Vísir - 23.03.1964, Blaðsíða 9

V í S IR . Mánudagur 23. marz 1964.
^THTII IffMgmiHIHIUii III I|I|| Ifllil .. III m

Rætt við HJALTA ÞÓRARINSSON ytir-
lækni um skurðaðgerðir \ brjóstholi
Cíðustu árin hefir starfað við
Landsspítalann sérstök
skurðiækningadeild við mein-
semdum í brjóstholi. Yfirlækn-
ir hennar er sá íslenzkur lækn-
ir, sem mestrar menntunar og
reynslu hefir aflað sér á þessu
sviði, Hjalti Þórarinsson. Hann
hóf fyrstur lungnaskurði við
berklum hér á landi fyrir um
það bil 10 árum og hefir veitt
brjóstholsskurðlækningadeildinni
forstöðu frá stofnun hennar og
starfað einn lækna við hana
fram á síðustu mánuði, að þar
var skipaður aðstoðarlæknir.
Með stofnun þessarar deildar
var merkt spor stigið, því mein-
semdir alls konar 1 brjóstholi
fara vaxandi, og þá ekki hvað
sízt lungnakrabbi, eins og mjög
hefir verið bent á síðustu mán-
uðina. Áður urðu sjúkingar að
leita sér læknishjálpar utan-
lands við mörgum þeim sjúkdóm
um, sem nú eru framkvæmdar
aðgerðir við á þessari deild. En
eins og fram kemur í þessu
viðtali sem Vísir hefur átt við
Hjalta Þórarinsson er deildin
fyrir löngu orðin allt of lítil og
vanbúin til þess að gegna vax-
andi hlutverki í þessari grein
skurðlækninga hér á landi, m. a.
1 framkvæmd aðgerða við hjarta
sjúkdómum, sem yfirlæknirinn
telur sjálfsagt að fram fari þar.
Hjalti Þórarinsson dvaldist á
þriðja ár í Bandaríkjunum við
framhaldsnám og störf á sviði
almennra skurðlækna og brjéjgt-
holsskurðlækninga. Hann kóm
hingað heim árið 1954 og gegn-
ir nú því starfi við Landsspít-
alann, sem fyrr greinir.
Skurðaðgerðir við
lungnaberklum
— Hvenær var hin nýja deild,
sem þér veitið forstöðu, stofn-
uð?
— Það var árið 1957. Nokkru
fyrr hafði ég byrjað á lungna-
skurðum hér við Landsspftalann,
eða 1955, en fyrst f stað var
það í mjög smáum stfl. Satt að
segja var ég kominn á fremsta
hlunn með það að hverfa aftur
til útlanda eftir að ég hafði dval-
ið hér heima um hrfð. Mér þótti
áhugi lítill á sérgrein minni og
sjálfur taldi þáverandi landlækn
og fremst aðgerðir vegna lungna
berkla, en við þær er hluti hins
sýkta lunga fjarlægður eða jafn-
vel lungað allt. Þær voru all-
margar framan af, en nú síðustu
árin er mjög lítið um þær. Allt
f ailt munu hafa verið fram-
kvæmdar á deildinni hátt á ann-
að hundrað slíkar aðgerðir.
— Fækkun þeirra byggist þá
á því, að berklarnir eru að
hverfa með þjóðinni?
— Já, þeir eru í mikilli rén-
un, sem betur fer. En við skul-
um gera okkur ljóst, að við höf-
um alls ekki upprætt berklaveik-
ina. Öðru hverju koma upp til-
felli þar sem eina varanlega
lækningin er skurðaðgerð á
lungum. Og ég vil gjarnan nota
þetta tækifæri til þess að undir-
strika það, að gæta verður mik-
illar varkárni við að útskrifa
ekki sjúklinga fyrr en þeir eru
fullbata.
Lungnakrabbi
og reykingar
— Við hvaða öðrum sjúkdóm-
um í brjóstholi eru skurðað-
gerðir hér framkvæmdar?
— Þar má nefna aðgerðir á
vélinda, þind og ýmsum fleiri
sjúkdómum, svo sem útvfkkun
á Iungnapípum og iðulega þarf
að taka hluta af Iungum vegna
þrálátra bólgna f lungnapfpum.
Það, sem er þó efst á baugi
hjá okkur á þessari deild eru
æxli f Iungum og einkum þá ill-
kynjuð. Á þeim er sjáanleg mjög
mikil aukning frá þvf sem áð-
ur var.
— Hver er ástæðan?
