Vísir - 23.02.1963, Blaðsíða 8

8
V1S IR . Laugardagur 23. febrúar 1963.
i
VfSIB
Útgefandi: Blaðaútgáfan VlSIR,
Ritstjórar: Hersteinn Pálsson, Gunnar G. Schram.
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinsson.
Fréttastjóri: Þorsteinn Ó. Thorarensen.
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178.
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3.
Áskriftargjald er 65 krónur á má nuði.
I lausasölu 4 kr. eint. - Sími 11660 (5 línur).
Prentsmiðja Vísis. — Edda h.f.
Liöskönnun Framsóknar
Svo hefir brugðið við að þessu sinni, að fram-
sóknarmenn innan vébanda Iðju, félags verksmiðju-
fólks, hafa Iagt fram sérstakan lista við stjórnarkjör
það, sem í hönd fer í félaginu. Hefir þetta vakið mikla
gremju kommúnista, sem telja eðlilega, að þeir „eigi“
framsóknarmenn þá, sem eru í verkalýðsfélögunum,
af því að þeir hafa verið þeim svo fylgispakir síðustu
árin. Kalla þeir þetta þess vegna sprengiframboð hjá
framsóknarmönnum og velja þeim hin verstu orð í á-
róðri sínum.
Þótt þarna hafi kastazt í kekki hjá þessum gömlu
og traustu bandamönnum, kommúnistum og framsókn
armönnum, táknar það engan veginn, að hinir síðar-
nefndu sé að hefja einhvers konar sjálfstæðis- eða frels
isbaráttu. Öðru nær. Þegar þessar kosningar í Iðju
verða um garð gengnar, munu fylkingarnar renna sam
an aftur og verða að einni hjörð eis og áður hefir verið.
Framsóknarmen eru aðeins að kanna lið sitt, til þess
að reyna að gera sér Ijóst, hvort þeir geti verið eitt-
hvað heimtufrekari við kommúnista framvegis, þegar
samið verður um bandalag á breiðara grundvelli og til
lengri tíma.
Þetta nýjasta brölt framsóknarmanna getur vitan-
lega ekki blekkt nokkurn mann, sem fylgzt hefir með
ferli þeirra á síðari árum. Þeir eru í eðli síu undirlægjur
kommúnista, og þeir; sem vilja ekki gerast liðsmenn
Moskvumanna hér á landi, eiga að forðast samneyti
við framsóknarmenn eins og kommúnista sjálfa.
Björn ekki til sýnis
Það vekur og athygli í sambandi við þessar kosn-
ingar í Iðju, að Björn Bjarnason, hinn gamli púlshestur
Moskvuvaldsins í verkalýðshreyfingunni, er ekki með
á lista hinna austrænu. Muna þó allir þá tíð, þegar
Iðjukommúnistar töldu ekkert fært að gera nema Björn
og aðrir slíkir væru hafðir á oddinum.
Það er táknrænt um þá breytingu, sem orðið hefur
á högum Iðju, að Björn er nú hafður í felum. Síðan
lýðræðissinnar náðu stjórn Iðju, hefir félagið veri lýs-
andi dæmi þess, að það er hægt að ná kjarabótum án
þess að flana út í verkfall í tíma og ótíma. Björn var
hins vegar helzti verkfallapostuli kommúnista og beitti
Iðju af algeru tillitsleysi. Það er því einkar eðlilegt, að
hann skuli nú vera látinn standa úti í horni, þegar
gengið er til kosninga í þessu félagi.
Sjúkrarúm fyrir geðveika
Frá því hefir verið skýrt, að mikill skortur sé á
sjúkrarúmum fyrir geðveikt fólk. Er það alvörumál, en
stendur til bóta. Nú er gert gríðarlegt átak í sjúkra-
húsmálúnum, og þegar þeim áfanga er lokið innan
skammí, hlýtur að verða haizt handa um að bæta úr
þeim vaudræðum, sem Geðverndarfélagið hefir bent á.
Allt frani til ársins 1852 var Valþjófsstaðarhurðin kirkjuhurð á Val-
þjófsstað í Fljótsdal. Það er margra álit að hún sé merkilegasti og
fegursti safngripur Þjóðminjasafnsins. Saga hennar er dæmi um sögu
islenzkra fornminja. Fram á miðja 19 öld er þetta listaverk f notkun
sem kirkjuhurð og mesta heppni að hún verður ekki veðrinu að bráð.
Svo gerist það að danskur safnvörður uppgötvar hana og hún er
flutt árið 1852 út til Kaupmannahafnar. En Alþingishátiðarárið 1930
skila Danir henni til íslands ásamt fleiri merkilegum munum.
eftir því hvar það var til húsa,
eftir því hvernig fjárhagur þess
eða fjárveitingar voru, eða eft-
ir því hverjir veittu því for-
stöðu.
