Vísir - 23.02.1963, Blaðsíða 6

6
V í SIR . Laugardagur 23. febrúar 1963.
Björn Sigurbjörnsson dr. phil.:

Hugleiðin gar
Jgftir 25 ár er starfsemi Búnað-
ardeildar enn skorinn þröng-
ur stakkur vegna skorts á nauð-
synlegum tækjum og aðstoðar-
fólki. Það er i raun og veru furðu
legt, hverju tekizt hefur að áorka
miðað við þær fátæklegu aðstæð-
ur, sem þessi starfsemi hefur
þurft að búa við. En það er ekki
afmælið sjálft, sem markar hin
raunverulegu tímamót f sögu Bún
aðardeildar. í árslok hætti dr.
Halldór Pálsson deildarstjóra-
starfi við Búnaðardeild til að taka
við nýju embætti. Hann tók við
stofnuninni óþekktri, en undir
hans stjóm skapaði Búnaðardeild
sér virðingu og aflaði sér
trausts meðal bænda og þjóðar-
innar allrar. Á s. 1. ári tók fyrst
að rofa verulega til í málum Bún-
aðardeildar. Aldrei fyrr hefur Al-
þingi samþykkt að veita jafn-
miklu fé til hennar, og þá var
ákveðið að leyfa fastráðningu
fjögurra aðstoðarmanna, en eftir
25 ár voru aðeins tveir slíkir á
stofnuninni. Þá var einnig gengið
svo frá málum, að í vor verður
unnt að hefja byggingu á nýju
og giæsilegu húsnæði fyrir Bún-
aðardeild á Keldnaholti og ljúka
byggingu tilraunastöðvar að Korp
hverfi fyrir frjóa hugsun og vit-
urlegar ákvarðanir, landbúnaðin-
um til heilla.
□----
llmikil mannaskipti urðu í
embættum við leiðbeininga-
og tilraunastofnanir landbúnaðar-
ins og á búnaðarskólunum. 1 árs-
lok var óráðið f margar stöður
og búizt við, að margar Iosnuðu
á komandi ári. Er vonandi, að
S/ðoi'f grein
með nýju blóði og nýjum hug-
myndum verði enn meiru áorkað
í framtíðinni en hingað til.
Á s. 1. ári örlaði á mörgum
nýjungum f landbúnaði. Sumar
þeirra eru eflaust sápukúlur, sem
enga framtfð eiga fyrir sér. Við
því er alltaf að búast, þegar nýj-
ar Ieiðir eru kannaðar.
Mikill skriður komst á ræktun
alifugla með nýtízku fyrirkomu-
lagi. Kalkúnar voru á markaðin-
um í vetur og undirbúningur var
hafinn að því að stórauka þá
framleiðslugrein.
kannski aldrei fótfestu í fslenzk-
um landbúnaði. Sumar geta að-
eins orðið litlum hlut bænda að
gagni. Ekki er t. d. útlit fyrir, að
hveiti verði f næstu framtíð rækt
að annars staðar hér á landi en
iiustur á söndum, sunnan jökla, ef
vel tekst til. Þó er landrými svo
mikið á þeim slóðum, að ekki
ætti það að standa f vegi fyrir þvf,
að við gætum ræktað hérlendis
nær allt það hveiti, sem nú er inn-
flutt.
Ýmis ný tæki bárust til lands-
ins á s. 1. ári. Sum þeirra eiga
eftir að valda byltingu í aðferðum
við ræktunarstörf og búskap. Af
þeim má nefna hið nýja rörmjalta-
kerfi, sem tekið var í notkun á
nokkrum bæjum. Finnski lokræs-
plógurinn mun væntanlega gjör-
breyta viðhorfum til landþurrk-
unar og gera hana ódýrari og ein-
faldari. Það getur flýtt mjög fyrir
stækkun ræktunarlands. Þá var
flutt inn sáðvélar, sem er til þess
gerð að raðsá og bera áburð á
gróið land, tún og bithaga. Þessi
vél verður reynd f sumar, en mikl
ar vonir eru bundnar við, að
hún verði til mikils gagns f barátt
unni við kalið. Þó verður hún
lfklega að mestu notuð við að
Komrækt á Sámsstöðum í Fljótshh'ð.
merk þáttaskil, og þá sáust ýmsir
fyrirboðar nýrri og betri tíma.
Þrátt fyrir óáran er óhætt að líta
björtum augum á framtíðina. Við
erum að mörgu Ieyti betur undir
það búin aö mæta vandamálunum.
