Vísir - 04.02.1964, Blaðsíða 7

VÍSIR . Þriojudagur 4. febrúar 1964.
Y estur- íslendingurinn
Kristján Richter
£>að var hljótt um lát Kristjáns
Richters í St. Paul í vetur. Hann dó
sama dag og Kennedy forseti var
myrtur, 22. nóvember, 1963, og
þannig var það að fréttin um andlát
þessa háaidraða heiðursmanns fór
fram hjá mörgum kunningjum. Krist
ján var móðurbróðir Ólafs Thors
fyrrverandi forsætisráðherra ís-
lands, Thors sendiherra í Washing-
ton, og þeirra systkina, og Iíka
móðurbróðir Kristjáns Albertssonar
rithöfundar. Hann var síðastur sinn
ar kynslóðar í fjölskyldunni og var
nærri því 95 ára er hann lézt.
C. Harold Richter var nafnið sem
Kristján Kristjánsson frá Hraun-
höfn á Snæfellsnesi bar hér vestra.
„C“ var, á ensku, „Christian",
Kristjáns nafnið sem hann fékk við
skírn, en „Harold" var nafnið
Haraldur, sem hann kaus sjálfur í
endurminningu um elzta bróður
sinn, Harald, sem fórst sviplega í
sjóslysi nálægt Akranesi, 1884.
Kristján dó á Midway sjúkrahús
inu í St. Paul, skömmu eftir hádegi
ið, 22. nóvember. Banalega hans var
aðeins um sex daga og og hafði
hann haft frábæra heilsu alla æfi,
þangað til um síðustu þrjú ár æf-
innar þegar sjón og heyrn fór að
bila. Samt var hann andlega hress
alveg upp á siðustu stund.
Jarðarför Kristjáns fór fram á
mánudaginn, 25. nóvember, á jarðar
fararstofu Fred Johnsons í St. Paul,
þar sem prestur Babtista-safnaðar-
ins sem Kristján tilheyrði, Dr. Al-
ton Snyder, flutti kveðjumál. Hann
var jarðsettur í kirkjugarðinum
Roselawn Cemetery í St. Paul.
Kristján kom til Vesturheims ár-
ið 1887 með Pétri og Sveini, bræðr-
um sínum, og fór hann fyrst til
Winnipeg. Var hann þar nokkur ár
ig kom svo til St. Paul, höfuðborg-
ir Minnesotaríkis, um 1894.
Nokkuð eftir komu hans til St.
Paul giftist Kristján Theresu Law-
;n, af þýzkum ættum, sem fædd var
i Þjóðverjabyggð skammt fyrir vest
an Minneapolis, í Chaska, Minne-
sota. Lifir hún mann sinn, ásamt
tveimur börum, fjórum barnabörn-
um og átta barnabarnabörnum. Eft-
irlifandi börn Kristjáns og Therésu
eru: Forrest Harold, 62 ára, sem á
heima í Richfield, Washington,
skammt frá Portland, Oregon, við
Kyrrahafsströnd, og dóttirin, Phyll
is, kona J. T. Van Istendal, sem
á heima £ Hollywood, Florida. Phyll-
is var tvígift, missti fyrri mann
sinn, David M. Brownlee, sem hún
átti tvö börn með, Richard og
James Philip. Er James Philip að-
eins 18 ára, og á heima hjá móður
sinni og stjúpföður í Hollywood,
Florida, en eldri sonurinn, Richard
Brownlee, er giftur og á sex börn,
þrjá syni og þrjár dætur, og eiga
þau heima að White Bear Lake,
Minnesota, útjaðarbæ St. Paul
borgar. Af nánum aðstendendum
Kristjáns er líka Frank Goss, sem
þau hjónin ólu upp, verzlunarmað-
ur í mörg ár í Stillwater, Minne-
sota, félagi fósturföður sins f fleiri
fyrirtækjum, ógiftur, kominn yfir
sextugt, við slæma heilsu af heila-
blóðfalli er hann varð fyrir fyrir
þremur árum, til heimilis hjá ekkj-
unni, að 1725 Highland Avenue,
White Bear Lake, Minnesota.
