Alþýðublaðið - 12.11.1965, Qupperneq 7

ra
í GÖMLU ALMANAKI frá ár- j
inu 1902 sáum við, á lista yfir það 1
helzta, sem gerzt liafði á þeirri
öld, sem þá var nýliðin, — að
fyrsta saumavélin er talin hafa
komið hingað til lands árið 1865.
Ef þetta ártal er rétt, mundi 100
ára afmæli saumavélarinnar á ís-
landi einmitt vera á þessu herr-
ans ári — 1965.
Sumum finnst þetta ártal þó
fremur ósennilegt, því að sauma-
vélar eru þá svo tiltölulega ný-
komnar til sögunnar og íslending-
ar lítið farnir að fylgjast með
tækninni, að því er við bezt vit-
um.
Það mun hafa verið 1828, að
Heilmann nokkur frá Miihlhausen
j fann upp svonefnda flatsaumavél,
' en árið 1841 endurbætir annar
Þjóðverji hana. Sá hér Rittmeyer
og kenndi sig við St. Galles.
Árið 1846 smíðar svo AmeiVc-
aninn Elías Howe fyrstu nothæfu
saumavélina og styðst hann þá við
tilraunir margra hugvitsmanna,
sem glímt hafa við að smíða verk-
færi þetta. En Elías þessi fann
samt sjálfur upp nálina með aug-
anu á oddinum, sem enn þann dag
í dag er notuð í saumavélatækn-
inni.
Vélfræðingur að nafni Hermann
frá Trogen finnur svo upp árið
1865 keðjuspors saumavél, sem
við erum ekki færir um að lýsa
nánar, og árið eftir er Antonie
saumcrvéiin
er eínmitt fyrir ungu frúna
★ JANOME er falleg
★ JANOME er vönduð
★ JANOME er ódýrust
★ JANOME er með innbyggðu
vinnuljósi.
★ og það sem meira er. — JANOME
er sjálfvirk zig-zag saumavél,
framleidd í Japan >af dverghög-
um mön'num.
JANOME saumavélin er nú seld til 62
landa cg allsstaðar orðið vinsælust. —
JANOME er saumavélin,
sem unga frúin óskar sér helzt.
— ★ —
Æskan er hagsýn og veit
hvað hún vill — hún velur JANOME.
— ★ —
JANOME saitmavélin er fyrirliggjandi.
JANOME saumavélin kostar kr. 6.650,-
(með 4ra tíma ókeypis kennslu).
i
búinn að smíða saumavél, sem
hefur forystu í saumavélaheimin-
um á þeim tíma, því að hún get-
ur saumað 1800 spor á mínútu.
Eftir þetta hefur saumavélin
smám saman þróast í þá mynd,
sem hún er í nú á dögum; hefur
alltaf orðið fullkomnari og full-
komnari.
Þannig er saga saumavélarinn-
ar í stuttu máli.
í þeirri von, að nú væru liðin
100 ár frá því að sú fyrsta hinna
bráðnauðsynlegu saumavéla kom
til landsins, ákváðum við að reyna
að grennslast nánar fyrir um það
mál; reyna að komast að því,
hver hefði fengið liana, hvort hún
hefði komið til höfuðstaðarins, eða
annarra staða, og jafnvel hvar
þessi merkilega saumavél væri nú
niðurkomin. — En slíkt er hæg-
ara sagt en gert eftir 100 ár.
Önnur saumavélin?
í Þjóðminjasafninu náðum við
tali af Gísla Gestssyni, safnverði,
og sagði hann þar vera nokkrar
saumavélar mjög gamlar og væri
ein þeirra talin vera önnur sauma
vélin, sem til landsins kom. Þá
vél átti Águsta Svendsen og
fékk hún hana einhvern tíma á
árunum 1860 og 70, en vélin er
ensk'. Ein vél er í safninu, en hún
kom til íslands árið 1867 og var
í eigu Jósefínu Thorarensen. —
í skjölum Þjóðminjasafnsins er
að finna smákafla um saumavélar,
sem Sigurður Guðmundsson mál-
ari, mun hafa skráð, en þar er
m. a. þessi setning: „Sumir segja,
að Anna Breiðfjörð, fædd Hákon-
sen, hafi fengið fyrstu vél, sem
hingað kom.”
