Vísir - 05.10.1962, Blaðsíða 8

8
V í SIR . Föstudagur 5. október 1962.
Otgefandi: Blaðaútgáfan VlSIR.
Ritstjórar: Hersteinn Pálsson, Gunnar G. Schram.
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinsson.
Fréttastjóri: Þorsteinn Ó. Thorarensen.
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178.
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3.
Áskrifstargjald er 55 krónur á mánuði.
í lausasölu 4 kr. eint. — Sími 11660 (5 línur).
Prentsmiðja Vlsis. — Edda h.f.
Afstaða Breta
Um alla Evrópu fylgjast menn af áhuga með
ályktunum landsfundar brezka Verkamannaflokksins.
Ástæðan er sú, að foringi hans, Gaitskell, hefir undan-
farið tekið upp stefnu í efnahagsbandalagsmálinu og
gert sitt til þess að sú stefna yrði gerð að flokks-
stefnunni.
í stuttu máli er það álit Gaitskells, að betra sé
fyrir Breta að standa utan EBE en gerast aðilar með
beim skilmálum, sem nú eru í boði. Hefir þessi harða
afstaða komið mönnum í Bretlandi og annars staðar
nokkuð á óvart og einnig krafan um almennar þing-
kosningar út af málinu.
Ekki er ástæða til þess að ætla að þessi afstaða
brezka Verkamannaflokksins muni tefja eða spilla að-
ildarumsókn Breta. Hitt er aftur óvíst, hvort hún muni
ekki geta dregið nokkurn dilk á eftir sér, ef Verka-
mannaflokkurinn kæmist til valda í næstu þingkosn-
ingum.
Aðild Norðurlandanna að EBE mótast mjög af
þátttöku Breta i bandalaginu. Þvi er eðlilegt að það
valdi nokkurri áhyggju í þeim löndum ef tvískinnungs
gætir í afstöðu Breta, sem áhrif gæti haft á framtíðar-
stefnuna í þessu mikilsverða máli.
Krónan gjaldgeng
Þeir fslendingar, sem brugðið hafa sér út fyrir
pollinn í sumar, munu flestir hafa veitt því athygli,
að nú er hægt að selja islenzka peninga í bönkum er-
lendis. Marga hefir rekið í rogastanz, er þeir urðu þess
varir. Minni fjölmargra nær ekki svo langt aftur í
timann, að þeir muni þá daga er íslenzka krónan var
^jaldgengur gjaldmiðill á peningamörkuðum álfunnar.
Hagurinn, sem af þessu leiðir fyrir ferðafólk, er
mgljós og tvímælalaus. En það gleðilegasta við þessa
Srejitingu er að hún er vottur um að íslenzkur
Tjaldmiðill hefir öðlazt stóraukið traust á alþjóðavett-
angi. Það traust hefir skapazt með þeim fjármála-
ðgerðum. sem gerðar hafa verið á síðustu tveimur
árum. Greið kaup krónunnar erlendis er dómur ann-
irra þjóða um að þær aðgerðir hafa tekizt mæta vel.
Opinberir starfsmenn
í dag hefst þing Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja. Aðalmál þingsins er launamálið. Vísir skýfði
fyrir nokkrum dögum frá tillögum launanefndar sam-
takanna. Formaður bandalagsins sá ástæðu til þess að
bera þá frétt til baka og sagði að enginn fótur væri
• yrir henni. Þó vissi formaðurinn mæta vel, að þar
fór hann með vísvitandi ósannindi og ber að harma
slíkt ábyrgðarleysi.
★
Ekki hafa öldurnar
enn verið lægðar í Af-
ríku. í Kongó hefur aft-
ur soðið upp úr eftir að
sænska flugvélin var
skotin niður yfir Kat-
anga — og í Suður-Ró-
desíu gerast nú veður
öll válynd eftir að for-
sætisráðherrann, Sir
Edgar Whitehead bann-
aði þjóðfrelsishreyfing-
una, sem í daglegu tali
nefnist ZAPU.
Foringi hreyfingarinnar, hinn
55 ára gamli Joshua Nkomo,
var þá búinn að efna til upp-
þota, blóðugra og alvarlegra á-
taka.
í rauninni er hér um að ræða
mann, sem var á sínum tíma
sá af foringjum innfæddra, sem
helzt var hægt að tala við — en
hatur hans á Miðafríkanska sam
bandinu, sem á að ná yf-
ir Ródesíulöndin og Nyasa-
Hinn ósáttfúsi BUDDHA
land, hefur gert hann æ erfiðari
og Ósáttfúsari.
