Vísir - 23.02.1963, Blaðsíða 7

VÍSIR • Laugardagur 23. febrúar 1963.
7
Axel Thorstelnson:
Blaðamannafél. Islands og hugmynd-
in tttn stofnun Jréttastofu íslands'
■| Eins og ýmsa mun reka minni
*• til samþykkti Blaðamannafélag
■I íslands (í september 1961), að
.■ beita sér fyrir stofnun Fréttastofu
% Islands, eftir að málið hafði ver-
•J ið rætt á fundi í félaginu, en þar
[■ hafði Jón Magnússon forstöðu-
■I maður Fréttastofu útvarpsins
•I (FÚ) framsögu og færði ýmis rök
“■ fyrir því, að það yrði til léttis
•« blaðaútgáfu og mikils sparnaðar,
I" að ein fréttastofa annaðist öflun
V frétta fyrir öll blöðin.
’• í Vísi segir um þetta 4. sept-
< ember 1961: „Enn fremur taldi
hann, að það myndi verða verk-
;! efni slíkrar fréttastofu, að dreifa
'I opinberum tilkynningum frá rík-
!| isstjóminni og ýmsum opinber-
J* um stofnunum og því líklegt, að
■J ríkisvaldið myndi hlaupa undir
!■ bagga við .tofnun fréttastofu".
> Félagið fól síðan sérstakri nefnd
j! athugun málsins, skilað var ít-
Ij arlegu áliti og tillögum, og mál-
I" ið rætt við útgefendur blaða, en
*I þær Ieiddu ekki til frekari að-
gerða, og hefur málið Iegið niðri
■C um hrið.
■I Það er að sjálfsögðu undir sam-
Ij starfi margra aðila komið að unnt
■I verði að starfrækja hér frétta-
•| stofu eins og ráðgert var með til-
C» lögunum, en líklegt má þykja, að
■í málið verði tekið upp að nýju
I; fyrr eða síðar, er byrlegar blæs
[. fyrir stofnun slíks fyrirtækis. Nú
•C er það augljóst mál, að rekstur
!■ slíkrar stofu nú hlýtur að verða
■I mjög dýr, eigi hún að geta full-
Ij nægt þeim kröfum, sem til henn-
ar verða gerðar, en mörgum mun
•J finnast, að það sé ekki vansa-
!■ laust að slík stofnun skuli ekki
■I vera til í landinu. Ég vil benda
á eitt atriði, sem hér að lýtur:
Það væri mjög heppilegt, og
■I má segja nauðsynlegt, að til sé
!■ opinber frcttastofa, sem erlend-
|J. ar stofnanir, svo sem fréttastof-
.■ ur og blöð og fleiri, geta snúið
[. sér til með fyrirspurnir og ann-
■I að, en einkum væri mikilvægt
I* fyrir viðskiptafyrirtæki og er-
■C lenda kaupsýslumenn, sem
I; skipta við ísland, að hafa að-
*. gang að slíkri stofnun, en það
■J ætti að verða eitt hennar verk-
I* efni, að semja mánaðarlegt yfir-
•l lit á ensku, að meginefni fjár-
I* hags- og viðskiptaLgt, sem slík-
V um mönnum mætti að gagni
■II koma. Er mér kunnugt um frá
!■ ferðum mínum sem fréttamanns
*I erlendis, að íslenzkir viðskipta-
.■ fulltrúar erlendis telja mikla
y þörf á, að gefið væri út slíkt
yfirlit, en dreif'ngu þess til
y þeirra, sem óskuðu eftir því,
■I mætti fela íslenzkum sendifull-
■| trúum erlendis og ræðismönn-
y um íslands. Siíkt mánaðaryfirlit
■J (bulletin) ætti að prenta, og yrði
y þar, auk þess sem að ofan grein
V ir, getið i stuttu máli rnenn-
•: ingarlegra og stjórnmálalegra
y viðburða og breytinga, eftir því
% sem ástæða er talin til hverju
y sinni.
y Ég lít avo á, að ekki megi drag-
*: ast öllu lengur, að stofnað sé
I; til slíkrar þjónustu, og ef stofn-
JÖ uð yrc' Fréttastofa íslands, yrði
^ þetta að sjálfsögðu eitt hennar
/ verkefrii, en dragist stofnun henn
% ar fyrirsjáanlega enn alllengi,
i: hljóta að vera leiðir til þess að
ijKjsixíi-'-'.ciHSKsrawBwsr^spa
fulinægja þessari þörf á annan Iand, en væntir þess einnig, að stoð — gerði allt sjálfur. Skrif-
hátt til bráðabirgða. almenningur geri stofunni við- stofa fyrir starfsemina var aldrei
Mér þótti eftir atvikum rétt að vart um það, sem gerist mark- leigð öll þau ár, sem hún starf-
víkja að þessu með nokkr- vert, ef ætia má, að hún hafi ekki aði og á hvorugu varð breyting,
um orðum, þótt annað sé fengið fregn af því. eftir að ég tók við, efnahagurinn
höfuðefni greinar minnar, en Skrifstofan sér allflestum blöð leyfði það aldrei, þótt starfsemin
það er að geta að nokkru um landsins og ýmsum fréttafé- nyti nokkurs opinbers styrks um
fréttastofunnar, sem Biaðamanna- lögum, sem þegar hafa verið allmörg ár (sjá síðar).
