Vísir - 06.04.1965, Blaðsíða 4

Vísir - 06.04.1965, Blaðsíða 4
4 V í SI R . Þriðjudagur 6. aprfl 1965. — eftir Ingvar G. BrynjöHsson, menntaskólakennnra 1 hauat kom út hjá forlaginu Langenscheidt Berlín, íslenzk- þýzk, þýzk-fslenzk orðabók eftir Ingvar G. Brynjólfsson mennta- skólakennara. Fyrri hluti bókar- innar er í rauninni fyrsta hand- hæga íslenzk-þýzka orðabók, sem gerð hefur verið á íslandi. Langenscheidt er heimsþekkt orðabókaforlag, sem hefur sér- stakt kerfi til að koma miklu efni fyrir í litlum orðabókum. Þannig er f þessari orðabók mjög snjallt skammstöfúnar- kerfi, sem sparar ótrúlega mikið rúm í bókinni. Þetta kerfi er ve! útskýrt í stuttum formála. Upp- sláttarorð eru flest ösamsettir orðstofnar, og í samsettum orð- um með þeim er prentað lítið endurtekningarmerki í stað orð- stofnsins og jafnframt gefnar til kynna breytingar á rithætti orð- stofnsins í samsetta orðinu — ef því er til að dreifa. í hinum þýzk-íslenzka hluta bókarinnar eru notaðar skammstafanir til að tákna ýms orðmyndandi við- skeyti t. d. merkir skammstöf- unin su (fyrir Substantivbildung nafnorð(myndun) orðstofninn með endingunni -ung og þannig sparast að endurprenta langt orð. Slíkar skammstafanir spara ótrúlega mikið pláss og auka innihald bókarinnar. íslenzk-þýzki hlutinn má heita hreint brautryðjendastarf, og má með ólíkindum teljast, hve hepp inn Ingvar G. Brynjólfsson hefur verið með orðavalið, því að hann hefur þurft að velja og hafna, begar blaðsiðufjöldinn er samningsbundinn og skammtað- ur. Bókin er. hreinasta þing fyrir ferðamenn og skólafólk, íslenri- inga jafnt sem Þjóðverja, og'vel mega góðir þýzkumenn og þýzkukennarar hafa not af bók inni því að alkunna er, að oft eru mönnum ekki tiltæk orð, sem þeir þó þekkja og kunna Vitanlega er galli á bókinni, að þar vantar lista yfir sterkar sagn ir og kenniföll nafnorða, en þar er ekki við Ingvar að sakast, heldur forlagið. Prentvillur eru ótrúlega fáar. Mér virðist Ingvari G. Bryn- jólfssyni hafa heppnazt mjög vel að taka upp orð, sem máli skipta. Vitanlega getur slík vasa orðabók ekki komið í stað stærri orðabókar, en er fremur ætluð sem undanfari hennar. Gott er til þess að vita, að bráðlega er von á stærri orðabók, um það bil 850 blaðsíður, sem þessi á- gæti höfundur semur, en hann er eins og alþjóð veit, einn okk- ar bezti þýzkumaður og hefur kennt þýzku við Háskóla ís- lands við góðan orðstír í fjórtán ár og lagt grundvöll að þýzku- námi þar. t>að er víst óþarfi að hvetja fólk til að kaupa þessa bók, eftir upplýsingum rennur hún út. Björn Bjamason. Merkilegt Frh. af bls. 9. in voru þá fyrir löngu uppseld. Skírnir minn nær ekki nema til 1846 og enn vantar mig 1 Ár- bækur Espólíns. Á hinn bóginn á ég allar bækur Sögufélagsins og Árbækur fornleifáfélagsins, að undanskildu einu ári, 1898, sem mjög erfitt er að fá nú. LÆRDÓMSLISTA- > FÉLAGSRITIN , Af hinum eldri félagsritum á ég aðeins heil Lærdómslistafé- lagsritin. Eintakið er gott, þó að það sé komið úr þremur áttum. Nokkuð vantaði af töflum og hef ég fengið ljósprentanir af þeim, sem vantaði. Það varð til þess að ég tók mér fyrir hendur að rannsaka, hve