— Fyrst og fremst reykingar,
mundi ég segja. Það sýnir
reynsla annarra þjóða’ ótvfrætt
og þær ýtarlegu rannsóknir, sem
þar hafa farið fram. Ég fékk
fyrir skömmu nýjar tölur, sem
sýna margfalt meiri tfðni lungna
krabba hjá þeim, sem reykt hafa
lengi og mikið. Það sýnir sig
einnig, að lungnakrabbi er miklu
algengari hjá karlmönnum en
konum og ástæðan virðist vera
sú, að karlmenn hafa reykt
miklu lengur en konur. Hins veg
ar er möguleiki að aðrar ástæð-
ur liggi hér einnig að baki, svo
sem útblástursefni frá vélknún-
lungnakrabba orðinn um 100 á
ári eftir 5 — 6 ár. En ég vil taka
það fram, að það fá því miður
fleiri lungnakrabba en þeir sem
reykja, þótt hann sé miklu al-
gengari f þeim hóp.
Ekki verri
batahorfur
— Hvemig eru batahorfurnar
eftir aðgerð vegna krabbameins
í Iungum?
— Ég held að mér sé óhætt
að segja, að þær eru ekki verri
sem eru til þess sérþjálfaðir,
þótt sumar þeirra aðgerða séu
reyndar auðveldar. Við þær geta
þó komið fram allt öðruvísi fylgi
kvillar en við aðrar skurðað-
gerðir, svo aðeins eitt-sé nefnt.
— Hvernig er starfsaðstöðu
deildarinnar háttað?
— Deildin er á hrakhólum og
ég held að mér sé óhætt að full-
yrða, að hvergi þar sem ég þekki
til, sé slík deild reyndar á jafn
miklum hrakhólum og hér. —
Fljótt eftir stofnun hennar 1957
varð hún of lítil, en henni voru
aðeins fengin 10 sjúkrarúm til
afnota á Landsspítalanum. Nú
er húsrýmið orðið allt of lítið
og þarf að bæta við 15 — 20
sjúkrarúmum í náinni framtíð.
Og það sem verra er, þessari
deild hefir ekki verið ætlaður
neinn ákveðinn framtíðarstaður
í hinum nýju sjúkrahúsum, sem
nú er verið að fullgera. Skipu-
þessum hlutum er háttað. Ég
vil taka það strax fram, að
þetta segi ég ekki vegna að-
stöðu sjálfs mín sem yfirlæknis
deildarinnar, heldur stafar bar-
átta mín af því, að ég tel að
okkur beri skylda til þess að
stækka og fullkomna deildina
vegna þeirra sjúklinga, sem
þurfa á henni að halda.
Nauðsyn aukins
húsnæðis
Við skulum minnast þess, að
það er mikið og kostnaðarsamt
fyrirtæki að senda sjúklinga úr
landi til margra þeirra aðgerða
í brjóstholi, sem hér eru nú
framkvæmdar, heldur Hjalti á-
fram. Áður en deildin var sett
á stofn voru berklasjúklingar
höggnir sem kallað er, þ. e. tek-
in rif, en ekki gerð aðgerð á
lunganu, og hreinar undantekn-
ingar voru að sjúklingar fyndust
með illkynjuð æxli í lúngum hér
áður fyrr.
Og ekki er sízt nauðsynlegt
að fá aukið húsnæði og fleiri
sjúkrahús fyrir deildina vegna
þess, að þar er 'sjálfsagt að
framkvæma fleiri aðgerðir í
brjóstholi, t. d. hjíirtaaðgerðir.
Meirihluti þeirra er ekki vanda-
samari en lungnaaðgerðir. En
til þeirra þarf aðstciðu til rann-
sókna og einnig rými fyrir ýms-
ar vélar og tæki, ;tem við að-
gerðir og rannsókrtir eru not-
aðar. Við þurfum að afla okkur
slíkra tækja, m. a. sérstakra
röntgenmyndatækja og ætlunin
er að skapa hér skilyrði til þess
að framkvæma hjartaþræðingar.
Slíkar aðgerðir eru nú í byrjun
hér á landi.
— Hvað er í stórum dráttum
hægt að segja um möguleika
á hjartaaðgerðum hér á landi?
— Langsamlega flestar aðgerð'
ir við meðfæddum og áunnum
hjartasjúkdómum á að vera unnt
að framkvæma hér á landi. Okk-
ar fámenni og fátækt leyfir ekki
að við getum strax eignazt
hjarta- og Iungnavél, en stefna
verður að þvi í framtfðinni, enda
þótt það sé mikill minnihluti
þeirra sjúklinga, sem gerðar eru
á hjartaaðgerðir, sem slíkra að-
stæðna þarfnast. Tæki til
líkamskælingar á sjúklingum við
aðgerðir verðum við hins vegar
að fá og hún getur verið gagn-
leg við fleira en hjartaaðgerðir.
