Vísir - 15.01.1962, Blaðsíða 8

8
V I S I R
Mánudagur 15. janúar 1962
ÚTGEFANDI: BIAÐAÚTGÁFAN VÍSIR
Ritstjórar: Hersteinn Pólsson, Gunnar G. Schram.
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinsson. Fréttastjór-
ar: Sverrir Þórðarson, Þorsteinn Ó. Thorarensen.
Ritstjórnarskrifstofur: Laugavegi 27. Auglýsingar
og afgreiðsla: Ingólfsstrœti 3. Áskriftargjald er
krónur 45,00 ó mónuði. — í lausasölu krónur
3,00 eintakið. Sími 11660 (5 línur). — Félags-
prentsmiðjan h.f. Steindórsprent h.f. Edda h.f.
Halldór Kiljan Laxness.
„Mjög fljótlega varS ég þreyttur á að heyra sífellt
sömu slagorðin og hafði mig á brott.“
Þannig fórust Halldóri Kiljan orð í viðtalinu við
Le Monde um brottför sína úr Heimsfriðarhreyfingunni.
Fáar blaðafréttir munu hafa vakið eins almenna athygli
hér á landi eins og þetta viðtal í hinu merka franska
borgarablaði. Áratugum saman hefir Kiljan verið hin
heilaga kýr íslenzkra kommúnista; hann hefir verið
skrautblómið, sem þeir hafa stungið í hnappagatið á
merkisdögum, postulínsguðinn, sem þeir hafa þurrkað
rykið af þegar mikið lá við og látið mæla til fulltingis.
Enginn var sannfærðari kommúnisti en hann, — enginn
ritaði æsifengnari né aðdáunarfyllri greinar um ástandið
í Sovétríkjunum og framtíð kommúnismans en hann.
Það muna allir, sem lásu Þjóðviljann fyrsta áratuginn
eftir stríðið. Þar fór ekki hinn óviðjafnanlegi meistari
íslenzkrar tungu, heldur ofsafenginn áróðursmaður, sem
vílaði ekki fyrir sér að beita lágkúrulegustu áróðurs-
brögðum.
En nú er komið í ljós það sem margir efuðust um,
þrátt fyrir aðdáun á skáldskap hans, að Kiljan á hug-
rekki til þess að játa að sér hafi skjátlazt. Og það skyldi
enginn halda að barnatrúnni 'sé auðveldlega kastað, sér
í lagi ekki þegar hún hefir fylgt manni langt fram á
manndómsárin. Grunntónn viðtalsins er sorg hins gáfaða
hugsjónamanns yfir því að aldrei á ævinni hefir hann
verið dreginn svo á tálar sem hér. Þeir jarðnesku guðir,
sem hann lýsti svo fagurlega fyrir þjóð sinni í Gerzka
ævintýrinu reyndust vitfirrtir morðingjar, þegar sann-
leikurinn fékk málið.
Kiljan á virðingu skilið fyrir það að hafa játað að
honum hafi skjátlazt og sagt skilið við áróðurssamtök
kommúnista. Það láir honum enginn að hann segist nú
hafa misst áhugann á stjórnmálum. Þannig er manni
mnanbrjósts, sem sér alla veröld sína hrynja í rúst á
einum degi. En hvað verða þeir margir, sem eiga það
siðferðisþrek til í sálu sinni, er knýr þá til þess að gera
slíkt hið sama og segja skilið við þá stefnu, sem eitt sinn
var kennd við hugsjónir og þær göfugar? Bjarni frá
Hofteigi og Jónas Árnason eru tvö dæmi um slíka menn.
Þeir hafa ekki haldið að sér höndum, heldur viðurkennt
i verki að æskuástin var mýrarlogi einn saman.
Hverjir verða þeir næstu?
Stjórnlagaþing barna
Barnatíminn 1 danska út-
varpinu gekkst nú um ára-
mótin fyrir einkennilegri nýj-
ung. Stjórnandi þáttarins
Jörgen Kanstrup kallaði þá
saman svonefnt „stjórnlaga-
þing“ barna og unglinga og
fóru þar fram umræður um
réttindi og skyldur barna.
Rétt er að bera deilur undir
fullorðinn, en báðir deilu-
aðiljar verða að fá tækifæri
til að skýra mál sitt.
Fulltrúar á þinginu voru
20 talsins. Hefur stjórnandi
barnatímans verið að vinna
að því allt sl. ár að kalla þing-
ið saman5 ræða um málið í
barnatímum og stuðla að
kosningum til þingsins. Tókst
honum að vekja mikinn áhuga
unglinga fyrir þessari hug-
mynd og fóru fram kosjýijgaj4
í æskulýðsklúbbum til
ins úr öllum landshlutum.