Erfitt ár hefur leitt í ljós ýmsa
vankanta, en það gerir þörfina
enn brýnni á að bæta úr þeim.
Hér verður ekki reynt að ræða
að þá skorti áhuga á landbúnaði
og vilji ekki helga sig þeim störf
um. Það eru einkum erfiðleikar á
að afla Iánsfjár með hagstæðum
kjörum til að hefja nýtfzku bú-
skap og of lágt verð á landbún-
aðarvörum, sem gerir þetta að
verkum. Það er einnig einkenni-
legt, að í grundvelli fyrir verð-
lagsútreikningi á landbúnaðarvör-
um
1962

úlfsstöðum. Við embætti deildar-
stjóra tók um áramótin einn elzti
og traustasti starfsmaður deildar-
innar, Pétur Gunnarsson, fóður-
fræðingur. Hann gegndi einnig
störfum deildarstjóra mestan
hluta 1962, meðan dr. Halldór
Pálsson dvaldist erlendis.
Árið 1962 var einnig gengið
frá undirbúningi að frumvarpi um
nýja skipan rannsóknarstarfsem-
innar f landinu og eru miklar
vonir bundnar við, að hin nýju
lög eigi eftir að verða rannsókn-
arstarfseminni heilladrjúg.
Þá var hafinn undirbúningur að
því að á árinu að bæta kjör opin-
berra starfsmanna og þeirra á
meðal allra, sem stunda rannsókn-
ir og leiðbeiningastörf fyrir land-
búnaðinn.
Ef vel tekst til, getur þetta
orðið landbúnaðinum til mikils
gagns, því að þá ættu ýmis konar-
aukastörf og bitlingar, sem nú
eru nauðsynleg til að hafa viðun-
andi tekjur, ekki að þurfa að
hindra menn í að einbeita kröft-
um sínum að aðalstarfi sfnu, sem
þeir eru fyrst og fremst ráðnir til,
og vinna að þeim brýnu verkefn-
um, sem óleyst eru.
Á árinu var tekin í notkun
Bændahöllin og mun Búnaðarfé-
lag íslands flytja þangað innan
skamms. Margt hefur verið rætt
og ritað um þessa höil, en í einu
má hún þó njóta sannmælis: hún
er stærsta bygging landsins. Er
sannarlega kominn tfmi til að
Búnaðarfélagið fylgi dæmi bænd-
anna á undanförnum árum og
flytji úr gamla kotinu í nýja
bæinn. Er vonandi, að hin giæsi-
legu húsakynni skapi betra um-
Fjölbreytni f grænmetistegund-
um, ræktuðum hérlendis, jókst
hröðum skrefum 1961 og 1962. Af
grænmetistegundum, sem nú eru
að ryðja sér til rúms, eru stöng-
ulcelery, aspaskál (broccoli) og
rósakál (Brussell sprouts), allar
með vinsælustu grænmetistegund
um erlendis.
Reynslan s. 1. sumar af nýjum
tegundum af plast-gróðurhlífum
gefur vonir um, að hér megi
rækta tómata, agúrkur, squash og
fleiri tegundir utan gróðurhúsa.
Tilraunir með ný afbrigði af græn
um „baunúm“ gefa vonir um, að
framleiðsla þeirra geti um sfðir
orðið almenn hér á landi.
S. 1. vor var í fyrsta skipti sent
til framræktunar f Danmörku út-
sæði af korni, sem skorið var hér
haustið 1961. Var hér um að ræða
kornafbrigði, sem lítt eða ekki
eru fáanleg á heimsmarkaðinum.
Verður rúmlega 20 tonnum af
þessu korni sáð hér f vor. Með
slíkri samningsbundinni fram-
ræktun fæst mikið öryggi f útveg
un á hentugu komútsæði, og
mætti ætla, að þessi aðferð gæti
einnig orðið til mikils gagns fyrir
grasræktina.
Þá var reynt að rækta olfujurtir
á allstóru tilraunasvæði austur á
söndum. Þótt olfufræið næði ekki
þroska í ár fremur en margt ann-
að fræ, var vöxtur þess slíkur, að
þeim tilraunum þarf að halda á-
fram og jafnframt að leita að nýj-
um snemmþroskaðri afbrigðum
af olíujurtum. Árangurinn af
hveitirækt á s. 1. sumri gefur til-
efni til frekari tilrauna á þeim
grundvelli.