margar lausu töfl umar ættu að vera, því mönnum bar ekki saman um fjölda þeirra. Félagsritin eða Rit þess konungs lega Islenzka lærdómslistafélags kom út í Kaupmannahöfn á árun um 1781—1796, og voru þá komnir út 14 árgangar. Síðan var hafizt handa um prentun 15. árgangsins og mun ætlunin hafa verið að hann kæmi út ár- ið 1802, starfsemi félagsins rann út í sandinn um þessar mundir og var aldrei lokið við prentun þesa bindis. Jón Sigurðsson for- seti segir einhvers staðar, að lokið hafi verið við prentun 286 bls., og ljúki ritunum þar í miðjum manntalstöflum, og svo .er um mitt eintak. Titilblaðið var aldrei prentað. Allar bóka leifar og eignir Lærdómslistafé- lagsins gengu 1818 og 1828 til Bókmenntafélagsins. Félagsrit- in voru merkileg og gætti á- hrifa þeirra víða, sökum þess að fitgerðir í þeim voru fjöl- breyttar og vandaðar. Þykja rit in hinar mestu gersemar, enda fyrsta tímarit á íslenzku máli. Með mörgum ritgerðanna voru myndir og töflur til frekari skýr inga, án blaðslðutals, en oftast var þess þó getið, hvar þær ættu heima. Þær virtust flestar hafa legið lausar inni í ársrit- unum, og hafa þær þvi týnt tölunni á langri leið hjá mis- jafnlega hirðusömum eigendum. Talið er að í þeim eintökum ritanna, sem nú eru til, muni f langflestum eða jafnvel öllum tilfellum vanta einhverjar tafln- anna og myndanna. Ég hef séð þess getið, að upphaflega hafi fylgt ritunum 32 töflur og mynd ir. Ég hef gert nokkra athugun á því, hversu margar töflurnar bókasafn - og myndirnar ættu að vera með því að fletta eintökum í Lands- bókasafni og í eign einstakra manna og komizt að þeirri niður stöðu að þær muni hafa verið 33 og gengið úr skugga um að færri hafa þær ekki verið. Hér er skrá yfir töflurnar: 1. bindi bls. 79 Lagvaður. 2. bindi bls. 29 Um grunn- maskínur. Bls. 148 Sofnhús. 3. bindi bls. 98 Laxalóð. Bls. 214 Veiðistöng, álakista. Bls. 223 Veiðifleki. 4. bindi bls. 288 Handkvörn 5. bindi bls. 80 Tafla yfir fjár- fjölgun o ,fl. Bls. 156 Tafla. yfir smáband. Bls. 157 Taf;la yfir útfíutt prjónles. Bls. 161 Tafla yfir III Mjöltunna. Bls. 191 (198) Um grunnmaskín- ur Fig. I. og II. 6. bindi bls. 2 Um grunnmask- fnur. BIs. 50 Slóði og kvísl. Bls. 96 Tafla um bjargræðis- veganna ásigkomulag. Bls. 173 Bakstursofn. Bls. 178 Hellufoss. 7. bindi bls. 209 Botnvoð. 8. bindi bls. 106 Bý ég sveita- sóknum f. Bls. 192 Grunn- maskína. 9. bindi bls. 90 Vallarmál. Bls. 176 Skálavog. 10. bindi bls. 148 Sápusuða. Bls. 160 Orf og ljáir. Bls. 174 Reizla. 11. bindi bls. 278 Sveitabær. 12. bindi bls. 135 Hevhlaða. Bls. 214 Bökunarofn. 13. bindi bls. 278 Vallarmál. 14. bindi bls. 162 Tafla um bú- endur. Bls. 168 Dauðir o. fl. Bls. 170 Tafla um fólkstal. 