félag íslands stofnaði til fyrir
hartnær 4 áratugum. Var því
hreyft við mig fyrir alllöngu, að
ég segði frá henni hér f blaðinu,
þótt dregizt hafi úr hömlu að
koma þessu frá. En áður en
lengra er farið vil ég leggja á-
herzlu á hversu þróunin á hverj-
um tíma hefui sín áhrif, hver á- stofnuð, fyrir daglegum fréttum Var í raunilllliu
hrif hún hafði á FB á hennar innlendum og útlendum. Eru ”
tíma, og einnig hver þróunin á þeir, sem fengið hafa tilboð um koiílinn í Stéttina“
vettvangi blaðaútgáfu, fréttaöfl- fréttaþjónustu en ekki svarað,
unar og dreifingar o. s. frv. er nú, beðnir að gera það hið bráðasta. gg tók við forstöðumanns-
á þeim tíma, sem málið er á ný Kauptún og byggðarlög, sem starfinu af Skúla sem fyrr var
°í’ ^r}™JTU e'c^i f>afa fengið tilboð um frétt- sagt og var það Valtýr Stefáns-
Sagt frá FB, sem félagið stofnaði
1924 og starfrækti um mörg ör
urnar fyrir að hún verði.
„Nú geta menn þó
talað saman“
Áður en lengra er farið, vil ég
minnast þess frá fyrri árum, er
við blaðamenn eitt sinn sátum á
fundi í veitingasal Hótel Borgar,
að Ari heitinn Jónsson Arnalds,
fyrr ritstjóri og alþm., gekk til
okkar brosandi og hafði á orði,
hve ánægjulegt það væri, áð sjá
okkur þarna í hóp, „nú gætu
menn þó talað saman“. Þessi orð
þurfa í rauninni engrar útskýr-
ingar við, þótt á megi minna, að
deilur milli blaða voru áður miklu
persónulegri og harðari, og frá
upphafi þc -s tíma er hér um ræð-
ir, við formennsku Þorsteins heit-
ins Gislasonar, og síðar annarra
góðra manna, varð ég aldrei ann-
ars var en að félagssamstarfið
væri ágætt, þrátt fyrir ólíkar
stjórnmálaskoðanir og sjónarmið.
Og samstarfið milli FB og blað-
anna var jafnan á grundvelli vel-
vildar og trausts, og hefði hún
ekki ella starfað í hálfan annan
áratug.
Skúli Skúlason
skipulagði FB
Skúli Skúlason ritstjóri skipu-
iagði FB. og var forstöðumaður
hennar fyrst f stað, eða þar til
hann fluttist til Noregs, en hann
var blaðamaður við Morgunblað-
ið, áður en FB var stofnuð. Það
liggur í augum uppi, hve margt
er gerbreytt frá þeim tíma, er FB
tók til starfa, og kemur það fram
beint og óbeint í því, sem á eftir
fer.
Skúli Skúlason gerði eftirfar-
andi grein fyrir tilganginum með
stofnun FB, tilhögun o. s. frv., í
tilkynningu, sem birt var í blöð-
unum í janúar 1924. Þar segir
svo:
Blaðamannafélag Isiands hefur
komið á fót almennri fréttastofu
hér í Reykjavík í þeim tilgangi
að afla íslenzkum blöðum og
fréttafélögum (sjá síðar) meiri og
ireiðanlegri frétta en kostur hef-
ur verið á áður. Væntir stofan að
geta að staðaldri flutt merkustu
útlenda: fréttir og þær fréttir
innlendar, er máli skipta, fljótt og
vel og hefir í þeim tilgangi feng-
ið fasta fréttaritara víða um
Greinarhöfundur við „teleprinter“ Vísis. Slík galdratæki voru óþekkt
á þeim tíma er FB starfaði, en NRP-fréttirnar, sem FB fékk voru
af sömu rótum runnar og þær fréttir sem blöðin nú fá gegnum „tele-
printer“, NTB-fréttirnar, sbr. framhaldsgrein um starfsemi FB, er
birt verður í blaðinu í næstu viku.
Frá 1. febrúar geta einstakir
menn, félög, eða verzlunarfyrir-
teæki gerst áskrifendur að öllum
fréttum, sem stofunni berast, og
verða fréttatilkynningar sendar
ut 12 sinnum á dag, og oftar
ef um sérlega markverð tíðindi
er að ræða. Gjald fyrir þessar
tilkynningar er 5 kr. á mánuði
Fréttastofan sér um birtingu
almenúra tilkynninga, hvort
heldur er innanbæjar, út ttm land
eða til Norðurlanda.
