Vísir - 21.05.1965, Qupperneq 9

VlSIR . Föstudagur 21. maí 1965.
«01

☆
Tjann 3. maí gerðist einkenni-
legur atburður suður í Kari-
bíska hafinu. Bandarískt herlið
gekk á land í Dóminíska lýð-
veldinu, litlu eyríki sem tekur
yfir helming eyjunnar Hispan-
iola skammt austur af Kúbu.
Bandn'ska liðið framkvæmdi
aðgerðir sínar í þeim yfirlýsta
tilgangi að skerast í leikinn í
innanlandsstjómmálum þessa
ríkis, uppreisn hafði brotizt út
í landinu, blóðug borgarastyrj-
öld vofði yfir.
En meginástæðan til þess að
Bandaríkjamenn tóku í taumana
var að þeir óttuðust, að fremur
fámennur hópur kommúnista
sem tók þátt í uppreisninni
næði þar töglum og högldum.
Bandaríkjamenn kipptust við,
eins og Johnson forseti sagði
vegna þess, að „við kærum
okkur ekkert um að fá aðra
Kúbu“.
TJið bandaríska herlið tók sér
einkum stöðvar í höfuð-
borginni Santo Domingo, en þar
hafði uppreisnin einmitt brotizt
út og höfðu uppreisnarmenn þá
Bandaríkjamenn standa vörð utan um hverfi uppreisnarmanna í höfuðborginni San Domingo. Að öðru leyti aðhafast þe’r ekkert,
þeir brauðfæða meira að segja fólkið úr uppreisnarhverfinu. Hér sést það standa í biðröð við matgjafarstöð bandaríska liðsins. Banda-
riskir hermenn standa hjá.
A tburðirnir í Dómíníska lýðveldinu
á valdi sínu hverfi í miðborg-
inni. Aðgerðunum höguðu
Bandaríkjamenn þannig, að ekki
kom til neinna vopnaðra átaka.
Þeir umkringdu uppreisnar-
hverfið og hindruðu bardaga
milli hinna innlendu deiluaðila,
sem þá höfðu staðið í nokkra
daga. Síðan hefur allt setið við
það sama. Uppreisnarmenn sitja
innilokaðir bak við götuvirki í
hverfinu og Bandaríkjamenn
standa vörð í kringum án þess
að gera neinar tilraunir til að
uppræta uppreisnina í stað
þess reyna þeir að fá samband
Ameríkuríkjanna til að senda
herlið til landsins í því skyni,
að samband þetta taki á sig
sameiginlega ábyrgð fyrir að
uppræta byltingu með vopna-
valdi. Undirtektir undir það
hafa fram að þessu verið dauf-
ar, svo að allt situr við það
sama.
Tjegar við íhugum þetta mál,
* skulum við fyrst fara mörg
ár aftur í tímann. Dómíníska
lýðveldið er gott og gróðursælt
land, en íbúar þess hafa um
langt skeið búið við hinar mestu
hörmungar og harðstjórn. Valda
tími einræðisherrans Rafael
Trujillo, 30 ár, voru ömurlegt
tímabil fyrir nærri 3 milljónir
ibúa þess. Suður-Amerískt
stjórnarfar hefur löngum verið
alræmt og slæmt var ástandið
undir hinum illræmda Batista á
Kúbu, sem varð undanfari
Castro-valdatökunnar.
En þó held ég að öllum sem
kynnzt hafa ástandinu þarna
beri saman um að verst hafi það
bó verið í Dómíníska lýðveldinu.
það er örðugt að gefa lýsingu
á því í stuttri grein, en
segja má, að Trujillo hafi rekið
rikið eins og fjölskyldufyrirtæki
sitt. Segja má að hann hafi
tekið allan afraksturinn og hirt
hann sjálfur eða úthlutað fjöl-
skyldumeðlimum sínum eða
gæðingum. Landið hefur notið
talsverðrar efnahagsaðst. frá
Bandaríkjunum, en það hefur
komið fyrir ekki. Allt hefur það
horfið í vasa og bankahólf
Trujillos. Valdi sínu hélt hann
svo uppi með líkum aðferðum
og tíðkuðust í Rússlandi á
verstu dögum Stalins eða á naz-
istatímunum í Þýzkalandi með
lögregluofsóknum og hreinum
morðum og stórglæpum.
Á þessum tíma hefur varla
verið reistur nokkur skóli i land
inu, varla eitt sjúkrahús. At-
vinnuvegimir hafa staðnað,
fólkið lifað í hungri og eymd,
lengi svipt öllum vonum um að
úr myndi rætast. Þannig er
hinn raunverulegi grundvöllur
uppreisnarinnar, alveg með
sama hætti og á Kúbu á sínum
tíma.
jp^n svo gerðist það fyrir eitt-
hvað þremur til fjórum ár-
um, að nokkrir liðsforingjar og
gamlir gæðingar Trujiilos sem
nú voru orðnir f jandmenn hans,
tóku sig saman um að ryðja
honum úr vegi og myrtu hann.
Þar með andaoi landsíýður
iéttara, dauoi harðstjórans
kveikti iítinn vonameista. En
iandið er svo hörmuiega ieikið
eftir valdatíma Trujillos, að það
verður að draga í efa að það
sé fært um að stjórna sér sjáift.
Deilur hófust um völdin og
hefur gengið á ýmsu, gamlir
Trujillo-menn í hópi herforingja
vilja halda ógnarstjórninni á-
fram og hirða nú sjálfir arðinn,
aftur koma aðrir sem viija koma
á lýðstjórn, skiptir í marga
fiokka og neðst á listanum koma
kommúnistarnir sem þykiast iá
í eymdinni í landinu möguleika
á nýrri Kúbu.