Kristján Richter átti heima í St.
Paul og nágrenni borgarinnar í 70
ár, í Winnipeg sex eða sjö ár, á
íslandi rúm 18 ár. Það er þá lítil
furða þó hann fjarlægðist ísland, en
samt gleymdi hann aldrei uppruna
sínum. Hann var — af gildum á-
stæðum — montinn af fólki sínu á
íslandi, Maður þarf ekki nema að
blaða í æfisögu mágs hans, Thor
Jensen, eftir Valtý Stefánsson, að
skilja það.
Um líf Kristjáns í Vesturheimi —
og er það iengsti kaflinn — er
sannarlega margt hægt að segja.
í Winnipeg var hann vinur Frí-
manns Anderson, stofnanda viku-
biaðsins Heimskringlu, og lagði
hann sitt tii, að styrkja blaðið. Við
komuna til St. Paul £ „landaleys-
inu“ þar, samrýmdist hann strax
staðarháttum. Hann varð ljósmynd-
ari, en betur þó — taldist „portrait
artist“, vegna þess að hann litaði
mannamyndir sem hann tók, í past
ellitum, af mikilli list. Upp úr þv£
færði hann út kvfarnar við stofnun
„The Richter Company", sem varð
auglýsingafyrirtæki, lagandi mynd-
ir, texta, teikningar og uppköst að
auglýsingum handa mörgum stór-
fyrirtækjum. Frank Goss, fóstur-
sonur hans, var þá kominn á starfs
rek, og lögðu þeir út £ raflýst aug-
starfsmann, og á sjálfsfórnarferli
hans í þessu starfi kenndi hann
minnst fjögur til fimm þúsund ung-
um mönnum, sem héldu tryggð við
hann æfilangt.
Kristján Richter var ekki aðeins
andlega hneigður, eins og varð aug
ljóst £ tómstundum frá verzlunar-
starfi hans. Stjórnmálin, sem hafa
einkennt að svo miklu leyti ættfólk
hans á íslandi, voru ekki sfður á-
hugamál hjá honum. Hann var á-
kveðinn fylgjandi Republikana-
flokksins öll sfn ár f Bandaríkjun-
um. Sérstaklega árið 1914 beitti
hann starfskröftum sínum fyrir
,frjálslynda‘ hreyfingu innan flokks
is, og þar var hann ötull sam-
starfsmaður föður míns, Gunnars
heitins Björnssonar, sem þá var for
maður flokksins f Minnesota.
Kristján var fyrir mörgum árum,
meðlimur „Charter Commission" í
St. Paul og átti virkan þátt í því
að endursemja grundvailarreglur
bæjarstjórnarinnar f höfuðborg
Minnesotaríkis. Hann skírði líka
götuna, þar sem þau hjónin og fjöl
skyldan bjuggu lengst — 1767
Highland Parkway í St. Paul. Gatan
átti að heita Otto Avenué. Kristjáni
var alveg sama um það þótt ætti að
heiðra þýzkan lúðraflokksstjóra
sem hét Otto — honum fannst
miklu meira viðeigandi að láta göt-
una, í einu af fallegustu íbúðarhverf
Ásgeir Ásgeirsson forseti ásamt Kristjáni Richter t.h. —
Myndin er tekin í Vesturheim’.
lýsingaskilti, sem varð þeim mikið
til hagnaðar. Þaðan af varð Krist-
ján formaður líftryggingarfélags,
Samaritan Life Insurande Associat-
ion, sem hann veitti forstöðu f 16
ár, og starfaði áfram f þágu félags-
ins í skrifstofubyggingu f St. Paul
langt fram yfir öll þekkjanleg ald-
urstakmörk, þangað til fyrir rúmum
þremur árum.
