Alþýðublaðið - 01.06.1965, Blaðsíða 8

■t'iíifíiiii
JJITTHVERT kátlegasta atriði í
, Járniiaus þeirra Jónasar og
Jóns Múla Ámasona gerist á svöl
unum utan við bókasafn Hval
víkinga; þar eru bisniss— og
stjórnmálamenn staðarins að leita
sér að áróðursefni og gera í
leiðinni nokkra grein fyrir menn-
ijigarpólitík sinniL Það (má nú
liggja milli hluta hversu fyndinn
sjálfur textinn sé á þessum stað
en þeir Róbert Arnfinnsson og
Bessi Bjarnason fara með hann af
utsmoginni kímni; og fer ekki milli
mála í sainum hvert gysinu sé
stefnt. X meðförum þeirra verður
þetta atriði hæðnisleg afhjúpun
kunnuglegrar íslenzkrar mann
gerðar og hugsunarháttar og um
leið er það markvíst spott af
tilteknu, nýorðnu tilefni. Þess
varð vart að srnniim þótti þetta
gaman nokkuð grátt og tóku það
ó|stinnt upp, Þótti jafnvel skimp
ázt með helga hluti; en hinir
eru miklu fleiri sem finnst það
hnyttið og skoplegt hvort sem
yert sé að taka þetta mjög al
Varlega sem ádeilu.
KEIRRI ákvörðun biskups í vet
*j ur að fes*a kaup á bókasafni Þor
steins heitins ’ Þorsteinssonar
sýslumanns, sem nú er víst far
ið að kalla Kárasafn, handa Skál
tioltsstað hefur að vonum verið
ihisjafnlega tekið. Enda fóru bóka
kaupin fram með miðlungi smekk
öjegri auglýsingamennsku undan
qg eftir- Afkáralegust var tilraun
in sem gerð var til að rugla þessu
bókasafnsmáli saman við handrita
deiluna við Dani og ögra heima
mönnum með því að einhverjir
ótilgreindir útlendingar ágirntust
safnið. Fram á það hefur verið
sýnt með ljósum rökum að okkur
er síður en svo neinn vansi að því
að safn sem þetta, eða minnsta
kosti allur meginhluti þess, sé
lá'inn úr landi; það er einmitt
okkar hagur að fullgóð íslenzk
bókasöfn séu til sem víðast við
erlendar menntactofnanir, sem
helzt munu ágirnast svona kaup.
Hitt rifjar þe*ta mál upp að hér
er þörf á löggjöf um vemd og
varðveizlu menningarverðmæta í
landinu sem tryggi það, meðal
annars, að einstæðum dýrgripum
sé ekki fargað í tómu gróðabralli.
Slíkum lögum yrði vitaskuld að
beita varlega, en með þeim væri
þó unnt að kyrrsetja í landinu
ómetanlegar, ófáanlegar bækur
úr einstökum bókasöfnum — ef
sala þeirra úr öandí kæmi til raun
verulegra álita- Það er lika ljóc,t
að þvílíkir dýrgripir hafa lítið að
gera í ejnkseign til frambúðar,
eiga hvergj heima nema á opin
berum söfnum.
Þjóðkirkjan á og rekur Skál
holtss*að; vitaskuld er það einka
mál k'rkiunnar hvort hún kaunir
sér bókasafn til að hafa Þar á
staðnum. Enginn hefur á móti
því í sjálfu sér. Hitt mundu meun
ætla fyrirfram að siikri ráðs*öf
un fvlgdi einhver fyrirhvggja um
notkun safnsins og rekstur þess
framvegis og viðhald sem vita
skuld verður ærið kostnaðarsamt
eitt sér — að því ógleymdu að
eftir er að byggja bókhlöðu yfir
safnið. En út af fyrir sig er það
bara ánægjulegt að kirkjan telji
sig hafa efni á og þörf fyrir slík
an rekstur í Skálholti.
En það kom fljótt á daginn
að kirkjan litur ekki á bókakaupin
til Skálholts sem neitt einkamál
sitt. Strax var skírskotað til al-
E FTIR
ÓLAF J0NSS01 n
menningg að skjóta saman upp
í kaupverð safnsins; síðan hefur
'verið setþ á laggiknar sért-tök
nefnd leikmanna, Skálholtsnefnd,
sem á að hafa forgöngu um al
menna fjársöfnun fyrst til safn
kaupanna og síðan fyrirhugaðra
framkvæmda í Skálholti með sjá
anlegum milljónakostnaði- Og
þessi fjárbón virðist hafa fengið
sæmilepsta hljómgrunn; nor
rænu—í og guðfræðistúdentar
tóku ssg strax til og skutu sam
an nokkrum þúsundum króna af
fátækt sinni og margir aðrir munu
síðan hafa fylgt fordæmi þeirra.
Skálholt á enn sem fyrr rík ítök
í hugum manna, — og bókakaup
Kári Borgfjörð í safni því, sem biskup hefur nú fest kaup á og ætlað stað í Skálholti.