JFjað sem gerzt hafði nú um
mánaðamótin apríl—maí
var að enn ein byltingartilraun
var framkvæmd í landinu. En
að þessu sinni voru þetta ekki
fyrst og fremst herforingjar sem
voru að bítast um völdin, þó að
ýmsir þeirra væru einnig í upp-
reisnarliðinu. Voru þessir upp-
reisnarmenn þvert á móti studd-
ir af ýmsum fylgismönnum mið-
flokka, vinstri sinnuðum mönn-
um og einnig af kommúnistum,
sem þó eru taldir fámennur hóp-
ur þar f landi.
En uppreisnarmenn mættu
harðri mótspyrnu hersins og
þegar reyndi á, fór svo að ýms-
ir þeir í hópnum sem voru hæg
fara og íekið nöfðu með hálfum
huga þátt í aðgerðunum guggti-
uðu og vildu leggja niður vopn.
En þá var það sem hinn harð-
skeytti hópur kommúnista i upp
reisnarliðinu kom fram á sión
arsviðið. Segir sagan að þeim
hafi tekizt að hrifsa til sín for
ustuna og hafi þeir m.a, haft
yfir að ráða talsverðu magni af
vopnum, sem þeir dreifðu með-
al hópsins um leið og þeir spSr-
uðu hveirgi hvatningar að berj-
ast þar til yfir lyki. Varð þetta
bá um leið mjög til að stappa
stálinu í uppreisnarmenn aftur.
En ástæðan fyrir þvf að komm
únistar voru þess umkomnir að
hrifsa þannig til sín frumkvæðið
er sögð vera sú, að þeir hafi
verið þjálfaðir í skæruiiðaskól
um austur á Kúbu og austur í
Tékkóslóvakíu beinlínis í þeim
lilgangi að beir geti tekið ’ ann
ig að sér hlutverk upþreisnar-
f|ringjáhiiffiti,BlfibnBd mubnöí
I BiÍTÍofítnÖV t; ÁRVrf
Jgandaríkjamenn höfðu ekki
skipt sér af atburðunum í
Dómíníska lýðveldinu fyrr en
þeir þóttust vissir um, að komm
únistar væru búnir að ná yfir-
ráðum í uppreisnarliðinu. For-
ingi uppreisnarmanna, er eftir
sem áður í orði kveðnu sagður
vera liðsforingi að nafni Caam-
ano. Sjálfur er hann ekki sagður
vera kommúnisti, heldur krist-
inn lýðræðissinni, en Bandaríkja
menn halda því fram að hann
ráði nú engu í rauninni. Hafa
þeir líka veitt því athygli. að
þegar þeir hafa gert út sendi-
menn til að ræða við uppreiss’
arforingjana hafa þeir ekki feng
ið að tala við hann einan, held-
ur nefnd kommúnista fylgt hon
um eftir hvar sem hann hefur
farið eins og til að hafa gætur
á honum.
Jjannio standa málin núna,
uppreisnarmenn halda sínu
borgarhverfí og það er- þar að
auki vist, að. þeir njóta mikilla .
vinsælda víð’syegar um iandið,
ekki vegna bessí að almúginn sá
á bandi kommúnista, heldur
vegna þess að þessi uppreisn er
; augum hins sveltandi lýðs eina
vonin sem hann hefur eignazt i
marga áratugi um iausn undan
harðstjórninni gömlu. Þetta fólk
sér ekki st iangt, að það geti
ímyndað sér, að önnur harð-
stjórn hálfu verri og hungur og
atvinnuleysi með geti fylgt
valdatöku kommúnista í landinu
Þess vegna er óhætt að segja,
að landslýður befur andúð ð
aðgerðum Bandaríkjamanna í
landinu. !
• Ástandið í Dómíníska lýðyeJd
inu er allt annað en það var á
Kúbu á sínum tíma. Á Kúbu
lifði í glæðum ofstækisfullt, hat
ur á Bandaríkjamönnum og staf
aði það af því að bandarísk auð
félög frömdu hinar ótrúlegustu
arðránsaðgerðir. Auk þess var
Havana orðin bandarísk
skemmtinýlenda þar sem við-
gengust margskonar glæpir og
spilling. Dómíníska lýðveldið hef
ur ekki orðið fyrir barðinu á
slíku í neinum mæli og því er 6
hætt að segja að alþýða manna
þar í landi var hliðholl og vin
veitt Bandaríkjamönnum. En
þeirri vináttu hrakar nú mjög.
Ðandaríkjamenn hafa skýrt út
nauðsjm aðgerða þessara,
sem er einfaldlega sú að komm
únistar hafi verið að hrifsa völd
in f þessu landL Betur hefði for
ustumönnum þeirra skilizt það,
að ástæða var til þess fyrr, að
hlutast til um innanlandsmál
þessa nágrannaríkis. Tíminn til
þess var, þegar ósæmandi harð-
stjórnareinveldi Trujillos olli
fólkinu þjáningu og skelfingum.
'En að hinu ættu Bandaríkja-
menr. einnig að gæta, að þessi
beinu hernaðarafskipti þeirra og
íhlutun í mál nágrannaríkis
þeirra hljóta að vekja ekki litla
undrun víðsvegar um veröld.
Menn spyrja hvort þetta sé ein
hver liður í nýrri stefnu Banda
ríkjanna gagnvart öðrum lönd-
um, að þeir telji sér heimilt
sem mesta stórveldi heimsins
að fara nú að taka að sér upp
á eigin spýtur yfirlögsögn i
pólitísku ákvörðunarvaldi ann-
arra þjóða heims. Eða kannski
nær þetta ekki nema til Ameríku
þeim finnst e.t.v. að þeir eigi
nokkuð í henni allri.
Þorsteinn Thorarensen
4-
WiSBSSfcL-j