Vísir - 17.04.1964, Blaðsíða 7

17*1 SIR • Föstudagur 17. aprfl 1964.
í gær birti Vísir fyrri Muta greinar Friðjóns
Skarphéðinssonar um bókasöfnun hans og gamlar
lögfræðibækur. Hér fer á eftir niðuriag greinar-
innar, þar sem höfundur getur fyrst 17. aldar lög*
fræðirita og síðan annarra fágætra bóka, sem gefn-
ar hafa verið út um íslenzka lögfræði bæði heima
og eriendis.
17. ALDAR RIT
UM LÖGFRÆÐI.
Á 17. öld voru fáar bækur
gefnar út, sem snerta íslenzka
lögfræði. Undir lok aldarinnar,
1696 og 1697 voru prentaðar í
Skálholti Alþingisbækur þeirra
ára. Ekki veit ég um eintök af
þeim í einkaeign.
f Uppsölum kom Ut 1667
kver, sem Jón Rúgmann gaf út,
Greiner or þeim gaumlu laug-
um, 64 bls. Þar eru nokkrir
kaflar úr Grágás og smákaflar
úr söguhandritum um forn
lagaákvæði. Ennfremur er þar
þáttur um erfðarétt eftir Arn-
grím lærða. Þetta er sjaldgæft
kver. Hér er rétt að geta þess
að í Crymogaea Arngríms
lærða, sem kom fyrst út í Ham-
borg 1609, er kafli um stjórn-
skipun og lög íslendinga á sögu
öld með tiivitnunum í hin
nýustu kongl. Forordninger,
sem Almuganum er nauðsyn-
legt að vita, Hrappsey 1785. Þá
má einnig geta þess að Magnús
þýddi Norsku lög, sem út komu
í Hrappsey 1779 og á latfnu
SEINNI GREIN
þýddi hann úr dönsku Jus
Patronatus eftir Pál Vídalfn,
Kom sá ritlingur út í Kaup-
mannahöfn 1771. Magnús Ket-
ilsson hefur þannig verið mjög
mikilvirkur rithöfundur og út-
gefandi lögfræðirita, en það var
hann einnig á öðrum sviðum
sem kunnugt er.
Jón Árnason sýslumaður á
Ingjaldshóli ritaði Historisk
Indledning til den gamle og
Merkustu lögfræðirit frá 1600-1900
fornu lög, væntanlega hið
fyrsta, sem prentað hefur verið
úr Grágásarhandritum.
LAGABÓKMENNTUM
FJÖLGAR.
Af 18. aldar bókum ber fyrst
að nefna útgáfurnar af Jónsbók,
Hólum 1707 og 1709, Allmörg
eintök eru til af þeim f einka-
eign, en mörg þeirra eru ekki
heil. Alþingis- og lögþingisbæk-
ur margar voru prentaðar á
18. öld, flestar á Hólum, 21 í
Hrappsey en 6 í Leirárgörðum.
Bezta safn, sem ég þekki af
Alþingis- og lögþingisbókum f
einkaeign, er í safni Þorsteins
sýslumanns. Flestar þeirra eru
fágætar.
Þegar líður á öldina fjölgar
mikið Iagabókum. 1763 kom út
í Kaupmannahöfn Jónsbók f
danskri þýðingu Egils Þórhalls-
sonar, sem sfðar varð prestur í
Grænlandi og enn síðar á Fjóni.
— Magnús Ketilsson gaf út
Forordninger og Aabne Breve,
tvö bindi f Hrappsey 1776 og
1778 og hið þriðja f Kaup-
mannahöfn 1783.' Þetta er
merkilegt rit og gagnlegt og
ýmsir hlutir eru þar prentaðir,
sem ekki eru f Lovsamling for
Island. Auk þess gaf Magnús
Ketilsson út Búalög og Útlegg-
ing um erfðir, hvort tveggja f
Hrappsey, 1775 og 1773. Enn-
fremur Inntak Ur nokkrum þeim
Friðjón Skarphéðinsson bæjarfógeti segir
frá bókasöfnun sinni og merkustu lögfræði-
bókum sem gefnar hafa verið út
nye Islandske Rættergang. Kom
sú bók út í Kaupmannahöfn
1762, á sjöunda hundr. blað-
sfður. Jón Eiríksson sá um út-
gáfuna, ritaði hluta af bókinni
og mesta fjölda athugasemda
bækur eru með latneskuii
þýðingum og komu út í Kaup-
mannahöfn. — Nokkur 18.
aldar lögfræðirit eru enn ótalin,
en hinna helztu hefur þó verið
getið.