3 1. júní 1965,- ALÞÝÐUBLAÐIÐ
hafa jafnan freistað íslendinga-
En við hinu hafa ekki fengizt
nema loðin svör, eða engin, enn
sem komið er, hvaða not séu fyr
irhuguð af safninu í Skálholti
eða hvaða stofnanir séu ráðgerð
ar þar fleiri. Nema þar á. bara að
gera eitthvað mikið. En skýring
anna vegna gæti almenningi eins
verið ætlað að kosta einhvers
konar Hvalvíkursafn í Skálholti.
[ORMAÐUR Skálholtsnefndar, dr.
Benjamín Eiríksson, kom til við
tals í spurningaþátt útvarpsins
í vikunni sem - leið. En ekki var
mikið á þeirri viðræðu að græða,
þótt einn þáHtakenda Magnús
Kjartansson, hafi áður gagnrýnt
Skálholtsáformin allra manna snöf
urlegast í blaði sínu. Dr. Benja
mín fór í flæmingi undan spurning
um þeirra Njarðar Njarðvíkur
sem entust ekki til að afhjúpa
Skálholtsmálin sem hreina og
beina ráðleysu; það vantaði í
þær brodd og einbeiting eins og
oftast í þessum þætti- En þaðan
af síður tókst dr. Benjamín að
sýna fram á nauðsyn og réttmæti
fyrirhugaðra framkvæmda í Skál
holti- Sumar þær stofnanir sem
nefndar eru handa Skálholti hafa
bersýnilega ekkert þangað að gera,
svo sem menntaskóii fyrir Suður
land sem á enn síður heima þar
en á Laugarvatni, þar sem þó er
skólasetur, heldur í þét’býlinu á
Selfossi eins og Einar Magnússon
hefur síðast sýnt fram á. Er ekki
svipað að segja um þann presta
skóla sem lauslega hefur verið
talað um, þjálfun guðfræðinga
undir1 sjálft prestsstarfið: Væri
það ekki bezt komið í nábýli við
fjölmenna söfnuði, sjúkrahús, líkn
arstofnanir, skóla, fangelsi og aðr
ar þær stofnanir sem kunna að
þurfa á presti að halda? Annað er
Skálholtsstað ■ sjálfum alveg óvið
komandi eins og hugsanleg þorps
myndun þar I grenndinni með
gróður— og sláturhúsum. Sú skóla
stofnun sem lengst mun komin
er einhverskonar kristilegur ungl
ingaskóli, lýðháskóli svokallaður;
hann er gtyrktur ríflega frá Norð
urlöndum og mun væntanlega
verða samnorræn' stofnun. Þetta
kann að vera góð og gild ráða
gerð; en ekki hef ég séð rök fyr
ir því að mikil þörf né eftirspurn
verði fyrir slíka alþýðumenntun
í framtíðinni með sívaxandj al
mennri menntun, þegar æ fleiri
eiga kost á allri þeirri menntun
sem hæfileikar þeirra leyfa og sem
að auk veitir þeim réttindi í þjóð
félaginu. Aðrar ráðagerðir virðast
alveg svífandj í lau'u lofti svo
sem vísindalegap guðfræðiiðkan
ir í Skálholti jafnvel með prent
verki og bókaútgáfu- Er ekki guð
fræðideild háskólans réttur vett
vangur slíkra starfa?
Enn einn gagnrýnandi Skálholts
málanna, Sigurður Benediktsson,
benti á það í blaðagrein í vetur
að fyrir hugsanlegar guðfræðiiðk
anir í Skálholti væri annars konar
bókasafn heppilegra en Þorsteins
safn. Þar kynni hins vegar að
reynast þörf fyrir íérsafn guðræði
rita s«m eðíilegt væri líka að kirkj
an ætti.En öllum þeim sundurleitu
stofnunum sem nefndar hafa ver
ið til Skálholts er það sameigin
legt að engin þeirra virðist hafa
þörf fyrir alhliða bókasafn af því
tagi sem keypt hefur verið til
staðarins; ekki alþýðuskóli, ekki
menntaskóli, ekki prestaskóji, ekki
guðfræðistofnun, ekkj hvíldar og
hressingarhæli fyrir presta, ekki
samnorrænn fundai-staðuk’.
rKÁLHOLTSSOFNUNIN hefur
íengið og fær eflaust framveg
is góoar undirtektir hvort sem
slík almenn fjátsöfnun nægir svo,
ásamt eigin fé staðarins, til að
kosta allar þær framkvæmdir sem
þar eru ráðgerðar-' En Skálhoit
verður ekki byggt á einu ári: mál
þess eru framtíðarinnar. Þar hitti
dr. Benjamín Eiríksson naglann
á höfuðið í útvarpinu. En í allri
þeirri umræðu sem undanfarið
hefur staðið um Skálholt hefur til
þessa staðið á skipulegri greinar
gerð um framtíðarstefnu staðarins,
hvaða eigin hlutverk honum sé
ætlað. Það er talað með óljós
um orðum um Skálholt sem and
legt orkuver. aflstöð kirkju og
kristni í landinu; en þessir afls
munir hafa enn sem komið er
ekki tekið á sig neina óþreifan
lega mynd. Sí og æ er höfðað
til þeirrar aimennu skoðunar að
eitthvað þurfí að gera,, fyrir Skál
holt“; sögufræsð s*aðarins verði
að hafa í hei«ri. Þetta er vita
skuld rétt: Skálholt verður mun