Fyrsta áratuginn hlaut það
sama og engar fjárveitingar og
það er hörmulegt að þurfa að
minnast þess, að Sigurður
Guðmundsson sem var fóstri
þess og safnvörður fékk lengi
vel engin laun og átti hann þó
við svo mikla fjárhagsörðug-
leika að stríða, að talið ei að
efnaleysi hans hafi átt mestan
þátt í vanheilsu hans, sem dró
hann fyrir aldur fram til dauða.
Fyrstu árin var safngripum
komið fyrir án sérstaks um-
búnaðar á Dómkirkjuloftinu,
þar sem stiftsbókasafnið, er
síðar varð Landsbókasafn, var
til húsa. Árið 1870 fékkst svo-
lítil fjárveiting, sem var notuð
til að bálka af herbergi fyrir
safnið á Dómkirkjuloftinu. Var
safninu þá komið fyrir í her-
bergi sem var um 5 metrar á
lengd og 4 metrar á breidd og
fór nú að verða hægt að hafa
það opið til sýnis.
p’n eftir nokkur ár þurfti að
hefja viðgerð á Dómkirkj-
unni og varð safnið þá að
ÞJÓÐMINJA
Ein merkasta menning
arstofnuriJplífsiúfeSð
minjasafn íslands verð-
ur 100 ára á morgun.
Afmælisdagurinn er við
það miðaður, að þann
24. febrúar 1963 undir-
rituðu stiftsyfirvöldin
bréf um það að þau
veittu viðtöku forngripa
gjöf Helga Sigurðssonar
er síðar varð prestur á
Melum í Melasveit, og
um leið biðja þau Jón
Ámason þjóðsagnasafn-
ara og bókavörð að taka
að sér umsjón með forn-
gripasafninu.
Árið 1889 var verið að grafa
fyrir nýju húsi á Amheiðarstöð-
um á Fljótsdalshéraði. Djúpt í
jörðu fundu menn nokkra forn-
lega hluti, m. a. mórauðan
hanzka úr ullarbandi. Það undar
lega við hann var að han- virt-
ist ekki -iriónaður með venju-
legum hætti.
Þegar hanzkinn var sendur til
Þjóðminjasafnsins lcorn líka
brátt í ljós, að hann var gerður
af vattarsaumi en á íslandi
kunni enginn að prjóna fyrr en
á 16. öld. Vötturinn frá Amheið-
arstöðum bar vitni um fornt
verklag.
Sferf
■JJndanfari stofnunarinnar er
þó talinn þessi: Árin
1860 og 1861 var brotin upp
fornmannsgröf f Baldursheimi
við Mývatn voru það mest
unglingar sem gerðu það og
mokuðu upp dysina. En þarna
fundu þeir muni sem teljást
enn meðal merkustu fornminja
okkar, tening og 24 töflur úr
hneftafli.
Sigurður Guðmundsson mál-
ari birti skýrslu um þennan
fund f blaðinu Þjóðólfi og not-
aði tækifæri til að eggja
menn lögeggjan að stofna inn-
lent minjasafn. Þessi áskorun
hreif, menn bundust samtökum
um að fá þessu framgengt.
Kjarni þeirra samtaka var vin-
átta og samstarf Jóns Árnason-
ar og Sigurðar Guðmundsson-
ar, en það er nú upplýst, að á
þessum árum bjó Sigurður í
húsi Jóns, „Smedens hus“, sem
nú er varðveitt í sinni upp-
runalegu mynd í Árbæjarsafn-
inu.
En gjöf Helga Sigurðssonar
sem var 15 gripir (þó enginn
þeirra sérlega merkilegur) réði
úrslitum um að stiftyfirvöldin
ákváðu að stofna safnið.
fhií
Tjað mætti síðan skipta sögu
Þjóðminjasafnsins í tímabil
víkja burt af loftinu. Var það
flutt 1879 í stofu f fangahúsinu
við Skólavörðustíg. Þar var það
þó aðeins til bráðabirgða í 2
Árið 1871 gaf Guðbrandur
Sturlaugsson í Hvítadal safninu
fyrstu tóbakspontuna. Síðan
hefur safnið eignazt mikinn
fjölda af tóbaksbaukum og dós-
um. En þessi fyrsti baukur er
sennilega elztur þeirra og merki
legastur. Hann er gerður úr rost
ungstönn. Tvær sögusagnir
fylgja honum, sú fyrri að Daði
í Snóksdai hafi átt hann en það
getur ekki staðizt þvi að tóbaks
notkun var ekki byrjuð þegar
hann var uppi. Hin sögnin seg
ir að sr. Sæmundur Magnússon
Hólm á Helgafelli hafi smíðað
hana, en hann var þjóðhaga
smiður.