Ein gömul í Eyjum
Einhver sagðist vita af mjög
gömlum saumavélum í byggða-
safninu í Vestmannaeyjum og í
þeim tilgangi að fá upplýsingar
um þær, höfðum við tal af Þor-
steini Víglundssyni í Vestmanna-
eyjum, en hann er manna kunn-
ugastur safninu.
— Það er nú allt horfið héðan
af jörðinni það fólk, sem átti
fyrstu saumavélarnar hér, sagði
Þorsteinn. Ég býst við að danski
kaupmaðurinn sem var hér um
miðja síðustu öld, hafi flutt þær
hingað til lands, en hann hét
Bryde. Ilann verzlaði yfirleitt með
allt, sem Eyjabúar þörfnuðust
í þá daga.
— Við höfum hérna í safninu
mjög gamla vél, og það getur svo
sem vel verið, að hún sé sú fyrsta,
sem til landsins kom, — það er
ekki útilokað.
Þegar við spurðum um aldur
saumavélarinnar, gaf Þorsteinn
þær upplýsingar, að eftir því sem
hann bezt vissi, liafi sú heitið
Karólíná, sem þessa vél átti hvað
lengst, og hafi hún verið vinnu-
kona hjá Þórstelni Eyjajarli, en
hann hafi verið læknir í Vest-
mahnaeyjum frá 1865 til 1905, og
auk þess gegnt ýmsum trúnaðar-
störfum, m. a. verið oddviti á
staðnum.
Þorsteinn Vígiundsson kvað
maskínu þessa vera mjög gamal-
lega, en þó væri mögulegt að
sauma á hana enn. Hún væri málm
smíði og eins og gamlar vélar,
hún var vinnukona hjá læknis-
frúnni, sem hét Matthildur og
var móðursystir Karólínu. Lækn-
isfrúin hafði fyrst fengið vélina,
en vildi helzt ekki sauma á hana
og þess vegna var það, að áður-
nefnd Karólína varð fyrsta kona 1
Texti og myndir-. Ólafur Ragnarsson
mmmmmnmmtemmmmmmmMtgmmBmammmBBammmamKammBmmmmsmammmmmBaf
handsnúin. Á yngri vélum, sagði
hann, að yfirleitt væri gert ráð
fyrir þeim möguleika að hægt
væri að setja á þær reim, til þess
að koma gangverkinu í samband
við fótstigið á þeim.
Þegar liér var komið sögu, reis
upp sú spurning, hvenær neínd
Karólína hafi verið í vist hjá
Þorsteini lækni, og einnig, hvort
einhver hefði átt saumavélina á
undan henni. Til þess að fá úr
því skorið benti hann okkur á
að hafa samband við dóttur
Karólínu, sem búsett væri í Eyj-
um og héti Kristín Jónsdóttir.
Það tókst, og sagði Kristín, að
móðir sín hefði verið 25 ára, er
Eyjum. sem saumaði á saumavél-
ina.
En þegar Kristín Jónsdóttir
sagði, að móðir sín hefði fæðzt
árið 1856, var útilokað, að þessi
margnefnda saumavél hefði verið
sú fyrsta, sem til landsins kom.
Það var ekki fyrr en árið 1881,
sem Karólína var hjá Iæknis-
frúnni því að það ár var hún 25
ára og það ár kom líka sauma-
maskinan til landsins.
Kostaði 45 ríkisdali
Jóhann Gunnar Ólafsson bæjar-
fógeti og sýslumaður á ísafirði,
Framhald á næstu síðu.
YOUTH saumavélarnar hafa reynzf
sérlega vel.
Sjálfvirk hnappagatastilling
60 mismunandi mynsturspor og
sjálfvirltt Zig-Zag.
íslenzkur leiðarvísir.
Kennsla innifalin. — 6 mánaða ábyrgð.
Fullkomin varahlutaþjónusta.
Verð kr. 4995.-
Ódýrustu sjálfvirku saumavélarnar
á markaðnum.
Miklatorgi — Lækjargötu 4.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 12. nóv. 1965 J ■