•
Joshua Nkomo líkist á engan
hátt ófyrirleitnum óróaseggi. —
Hann er vel vaxinn og bros-
andi, oft sveipaður ullarteppi á
bak við skrifborð sitt. Þá minn-
ir hann einna helzt á trélíkn-
eski Buddha, og sem slíkur hef-
ur hann á stundum starfað.
En á skrifborðinu stendur lít-
ill gripur: nokkrir svertingjar
berandi likkistu. Á gripinn er
grafið: Hin deyjandi nýlendu-
stefna. Það er draumur hans.
Hann er fæddur bóndasonur
og menntaði sig á eigin spýtur.
Að skyldunáminu loknu gekk
hann fyrst í Adams skóla í
Natal og síðan f annan vel
þekktan skóla í Jóhannesar-
borg. Þegar hann fór til baka
til Suður-Ródesíu bætti hann
við menntun sína, með bréfa-
skóla og tók þannig stúdents-
próf.
Vegna menntunar sinnar
fékk hann stöðu á skrifstofu
járhbrautafélagsins í Ródesíu
og varð brátt leiðtogi í stéttar-
félagi jámbrautarverkamanna,
sem á þeim tíma var eitt öflug-
asta verkalýðsfélag landsins.
Um tfma varð hann fyrir
áhrifum frá siðvæðingarhreyf-
ingu Buchmans sem margir
kannast við hér. en hvarf frá
því þegar hann varð foringi
f þjóðernisflokknum í Ródesíu.
í fyrstu hafði það kannski ekki
svo mikil áhrif, en hafði mikla
þýðingu fyrir hann þegar bar-
áttan gegn sameiningunni við
Nýasaland hófst.
•
Árið 1952 var hann aðstoð-
armaður þáverandi forsætis-
ráðherra Sir Godfrey Higgins
(nú Malvern lávarður), þegar
hann, sá síðarnefndi, átti við-
ræður við brezku stjórnina f
London. Þá þegar varð vart við
hans bitru afstöðu. Þegar hann
sneri heim aftur hætti hann hjá
járnbrautafyrirtækinu og gerð-
ist fasteignasali (til að verða
efnalega sjálfstæður, sagði
hann).
Einn af sínum stærri sigr-
um ann hann þegar hann barð-
ist gegn frumvarpi um akur-
yrkiu. sem á pappfrnum gaf
hinum innfæddu nýja mögu-
Josua Mkomo,
þjóðarleiðtoginn
í S-Ródesíu
sem stendur
fyrir ótökum
og uppþofum
í lundinu
leika, en f rauninni staðsetti
þá í héruðum, þar sem rétti
þeirra var alltof þröngur stakk-
ur sniðinn.
Árið 1958 byrjaði hann að
flakka um, ef svo mætti segja.
Hann tók þátt f sameiginlegri
samkundu Afrfkuríkjanna f
Ghana og þaðan hélt hann til
Kafró og leitaði samstarfs við
Nasser.
Hann var í Kaíró þegar hann
frétti um bann þjóðernisflokks-
ins heima — og hélt þá þegar
í stað til London og setti á
stofn skrifstofu fyrir flokkinn
þar. Þaðan ferðaðist hann svo
um heim allan og kynnti hin
ýmsu vandamál Ródesíu.
•
Það var ZAPU sem leysti
þjóðernisflokkinn af hólmi og
að sjálfsögðu varð Nkomo for-
ingi hans. 1960 hélt hann heim
til að láta sjá sig þar f eigin
persónu, jafnvel þótt þar biði
hans handtaka og fangelsun. í
London hijóta þeir að hafa álit-
ið að hann væri viðræðanlegur
sem fulltrúi Iands síns, því að
hann var látinn taka þátt í
Ródesíufundinum, sem átti að
leysa vandamál landanna
beggja. Þann dag var Sir Edgar
Whitehead foræetisráðherra og
hann mótmælti harðlega þátt-
töku Nkomo. Mótmælin báru
þó ekki árangur og Nkomo
sigraði f þeirri lotu. Brezka
stjórnin vissi sem var að ef
þeir hefðu hann ekki með,
tækju afríkönsku leiðtogarnir
ekkert tillit til ráðstefnunnar —
og á það vildu Bretarnir ekki
hætta. Eins og fyrirrennarar
hans afneitaði Nkomo þvf sam-
komulagi sem boðið var. Litlu
seinna var þó haldin önnur ráð-
stefna og þar var Nkomo, öll-
um á óvart, samvinnulipur —
en þegar hann hafði komizt að
samkomulagi við Breta, reis
hans eigin flokkur upp á móti
honum — og Nkomo beygði sig
Iýðræðislega fyrir meiri hlut-
anum.
•
Þá var skipúð ríkisstjórn og
efnt til kosninga sem enduðu
Frh. á bls. 13.