Fulltrúarnir. 20 sem komu
svo loks saman í Kaupmanna-
höfn voru frá öllum ömt
um Danmerkur. — Flestir
fulltrúarnir voru á ferm-
ingaraldri og urðu miklar
umræður á þinginu um ýmsar
tillögur. Skiptust þingfulltrúar
niður í þrjá flokka og samdi
hver um sig sínar stjórnar-
skrártillögur. Eftir umræðurn-
ar fóru þingfulltrúarnir heim
og munu gera félögum sínum
heima í héraði grein fyrir því
hvernig málin standa. Síðan er
ætlunin að kalla annað stjórn-
lagaþing saman í febrúar n. k.
og semja þá stjórnlaga og
mannréttinda yfirlýsingu
danskra barna.
Allt þetta starf hefur vakið
mikla athygli og orðið mönn-
um umhugsunarefni um stöðu
barnsins í þjóðfélaginu. Gera
menn sér jafnvel vonir um
að væntanleg „stjórnlagaskrá11
geti orðið til hjálpar við upp-
eldi barna, — að hún muni
skapa óróasömum unglingum
nokkuð aðhald og leiða þá inn
á braut réttlætis og heiðar-
leika.
Kaflar úr frumvörpum.
Hér skulu tekin nokkur
atriði úr hinum þremur stjórn-
arskráruppköstum sem . fram
komu á þinginu.
„Börn og unglingar eiga að
hafa ákveðinn rétt á heimili
sínu, eftir aldri og þroska,
svo þeir geti og þarmeð lært
að réttindum fylgi ákveðin
skylda.“
★
„Börn og unglingar eiga
eftir því sem hægt er, sjálf
að ráða hvað þau lesa og
hvaða kvikmyndir þau vilja
sjá. Þó ber foreldrum skylda
að leiðbeina börnum sínum í
vali“.
★
„Bréf sem eru stíluð á börn
eru einkgeign þeirra og for-
eldrar þeirra og aðrir fullorðn-
ir hafa ekki rétt til að rífa
þau upp eða hnísast í þau.
Sama er að segja um dag-
bækur.“
Einkabréf eru einkaeign
barna. Foreldrar mega ekki
rjúfa bréfaleyndina.
Jafnvel þótt stjórnmálaþing-
ið virtist á móti áflogum og
slagsmálum, þótti því þó rétt-
ara að gera ráð fyrir því að
slagsmál kæmu fyrir meðal
barna og unglinga. Um það
segir í einni greininni:
„Komi upp deilur milli leik-
félaga. er þeim rétt frekar en
láta hendur skipta, að ibera
deiluna upp fyrir einhverjum
fullorðnum, sem börnin treysta,
en gefa verður báðum aðiljum
tækifæri til að láta í Ijósi skoð-
anir sínar.“
★
„Öll börn og unglingar hafa
rétt til að hvíla sig og eiga frí-
stundir, — en þeim ber einnig
að verja frístundunum skyn-
samlega."
★
„Þjóðfélaginu ber að styðja
unglingana í að verja frístund-
um sínum skynsamlega."
★
„Börn og unglingar skulu
sjálf ráða því hvaða félaga
þau vilja eiga, en foreldrum
ber þó að gefa þeim góð ráð,
— og í einstaka tilfellum að
banna þeim slæman félags-
skap.“
★
„Ef börn eða unglingar hafa
skemmtanir heima hjá sér og
bjóða félögum sínum heim ber
öðru foreldra a. m. k. eða lög-
ráðamanni að vera viðstaddir
í húsinu.“
★
„Foreldrum ber jafnvel
þegar barnið er lítið, að svara
satt spurningum þess um það
hvaðan barnið sé komið í heim-
inn.“
★
„Börn á að ala upp í góðum
lýðræðisanda. Þau eiga ekki að
þurfa að þola neina kúgun,
heldur á að skapa persónu-
leika þeirra aðstöðu til að
þroskast, þó svo að tekið sé
tillit réttar annara.“
★
Og einu lagauppkastinu lýk-
ur á þessa leið:
„Þessar reglur breyta ý engu
þeim ákvæðum sem Samein-
uðu þjóðirnar hafa ákveðið
varðandi mannréttindi barna.“
★
Vasapeningar.
Allmiklar umræður urðu
á stjórnlagaþinginu um vasa-
peninga barna og skiptar skoð-
anir um, hvort yfirhöfuð ætti
að gera um þá skráðar reglur.
Sumir vildu setja ákvæði um
lágmarksvasapeninga t. d. 5
eða 10 danskar krónur á viku.
Sumir töldu að börnin ættu
sjálf að ráða því til hvers þau
notuðu vasapeningana, aðrir
töldu að börnin ættu t. d. að
kaupa stílabækur og blýanta
með vasaþeningum sínum.
Öll börn hafa jafnan rétt og
kröfu á að borin sé virðing
fyrir þeim.