1812 og tvær Viðeyjarbækur,
Sættastiftanir 1819 og Leg-
orðsmál 1821. Auk þess gaf
Magnús Stephensen út Tilskip-
anasöfn í Leirárgörðum og Við-
ey, sem sjaldgæft er að sjá í
heilu lagi, að því er ég bezt
veit. — Rétt er að nefna hér
rit Þorleifs Repp, A historical
treatise on trial by jury, Edin-
borg 1832 og þýzka þýðingu
þeirrar bókar, Freiburg 1835.
Á síðara helmingi aldarinnar
ber hæst Lovsamling for Island,
neðanmáls. — Eftir Svein lögm..
Sölvason komu út tvær bækur
á síðari hluta aldarinnar, Tyro
juris, Kaupmh. 1754, önnur útg.
1799, og Det Islandske Jus
Criminale, Kaupmh. 1776. Hin
fyrrnefnda fjallar um almenna
borgaralega lögfræði en hin
síðarnefnda um refsirétt og
réttarfar f refsimálum.
Grímur Jónsson Thorkelín
Ieyndarskjalavörður gaf út ýmis
fomrit, meðal annars Kristinn
rétt hinn gamla 1775 og Krist-
inn rétt Árna biskup 1776.
Ennfremur Konunga erfðatal
1777, Analecta 1778 og Gula-
þingslög 1817. Allar þessar
MERKUSTU
19. ALDAR RIT.
Á 19. öld er um stórum auð-
ugri garð að gresja og verður
hér fátt eitt talið. í upphafi ald-
arinnar, 1801, kom út doktors-
rit Snæbjarnar Ásgeirssonar
Stadfelt, bæjarfógeta í Randers
(frá Stað í Steingrímsfirði), De
officio judicum inferiorum.
Hann hlaut doktorsnafnbót
við háskólann f Göttingen. Þá
má nefna doktorsrit Magnúsar
Stephensen, Commentatio de
legibus,' Kaupmh. 1819. Enn-
fremur þrjú önnur rit eftir
sama höfund, Handbók fyrir
hvörn mann, Leirárgörðum
Fyrsta íslenzka lögbókin, sem prentuð hefur verið, var gefin út
1578. Hún var ljósprentuð í Höfn 1934.
Hafnarf jarðarbíó 50 ára
Fyrir um 50 árum sátu
150 manns í húsi einu í Hafnar-
firði og störðu stórum augum
á verur, sem geystust þögular
fram og aftur á hvftu tjaldi fyr-
ir framan þá.
f einu horninu sat maður við
píanó og spilaði. Rólega og ang-
urvært þegar allt var í lagi, en
ofsalega og æsandi þegar eitt-
hvað spennandi var að gerast.
Þetta hús var Hafnarfjarðarbíó
á sínum fyrstu árum, þegar tal-
myndirnar voru ekki enn komn-
ar til sögunnar, en spilað var
undir á píanó eða jafnvel fengn
ir söngvarar þegar um „stór-
mynd“ var að ræða.
Ef einhverjum ungum manni
nú til dags tækist að fá sér far
með tímavél H.G. Wells aftur í
tímann, yrði hann sjálfsagt veik-
ur af hlátri ef hann færi í Hafn
arfjarðarbíó eins og það var þá.
En það þótti ekki neitt hlægilegt
við það í þá daga. Fólkið sat
sem höggdofa f sætum sínum
og fylgdist með því sem fram
fór, stjarft af spenningi.
Svo var það 1931, að stórkost-
21 bindi, 1853 — 1889, útgefend-
ur Jón Sigurðsson og Oddgeir
Stephensen, Grágrásarútgáfur
Vilhj. Finsen og Landsyfirrétt-
ar- og hæstaréttardóma í ís-
lenzkum máluni, sem byrjuðu
að koma út 1875.