Sumt af þessum nýjungum ná
Dr. Björn Sigurbjörnsson
endurnýja gömul tún og setja
betri gróður f slitin beitilönd. Með
áburðarflugvélinni og þessari nýju
sáðvél eru komin tækí til að
vernda og bæta úthagann, en það
er eitt mest aðkallandi vanda-
mál landbúnaðarins f dag.
□------
l^ins og ég hef rakið f fáum orð-
um hefur árið 1962, að mörgu
leyti, verið umbrotaár f íslenzkum
landbúnaði. Tíðarfar reyndist
bændum yfirleitt erfitt og sumum
mjög illt. En á því ári urðu mörg
allt það, sem aflaga fer f fslenzk
um landbúnaði og krefst skynsam
legrar lausnar. Fæst er heldur af-
leiðing af því, sem skeði á s. 1.
ári, né þess eðlis, að hægt sé að
leysa það á þessu ári eða jafnvel
á næstu árum. 1 sumum sveitum
er þannig ástatt, að þær leggjast
í eyði, ef ekkert er að gert. Ýms-
ar orsakir eru til þess. Þar býr
á mörgum bæjum roskið fólk, en
önnur störf hafa af ýmsum ástæð-
um heillað burt bömin, sem áttu
að taka við búinu. Söluverð býla
og bústofns er svo hátt, ef allt
þarf að kaupa, að flestum ungum
mönnum er ókleift að ráðast f
búskap undir þeim kringumstæð-
um, þótt áhugi sé annars fyrir
hendi. Flest býli eru of smá til
þess, að þar sé hægt að búa með
þvf sniði, sem nútímatækni og
þekking býður upp á. Þá er oft
eins og eyðibýli smiti út frá sér
og valdi auðn á skömmum tíma.
Þetta á ekkert skylt við fólksflutn
ing úr sveitum, sem eðlilegan má
telja hjá uppvaxandi þjóð, og er
afleiðing bættrar aðstöðu til land-
búnaðarframleiðslu og stefnir að
meira jafnvægi f atvinnuháttum..
Ef framleiðni eykst hraðar en
markaður fyrir Iandbúnaðarvörur,
er ekki óeðlilegt, að nokkur fækk
un verði á tölu framieiðenda, sér-
staklega meðal þeirra, sem búa á
erfiðum jörðum. Þegar framleið-
endum fækkar og byggilegar jarð
ir leggjast í eyði af öðrum orsök-
um, er hætta á ferðum og málum
landbúnaðarins ekki vel fyrir kom
ið. Ástandið í svipinn er þanhig,
að það hefur ekki tekizt að gera
búskap að aðlaðandi atvinnu fyrir
unga menn. Þetta er ekki af þvf,
um, er fyrir það girt, að bændur
fái nokkuð f sinn vasa umfram
það, sem aðrir neytendur fá, af
þeim ágóða, sem skapast af tækni
Iegum og vfsindalegum framför-
um f búskaparháttum. Það er
varla von, að bændur sýni til-
rauna- og leiðbeiningastarfssem-
inni meiri áhuga, þar sem tekjur
þeirra hækka ekki, þótt fram-
leiðslukostnaðurinn sé lækkaður.
Verð landbúnaðarvörunnar Iækk-
ar þá að sama skapi. Þetta þyrfti
að lagfæra og með því hvetja
bændur til að stefna stöðugt í
framfaraátt í framleiðslutækni:
T litlu þjóðfélagi sem okkar er
alltaf hætta á, að offramleiðsla
í góðu ári valdi þvílíkri verðlækk
un eða sölutregðu, að framleiðsl-
an árið eftir dragist svo saman,
að um skort verði að ræða. For-
stjóri Grænmetisverzlunarinnar
sýndi mikla hagsýni s. 1. sumar,
er hann seldi úr landi kartöflu-
birgðir, sem lágu undir skemmd-
um. Ef’til væru í landinu verk-
smiðja, sem gæti unnið mjöl eða
annað úr þeim kartöflum, sem
framleiddar eru umfram árlega
þörf á neyslukartöflum, yrði skap
að mikið öryggi í ræktuninni og
þörf á innflutningi á kartöflum f
einstökum árum hverfandi lftil.
Verzlun með landbúnaðarvörur
hefur annars þróazt mjög ein-
kennilega á íslandi og myndu þeir
forfeður vorir, sem lengst börðust
gegn einokunarverzlun Dana,
verða vonsviknir og finnast til
lítils unnið, ef þeir þyrftu að
kaupa eða selja landbúnaðarvör-
ur í dag þar sem ekki verður þver
Framh. á bís. 5.

isa