Kristján var trúmaður mikill, gékk
í Baptistasöfnuð fyrst við komuna
til St. Paul. Hann var leiðandi
starfsmaður í KFUM, og sunnudags
skólakennari í meira en 40 ár. Hann
kenndi drengjum eingöngu, og ung-
um karlmönnum, og voru kennslu
tímar hans helgaðir Biblíulestri og
ahugasemdum þaraf leiðandi. Hann
var oftastnær með 140 til 150 ung-
menni í sunnudagstímum hjá sér,
varð þekktur um alla borgina í
þessu starfi, nóg til þess.að aðrir
trúarflokkar sóttu um hann sem
íítiií.iifcaav ,....
um borgarinnar, njóta samnefnis
með stórum garði þar í grenndinni,
Highland Park og, einu sinni sem
oftar, fékk hann sitt fram, safnaði
áskrifendum að beiðnarskjali sem
fór fyrir bæjarstjórn, og fékk nafn
inu breytt.
Það var eitt sem einkenndi póli-
tískt starf Kfistjáns um fleiri ára-
tugi. Hann vann fyrir máistöðum
sem honum voru kærir og fyrir
frambjóðendum sem höfðu náð
fylgi hans — ekki handa sjálfum
sér. Hann sótti einu sinni um þing-
mennsku f neðri deild Minnesota
þings, náði ekki kosningu, en var
eftir sem áður áhugamaður í stjórn
málum.
Langt fjarri íslendingum, í St.
Paul, lagði Kristján fé f útgáfu viku
blaðsins, Lögbergs, og gaf hann
ríflega af efnum sínum til styrktar
kennslustólsins f íslenzku við Mani-
tóba háskólann.
Þegar athygli beinist að festu og
framtakssemi Kristjáns hér í Vestur
heimi, þá virðist sjálfsagt að rifja
upp ýmislegt úr bernsku- og ungl-
ingsárum hans á íslandi. Sumum
fannst hann kaldlyndur gagnvart
íslandi hér, og var hann Iöngu
orðinn stirður í málinu, þar sem
hann hitti samlanda svo sjaldan.
Það er skiljanlegt að endurminn-
ingar Kristjáns um ísland hafa, væg
ast sagt, verið misjafnar. Hann sá
aldrei sinn eigin föður. Kristján
Sigurðsson, bóndi f Hraunhöfn f
Staðarsveit á Snæfellsnesi, fórst í
sjóslysi skammt frá Akranesi
miðvikudaginn fyrsta í sumri, 1868,
og fæddist yngsti sonur hans, sem
fékk að heita eftir föðurnum, ekki
fyrr en 3. desember, þá um haustið
1868. Steinunn móðir hans, Jóns-
dóttir Sveinssonar frá Sólheima-
tungu í Borgarfirði og Þorbjargar
Guðmundsdóttur prófasts Jónsson-
ar að Staðastað, hafði þá alið sjö
börn. Sonur hjónanna, Guðmundur,
dó kornungur, og Hjörtur dó
skömmu eftir að hann var tekinn í
fóstur af frænda sínum, Sveini Guð
mundssyni á Búðum. Steinunn var
þá ekkja með þrjá syni er hétu
Haraldur, Pétur og Sveinn, og tvær
dætur, Steinunn og Margrét Þor-
björg, soninn, Hjört, sem dó á
næstu misserum, og fæddist svo
Kristján seint það haust f desem-
ber.
Erfiðieikar frú Steinunnar voru
átakanlegir eftir hún missti mann-
inn, 1868. Hún hélt áfram búskap
um tíma, varð svo ráðskona á
öðrum bæ, og loks fékk hún sama-
stað árið 1880 hjá Sveini Guð-
mundssyni frænda sínum, þá verzl-
unarstjóra á Borðeyri, með tveirn-
ur yngstu börnum sínum, Þor-
björgu, þá á þrettánda ári, og Krist
jáni, 11 ára gömlum. Hin börnin
voru tekin til fósturs hjá nábúum
og ættfólki eftir það mikla óhapp
sem skeði 6. janúar, 1884, er elzti
sonur Steinunnar, Haraldur, þá 28
ára og aðal fyrirvinna fjölskyld-
unnar, drukknaði á hákarlaveiðum
með Pétri Hoffman og tíu öðrum,
á fiskibát frá Akranesi. Einn bátur
af þremur komst í land á Akranesi
í ofsaveðrinu þá, og margir fleiri
fórust á sama hátt í storminum
mikla á þrettándanum.