Að lokum skal þess getið að
fyrsta lögfræðitímaritið á ís-
dandi hóf göngu sína fyrir
aldarlok, en það var Lögfræð-
ingur, sem Páll Briem gaf út á
Akureyri 1897-1901. - Skal
nú staðar numið, enda þótt
margt sé ótalið. Á 20. öldinni
hefur margt Iögfræðirita komið
Ut, sem of langt mál yrði um
að ræða.
Iegt tækniundur gerðist. Ver-
urnar, sem hingað til höfðu
hlaupið þögular um tjaldið,
fengu allt í einu málið, og byrj
uðu að tala og jafnvel að syngja
Talmyndirnar voru komnar til
sögunnar. Og sú fyrsta sem
sýnd var i Hafnarfjarðarbíó var
hin sívinsæla söngvamynd, Alt
Heidelberg, sem síðan hefur
verið kvikmynduð aftur og aft-
ur. Talmyndirnar eru af mörg
um talin ein mesta tæknibylting
sem orðið hefur í sögu kvik-
Framh. á bls. 6
Sp/all
T>æði Tíminn og Þjóðviljinn
reyna að gera sem minnst
úr skattalækkun ríkisstjðmar-
innar. Segja blöðin, að ekkert
mark sé á henni takandi vegna
þess að dýrtíðm hafi vaxið
síðan skattar voru síðast lækk
aðir! Langt er síðan slfk hunda
lógikk hefir jafnvel sézt í þeim
blöðum tveimur.
Því meiri ástæða var ein-
mitt til þess að lækka skatt-
ana að dýrtíðin hefir vaxið,
vegna launaskriðsins. Því kær
komnari er skattalækkunin ein
mitt fyrir almenning. Alls
lækkar tekjuskatturinn á Iands
fólkinu um 80 millj. krónur á
þessu eina ári, sem nú stendur
yfir. Útsvörin lækka emnig á
láglaunafólki, þótt ekki sé vit-
að hve mikið, þar til afsláttur
sveitarfélaganna verður gerð-
ur heyrum kunnur.
0 Mikils metin
lækkun -
Tímanum og Þjóðviljanum
skal bent;á' það í'fullri vin-
semd, að verkamanninum og
sjómanninum og bóndanumi
kemur það vel að fá skatt,-
frjálsar tekjur sínar hækkaðar
um 30% — jafnvel þótt þessi
málgögn reyni að gera lítið úr
lækkuninni.
% Jólagjöf Eysteins
í þessu sambandi er ekki
úr vegi að spyrja Tfmann:
Hvað gerði Eysteinn til skatta
lækkunar, þegar hann var síð-
ast fjármálaráðherra? Rennum
huganum aftur til vinstri
stjórnarinnar. Fyrstu jólin,
sem hún sat við völd, færði
hún þjóðinni jólagjöf. Þegar
tekið var utan af pakkanum,
kom í ljós, að í honum var
, 5 þúsund-króna ný skatta- og
, / .tBMaþtyííSí' á hverja fimm
' manna' fjölskyldu í landinu.
Þaðrvar framlag vinstri manna
1 skattamálum.
£ Kátlegur viðburður
Með kátlegri atburðum á
þingi f vetur gerðust í fyrra-
dag, er borin var upp til at-
kvæða í Sameinuðu þingi til-
laga Alþýðubandalagsins um
utanríkisstefnuna. — Vinstri
menn gerðu þá meginskyssu,
að óska eftir þvf að hún yrði
boriri upp lið fyrir lið. Vafa-
laust hafa þeir haldið að með
því gætu þeir riðlað fylkihg-
um stjórnarliðsins. Forseti bar
upp fyrsta liðinn, þar sem rætt
var um meginstefnu utanríkis-
málanna. Hann var auðvitað
felldur og þá úrskurðaði for-
seti réttilega, að óþarft væri
að bera upp fleiri liði. Þá
hljóp mikil reiði á vinstri
menn, sem sáu hvernig þeir
höfðu verið felldir á eigin
bragði. En mótmæli voru til
einskis vegna þess, að þau
komu of seint. Þeir höfðu ekki
gætt þess að mótmæla við at-
kvæðagreiðsluna, þegar for-
seti skýrði frá því, hvernig
hann myndi hluta sundur til-
löguna.
r'im.'!