★
Að lokum sagði Hjalti Þórar-
insson þetta:
— Það er staðreynd, að þeim
sjúklingum fer ört fjölgandi,
sem gera þarf á skurðaðgerðir
Skyggnzt inn í starf skurSlæknis
ir okkur fslendingum ofviða að
koma á fót sérdeild brjósthols-
aðgerða. Hins vegar bauðst mér
ágætt starf 1 Bandaríkjunum, en
ég hafði í framhaldsnámi mfnu
skuldbundið mig til þess að
starfa hér heima í a. m. k. tvö
ár. En þegar ég hugðist hverfa
aftur út, fékk ég ekki yfirlýs-
ingu þess efnis, að ekki væri
þörf fyrir sérfræðiþekkingu
mína hér, og undirbúningur hér
að stofnun deildarinnar hófst þá
fyrst, og átti núverandi land-
læknir sinn þátt í þvf, enda var
þá mjög mikið um sjúklinga
með lungnaberkla, sem þörfn-
uðust aðgerðar.
í byrjun framkvæmdi ég fyrst
um farartækjum, sót Og reykur.
Varðandi hina miklu fjölgun
sjúklinga, sem þjást af lungna-
krabbameini hér á landi, má
benda á það, að á tímabilinu
frá 1910 — 1949 rúmlega hundr-
aðfaldast vindlinganeyzla hér á
landi. Og sfðustu árin hefur hún
aukizt jafrit og þétt.
Aðgerðir við lungnakrabba eru
nú orðnar mjög margar árlega
á deildinni. Þótt sjúkdómurinn
hafi farið mjög í vöxt hér á
landi er þó ekki ennþá um sömu
tiðni að ræða og þar sem hann
er algengastur ’>rlendis. Þó eru
líkur til að me3 sömu aukningu
og verið hefir ejidanfarin ár
verði fjöldi sjúklinga með
hér en gerist erlendis. Það skipt
ir meginmáli að sjúklingurinn
komist nógu fljótt f hendur
skurðlæknis. Og hér á landi f
fámenninu ættum við að hafa
betri aðstæður til þess að stuðla
að þvf að sjúkdóminn sé hægt
að finna á byrjunarstigi. Þá eru
batahorfurnar miklu meiri.
— Eru slíkar aðgerðir gerðar
annars staðar en á Landsspftal-
anum?
— Ekki svo ég viti til. Allar
brjóstholsaðgerðir eiga skilyrð-
islaust að fara fram á einum
stað í svo fámennu landi, þar
sem sérþjálfað hjúkrunarfólk er
að finna. Það eiga ekki aðrir að
gera brjóstholsaðgerðir en þeir,
lagsnefnd yfirlæknaráðs Lands-
spítalans telur brjóstholsaðgerða
deild hæfilega 25 — 30 sjúkra-
rúm, en stjórnarnefnd Rfkisspft-
alanna hefir ekki mér vitanlega
ennþá ákveðið hvcrt slík deild
eigi að vera f nýbyggingum
Landsspítalans. Þetta tel ég al-
gjörlega óviðunandi. í baráttu
minni fyrir stækkun og full-
komnun deildarinnar hefi ég því
miður mætt andstöðu þeirra að-
ila sem sfzt skyldi, og ættu
einmitt einna helzt að skilja
þarfir he íar. Starfsbræður mín
ir í Bandaríkjunum og á Norð-
urlöndum fylgjast náið næð
starfi mínu hér og haía þeir
mjög furðað sig á þvf, hvernig
f brjóstholi. Sjúkdómsgreiningin
getur verið erfið og ýmsar meiri
háttar aðgerðir þarf að gera áð-
ur en ljóst er, um hvaða sjúk-
dóm er að ræða.
Nauðsynlegt er að geta vistað
þessa sjúklinga á sjúkrahúsi á
meðan rannsókn stendur. Oft er
sjúkdómurinn þess eðlis, að gera
verður tafarlausa aðgerð og þvi
algjörlega óverjandi, að þessir
sjúklingar þurfti að bíða eftir
sjúkrahúsvist. Hvorki ég né aðr-
ir læknar munu fást til þess að
vinna áfram við þetta nema
tryggt sé að deildin verði nægj-
anlega stór og fái starfað við
þau skilyrði og þær aðstæður,
sem ég tel nauðsynlegar.