Thor Jensen kynntist Margréti
Þorbjörgu ungri, á Borðeyri, 1880.
Þau gengu f hjónaband 1886, og tók
hinn ungi húsbóndi að sér tengda-
móður sína og mág sinn, Kristján,
upp úr þvf. Kristján hafði unnið
með Thor Jensen við verzlunarstörf
bæði á Akranesi og Borgarnesi, og
hefur Valtýr Stefánsson þetta eftir
Thor í æfisögunni, um það tímabil:
„Samvera okkar Kristjáns varð
skemmri en ég hafði vonazt eftir,
því að sumarið 1887 ákváðu bræður
hans, Pétur og Sveinn, að flytjast
búferlum til Amerfku. Þegar þeir
höfðu bundið þetta fastmælum taldi
Kristján að honum væri ráðlegast
að slást f förina með þeim“.
Sveinn dó fyrir um það bil fimmt
án árum f Seattle, vestur við Kyrra
haf, Pétur á undan honum f suðvest
ur hluta Bandaríkjanna, báðir ein-
hleypir, og nú er Kristján horfinn
sjónum, þriðji bróðirinn sem lagði
leiði ia vestur, fyrir meir en 76
árum.
Valdimar Björnsson.

npíminn gerist nú mjög lands
föðurlegur og ráðleggur
ríkisstjórninni að feta í fót-
spor Hermanns Jónassonar,
þegar hann
sat í Stjórn-
arráðinu og
segja af sér.
Um margt
er Hermann
vel gerður
maður og
miklu hefir
hann afrek-
að um dag-
ana. En það
mun vera mál manna að þar
hafi ferill hans náð hæst er
hann tók þá ákvörðun að
hætta stjórnarsamstarfi með
kommúnistum. Enda ber ráð-
legging Tfmans það með sér
að söguskoðun Framsóknar-
manna er sú, að það sé helzt
eftirbreytnisvert f ferli Her-
manns.
© Ekki f fótspor Hermanns.
En Tfminn gleymir þvf alveg
að Sjálfstæðismenn eru ekki í
stjórn með kommúnistum eins
og Hermann forðum daga.
Þess vegna liafa þeir 'enga á-
stæðu til þess að hætta stjórn
arsamstarfinu. Á þeim fáu
stundum sem Framsóknar-
menn skyggnast innst f hjarta
sitt munu þeir viðurkenna að
aldrei hefir verið annað eins
framfara-tímabil og góðæri
hér á landi og síðastliðin þrjú
ár. Það er engin tilviljun.
Viðreisnarstjórnin hefir setið
við völd. Ugglaust mundu
Framsóknarmenn hafa viljað
gefa hálfa hönd fyrir að hafa
fengið að taka þátt f henni.
En örlögin höguðu því þannig
að þeir urðu utangátta — og
verða það enn meir með
hverju árinu.
• Hlaut traust.
Framsóknarmenn vilja nú
telja fólki trú um að viðreisn-
in sé sprungin — vegna þess
að hækka hefir orðið sölu-
skattinn um tvö og hálft pró-
sent. Ekki er ljóst hvaða fólki
þeir ætla að taka mark á slíku
fáræðishjali. Viðreisnin hefir
fært þjóðinni mikla velmegun
og hún á enn eftir að standa
langa hríð. Atlaga var gerð
að henni á síðasta ári, með
dyggilegri hjálp Framsóknar.
Því hefir orðið að grfpa til
afbrigðilegra ráðstafana til
þess að mæta þeirri hættu. En
þær ráðstafanir hnika í engu
viðreisninni né breyta stefnu
hennar. Hún mun halda Sitt
strik, þrátt fyrir hælbíta
kommúnista og Framsóknar.
Þjóðin veitti henni mikinn
meirihluta fyrir hálfu ári. í
krafti þess' trausts mun Iand-
inu stjórnað næstu árin.