ar bókmenntastefnu, Birtingsmenn
hafa aldrei myndað neinn skóla,
og enda ekki ætlað sér það, segir
Einar Bragi. Birtingur hefur ekki
einkanlega verið „málgagn" til
sóknar eða varnar, sönnu nær að
hann hafi verið frjálslegur vett
vangur höfundum af yngri kyn-
slóðunum að birta þar skáldskap
sinn, hugleiðingar um list og líf
menningargagnrýni. Sömu menn
sem stofnuðu ritið í upphafi hafa
skrifað það að meginefni alla tíð,
flestallt sem einhvers er vert í
ritinu er þeir.ra verk. En sé það
sem stendur í Birtingi lífsmark
nýrrar kynslóðar í bókmenntum,
þá er hitt sem vantar þar á sama
hátt vottu.r um iífsmarkaleysi henn
ar. Maður saknar kannski ekki ein
hugar í Birtingi, öllu heldur mót
aðrar, hugsandi stefnu, nýskap
andi viðhorfa við lífi og list,
nýrrar lífsmótandi afstöðu Þetta
eru óljós orð, veit ég það, en
merkingar þeirra falla að ein-
hverju leyti saman, ég held það
verði Ijóst hvað við er átt af því
einu að fletta árgöngum Birtings
upp á nýtt. „Formbylting“ á yzta
plani ljóðs eða myndar er ekki nóg
stefnuskrá „nýrri kynslóð“ nema
eitthvað meira búi undir niðri.
Og Birtingi hefur ekki auðnazt
að sanna fullnægjandi hvað búi
að baki nýstefnu íslenzkra bók-
mennta og lista, ef um nýja stefnu
er þá að ræða sem taki því að
nefna svo.
Það er líklegt að sumt af þeim
skáldskap sem komið hefur í Birt
ingi muni varðveitast um sinn,
sum menningarskrif og gagnrýnis
viðleitni þeirra Birtingsmanna
hafa einnig verið prýðilega snotur
og tímabær, einkum um myndlist
og skyld efni. En hér var nú ekki
ætlunin að fara að ritdæma þessa
tíu árganga Birtings, það er von
andi líka alltof snemmt að mæla
eftir ritið. Hitt er skiljanlegt að
stofnendur Birtings og aðalhöf-
undar öll þessi ár taki nú að
þreytast á sínu erfiði, enda eru
þeir að verða „miðaldra kynslóð
in“ í íslenzkum bókmenntum En
hvar eru hinir ungu sem eiga að
taka við? Bezta óskin Birtingi trl
handa held ég væri að hann mætti
meðan honum endist aldur, vera
málgagn hinna ungu og hins
yngsta í íslenzkum bókmenntum
og listum að ritstjórn hans
auðnist endurnýjun þannig að
maður kæmi þar jafnan í manns
stað Af grein Einars Braga í
Frjálsri þjóð, sem er tilefni þess
Framhald á síð’> 4
Pittsburg
Það er ekki á hverju ári sem
borgarbúum gefst kostur á að
hlusta á eina af beztu sinfóníu
hljómsveitum heimsins, en það
gerðist í Háskólabíói 31. okt. s.l.
Hljómsveit stáliðnaðarborgarinn
ar Pittsburg í Bandaríkjúnum
hafði hér stutta viðdvöl á heim-
leið frá Evrópu og hélt hún hér
eina tónleika. Hljómsveit þessi,
sem er undir stjóm Williams Stein
berg, hefur verið í örum vexti
vestra seinasta áratuginn Það var
ánægjuleg tilfinning að sjá hið
stóra svið Háskólabíós þéttsetið
af hljóðfæraleikurum og vafalaust
hefur ein spurning hringsólað í
kollinum á mörgum áheyrand-
anum. Hvenær skyldum við eignast
fullvaxna og vel skipulagða hljóm
sveit?
Áður en tónleikarnir hófust
lék hljómsveitin þjóðsöngva ís-
lands og Bandarikjanna. Stein-
berg var ekkert að slóra með temp
óið á þjóðsöngnum okkar og er
TÓNLISTAR-
FÉLAGIÐ
Tónlistarfélagið ætlar ekki að
gera það endasleppt í vetur, hver
snillingurinn eftir annan Spánski
cellósniiilingurinn Caspar Cassado
og kona hans Chieko Hara léku
á vegum félagsins 20. og 21. okt.
s.l. Cassado hefur um langt skeið
verið talinn í hópi beztu cellista
í heiminum og því var við góðu að
búast á þessum tónleikum og lík-
lega hafa fáir yfirgefið Austur-
bæjarbíó óánægðir þessi kvöld.
Fyrstu þrjú verkin á efnisskránni
voru Tokkata eftir Frescobaldi. Til
brigði eftir Beethoven um stef
eftir Mozart og Sónata í D-dúr
eftir Mendelssohn. Verk þessi voru
flutt á þann hátt sem snillingum
einum er kleyft. Stórvirkið á þess
um tónleikum var Sónata í F-dúr
eftir Brahms. Túlkun eellósnill-
ingsins á verki þessu var einna
líkust fej.ðalagi um heimahága
sveipaða áður ókunnri geisla
dýrð. Meðleikari Cassados stóð
sig oftast með prýði, píanóleikur
frúarinnar var reyndar ekki galla
laus, en um slíkt verður ekki
sakazt í þe?su tiilfelli. Leikur
þessa cellósnillings e,r það meist
aralegur og fágaður að sérhver
smávægi'leg mi fella hjá hvaða
meðleikara sem hann hefði hlyti
að koma berlega í ljós. Hjónunum
var ákaft fagnað og léku þau tvö
aukalög, eftir Ravel og Rimisky-
korsakoff.
Jón S. Jónsson
Sinfóníðn
það engin nýlunda hjá erlendum
flytjendum og er skemmzt að minn
ast hljómsveitar frá bandaríska
hernum sem lék hér fyrir nokkr
um árum. Þar fengum við að heyra
þjóðsönginn í virkilegu marstemp
ói.
Fyrsta verkefnið á efnisskránni
var Forleikurinn að óperunni Bea
trice et Benedikt eftir Berlios.
Það e-r ekki gerlegt að fara mörg
um orðum um leik þessarar ágætu
hljómsveitar, slíkt mundi aðeins
leiða af sér endurtekningar á hátt
stemdum lýsingarorðum. Saman
burður við hljómsveit okkar væri
aiveg út í hött, og samanburður
við aðrar erlendar hljómsveitir
kæmi fæstum að gagni. Um flutn
inginn á forleiknum læt ég nægja
að segja það að tempóið vaí- tölu
vert annað en við eigum að venjast
á tónleikum hjá hljómsveit okkar
Næsta verkefnið var fiðlukonsert
eftir Bandaríkjamanninn Walter
Frh. á 13. síffu.