15. bindi bls. 219 Bær og verk færi. Þetta eintak mitt er í ágætu bandi eftir Sigurð Ó. Haralds- son, ágætan og listfengan bók- bindara. GAMLAR PRENTSMIÐJUR Ég mun nú á víð og dreif spjalla um bækur, sem mér hafa áskotnazt, og þá fyrst geta bóka frá gömlu prentsmiðjunum nyrðra og syðra. Til mfn hafa slæðzt bækur frá flestum prentsmiðjum, sem starfað hafa á íslandi, nema að sjálfsögðu elzta prentið frá Hól um, Breiðabólstað og Núpufelli. Það hef ég aðeins ljósprentað, eins og Lögbókina frá Hólum frá 1578, Guðbrandsbiblíu frá Hólum 1584 og Sálmabókina frá 1589, að ekki sé minnzt á hina ágætu Vísnabók. Af hinu eldra Hólaprenti, áður en prentsmiðj an var flutt í Skálholt á ég enga bók, enda er það prent allt mjög sialdgæft og fá ein- tök af því á ferli,auk þess komið í geypiverð. BÖK BÓKANNA. Hólaprentsmiðja var flutt í Skálholt 1685 af Þórði Þorláks- syni biskupi, sem þá var orð- inn eigandi hennar fyrir kaup af samörfum sfnum og arfleið frá föður sínum. Þórður biskup lét prenta hinar fvrstu bækur sem prentaðar voru á Islandi af fornbókmenntnm íslendinga. Þessar fornsöguútgáfur eru hin- ar merkilegustu or mjög sjald- .^ðar nú á tírnum, eins pg váenta má.' Nokkrar þessara merkisbóka hef ég eignazt fyfir gjöf frá góðum vinum og fóm fúsum. Það er ánægjulegt að vita af þeim í hillum sínum, þó þær séu ekki allar heilar og teknar að dökkna fyrir aldurs sakir. Af þeim sex bókum af þessu prenti frá árunum 1688— 1690, sem eru í fórum mínum, eru aðeins tvær heilar, íslend ingabók og Kristindómssaga. Frá þessum dökknuðu blöðum talar íslenzk menning til manns með nokkrum hætti. Um svipað leyti, að vísu nokkru fyrr en þessar bækur voru prentaðar í Skálholti og dreift um byggðir Islands, týndust í danskar hend ur mestu djásn íslenzkrar skinn bókagerðar, Sæmundar-Edda og Flateyjarbók, og hurfu íslending um um aldir og munu að lík- indum aldrei koma aftur til sinna heimkynna. Ég handlék þessar bækur í útlegð nýlega á eins konar pílagrímsreisu til að sjá þær, áður en ég yrði allur í sölum Konungsbókhlöðunnar í Kaupmannahöfn. Get ég naum ast lýst þeim tilfinningum sakn- aðar og lotningar, sem læstust um hug minn, er ég strauk léttri hendi dökk blöðin í Konungs- bók, þeirri bók bókanna. Við stöndum í mikilli þakkarskuld við hina óþekktu höfunda Eddu kvæða, og safnandans. Ný áskrift að VÍSI*. gildir frá miðjum mánuði eða mánaðamótum. VISIR Gerizt áskrifendur nú þegar og þér fáið blaðið sent ókeypis þangað til áskirifíin gengur í gildi. Vísir er ekki aðeins eina siðdegisblaðið heldur einnig ódýrasta dagblaðið. Áskriftarverð er 80 kr. á mánuði. Áskriftarsími VÍSIS □□□aQQaQQQQQQQaQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ Hjarta bifreiðarinnor er hreyfillinn andlitið aftur á móti — er stýrishjólið Bæði þurfa að vera í góðu ástandi, en stýristijólið þarf ekki aðeins að vera I góðu ástandi, það þarf einnig að líta vel ut. □□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□ Og hvernig fær maður fagurt stýr- ishjól? Það er aðeins ein lausn, kom- ið einfaldlega til okkar. Það er margt hægt að gera til að fegra stýrishjólið yðar, en betur en við gerum það, er ekki hægt að gera. Er það? — eða hvað? Og er það hagkvæmt? - Já, hag- kvæmt, ódýrt og endingargott og .. Viljið þér vita meira um þessa nýj- ung? - Spyrjið einfaldlega við- skiptavini okkar, hvort sem þeir aka einkabifreið, ieigubifreið, vöru- bifreið, eja jafnvel áætlunarbifreið. Allir geta sagt yður það. — Eða hringið strax I síma 21874, við gefurr yður gjaman nánari upplýsingar. <

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.