Loks var þess getið, að
skrifstofa Fréttastofunnar yrði
fyrst um sinn á Bergstaðastræti
9 (heima hjá Skúla). Og má hér
við bæta, að Skúli hafði enga að-
þá í rauninni kominn í stéttina,
því eftir heimkomu mína eftir
5 ára útivist 1923 stofnaði ég
dálítið vikublað, til þess að
skapa mér tvinnu („Sunnudags-
blaðið“), og vann stundum við
Vísi sem aukamaður og sumarið
1924 við Morgunblaðið og var
ir frá stofunni, gera viðvart sé son, sem ræddi um það við mig,
þeirra óskað. að ég tæki það að mér, en ég var
fréttaritari Chicago Tribune, og
sendi því allmikið efni, en þetta
blað, sem hafði fréttastofu í
London og kom út bæði í
Chicago og París hafði þá mikinn
áhuga fyrir Islandi (pi. a. vegna
hugmyndar eigandans að senda
* flugvél kringum hnöttinn, með
viðkomu á Islandi). — Nú var
það orðið augljóst mál, að með
þeim tekjum, sem FB hafði var
ekki unnt að launa forstöðu-
manni sómasamlega og hafa sér-
staka skrifstofu, og varð það þvf
að samkomulagi, að ég fengi að
vinna aukastörf, og þar með
sem aukamaður hjá Vísi, er svo
bar undir, og hélst það og varð
aldrei að ágreiningi og mætti
kannske segja, að ég hafi að
nokkru leyti a. m. k. verið starfs-
maður Vísis árdegis og hinna
blaðanna síðdegis.
Greinargerð.
En hvernig var nú starfsem-
inni háttað á þessum tíma? Ég
held, að menn fái um það all-
góða hugmynd af áður umget-
inni tilkynningu Skúla og grein-
argerð um þetta frá mér, sem
birt var eftir að ég hafði verið
forstöðumaður FB nokkra mán-
uði, en hana birti ég til þess að
almenningi yrði kunnari starf-
semin, og er greinargerðin dag-
sett 26. júní 1925. Þar segir svo:
1. Fréttastofan heitir fullu
nafni Fréttastofa Blaðamannafé-
lags íslands, og er rekin á ábyrgð
þeirra blaða, er stofnuðu hana,
og þeirra, er síðar tóku þátt í
rekstri hennar. Stofnendur henn-
ar voru: Alþýðublaðið, Lögrétta,
Morgunblaðið, Tíminn og Vísir.
Nú taka vikublöðin Vörður og
ísafold einnig þátt í rekstri henn-
ar. Vikublöðin greiða visst mán-
aðargjald til Fréttastofunnar,* en
dagblöðin leggja fram fé fyrir
skeyti frá öðrum löndum og
greiðslu til fréttaritara hennar er
lendis, að einum þriðja hvert
blað. Blöðum, sem eigi taka þátt
í rekstri hennar, eða eru ekki á-
skrifendur að fréttum hennar, er
ekki heimilt að nota þær fréttir,
er hún aflar sér. Forstöðumann
ræður stjóm Blaðamannafélags
Islands, en meiri hluti ábyrgðar-
manna þeirra blaða, er þátt taka
í rekstri hennar, verða að sam-
þykkja ráðninguna. Ennfremur
Stjórnarráðs íslands, ef opinber
styrkur er veittur til hennar.
2. Þessi blöð utan Reykja-
vikur fá skeyti frá FB: Dagur,
íslendingur, Verkamaðurinn,
Vesturland og Hænir. — Lögð
hefur verið stund á, að senda
þessum blöðum ítarleg og hlut-
laus skeyti um merkustu við-
burði. Kvartanir yfir þessum
skeytum hafa aldrei komið fram.
Hvað erlendu skeytunum við-
kemur, má geta þess, að allir
þátttakendur í rekstri FB hafa
áhuga fyrir því, að hún fái ítar-
legri og fjölskrúðugri skeyti.
3. Fréttastofan sendir skeyti
til allmargra fréttafélaga um
þingtímann. I vetur voru t. d.
send skeyti til þessara fréttafé-
laga: Eskifjarðar, Norðfjarðar,
Fáskrúðsfjarðar og Siglufjarðar.
Ennfremur voru nokkur frétta-
félög, sem fengu skeyti FB frá
vikublaðinu Hæni. Áherzla var
lögð á að senda fréttafélögunum
glögt yfirlit um helztu þing-
fréttir. Eins og til blaðanna var
lögð áherzla á hlutlaus skeyti.
Blöðin og fréttafélögin ráða orða
fjölda sjálf. Horfur eru, að fleiri
fréttafélög bætist í hópinn, er
tímar Iíða.
4. Loftskeyti eru daglega send
til skipa, almennar fréttir og
Frh. á 10. síðu.
* Þetta mánaðargjald var 25 !|
kr. og eins mánaðargjald Eim- |I
skipafélags Islands og Félag fsl. ij
botnvörpuskipaeigenda (sbr. lið J*
4). — A.Th. •: