Vísir - 13.08.1965, Blaðsíða 7

VÍSIR. Föstudagur 13. ágúst 1965.
7
☆
A/rið íslendingar ættum að
’ fylgjast vandlega með þeim
ískyggilegu fréttum sem ber-
ast um þessar mundir úr efna-
hagslífi Breta. Þeir atburðir
skipta okkur verulegu máli, þar
sem Bretland er nú, eins og oft
áður, orðið mesta viðskipta-
land okkar. í síðustu viku var
ástandið sVo alvarlegt, að búizt
var við því þá og þegar að
Bretar yrðu tilneyddir til að
lækka gengi sterlingspunds-
ins. Ennfremur hafði stjórnin
til íhugunar hvort hefja ætti
takmarkanir á innflutningi.
Bretar halda stöðugt áfram að
lifa á lánum, skuldimar fara
vaxandi og virðast ætla að vaxa
þeim yfir höfuð. Engin skjót úr-
lausn virðist vera fyrir hendi,
þar sem verzlunarjöfnuðurinn
er stöðugt óhagstæður.
'C’ftir að Edward Heath hafði
tekið við forustu Ihalds-
flokksins og hélt inn á þing-
gólfið með þys miklum og á-
rásar og gagnrýnishug, þá lenti
honum og Harold Wilson for-
sætisráðherra saman í mjög
harðri rimmu og reis deila sú
einmitt um efnahagsmálin.
Heath sakaði Wilson um að
hafi svikið öll sín fyrirheit um
að bæta úr efnahagserfiðleik-
unum. Hann sagði að stjóm
Wilsons hefði reynzt algerlega
máttlaus, auk þess sem hún
hefði valdið öryggisleysi i fram
leiðslu með hótunum sínum
um þjóðnýtingu stáliðnaðarins.
Svo væri nú komið eftir níu
mánaða valdaferil eða réttara
sagt stjómleysisferil Wilsons,
að allt virtist stefna niður á
við til heljar. Bar hann síðan
fram vantraust á stjórn Wil-
sons, sem hefði reynzt ger-
ónýt stjórn.
Wilson brást harkalega við
þessari gagnrýni. Hann sagði
að þegar Verkamannaflokkur-
inn hefði tekið við stjómar-
taumunum hefði hann hlotið
arfleifð 13 ára valdaferils
íhaldsflokksins og sannleikur-
inn hefði verið sá, að eftir hann
hefði allt verið svo að segja í
kaldakoli, Bretland hefði staðið
á barmi gjaldþrots Aðeins hefði
verið tímaspursmál, hvenær
allt hryndi. Taldi Wilson að
sér hefði tekizt furðanlega að
bjarga hlutunum við, sér hefði
tekizt að forða frá hmni og
heldur að rétta við.
Cíðan gengu deilumar og
^ klögumálin á víxl í margra
klukkustunda umræðum og
ríkti mjög mikil harka, jafnvel
reiði í ræðunum en af orðum
beggja mátti merkja þá stað-
reynd, hverjum sem um verður
kennt, að Bretland er I dag
sjúklingur Evrópu. í nóvember
s.l. þegar Verkamannaflokks-
stjómin var komin til valda
hlupu samstarfsríkin í Efna-
hagsmálastofnuninni, það er
ríkisbankarnir, undir bagga með
Bretum til að bjarga þeim frá
yfirvofandi hruni með því að
lána þfrim 3 milljarða dollara.
Þetta lán skyldi vera til bráða-
birgða, ætlað til að hjálpa þeim
að komast aftur á réttan kjöl
og vissulega hefði það átt að
geta gefið þeim góðan frest eða
olnbogarými til athafna. En
þann tfma hafa Bretar lítt get-
að notfært sér, enda er sann-
ast sagna varla við því að bú-
ast að ríkisstjóm með 3 og 4
þingsæta meirihluta hafi nokk-
uð bolmagn til að framkvæma
þær róttæku ráðstafanir sem
IMÍÍMtf
Skopmynd úr brezka biaðinu Daily Express sem á að sýna samvizkubit Wil&ons íorsæfisráðherra.
Myndin á að gefa hugmynd af því sem er á seyði í heiiabúi hans. Þar er mynd af honum við
matarborð og er hann að fcorða „EJeetion promises“, þ.e. kosningaloforð og á matseðli sem
steindur á borðinu er aðeins einn réttur tilgreindur: „Eating my own words en casserole", þ.e.:
Að éta eigin orð úr kastarholu.
Gengisfelíing og imfíutn-
ingshöft vofa yfir Bretum
nauðsynlegar eru. En útlitið er
nú orðið svo slæmt að greiðslu
þrot virðist vofa yfir Bretum
sem yrði á endanum varla leyst
öðru vísi en með gengislækkun.
Þetta veldur ekki aðeins
forystumönnum þeirra og fjár-
málamönnum áhyggjum heldur
og forráðamönnum samstarfsþ.
Breta, því að gengislækkun
pundsins getur haft víðtæk og
alvarleg áhrif í öllum heimin-
um. Á blaðamannafundi sem
Johnson Bandaríkjaforseti hélt
i síðustu viku lét hann í ljósi
áhyggjur yfir þessu, en skilja
mátti á honum, að Bandarikja-
menn vildu mikið á sig leggja
og veita stórlán enn til viðbót-
ar til þess að forða frá hruni
pundsins.
Tjað hefur verið að koma í
ljós undanfarna mánuði,
að gjaldeyrisstaða Breta heldur
áfram að versna. í sumar var
t.d. sagt frá þvf að 50 milljón
mönnum, en þegar þeir fóru að
spyrja hann um efnahagsörðug-
leika Breta, rauk hann upp og
var hinn uppstökkasti, spurði
hvort jafnvel fréttamenn í Svi-
þjóð gætu ekki talað um eitt-
hvað annað en þetta þraut-
leiðinlega umræðuefni.
IVritt í þessum drunga gerðist
1 A það þó nú í vikunni, að
svolítill sólargeisli náði að
skína í gegnum hið þrútna loft.
Á þriðjudaginn birti brezka
viðskiptamálaráðuneytið tölur
um verzlunarjöfnuði f júlí-
mánuði og kom í Ijós að töl-
urnar voru nú hagstæðari en
áður um langt skeið. Otflutn-
ingur nam 417 milljónum punda
og hafði þannig hækkað um 41
milljón frá því í mánuðinum
áður. Innflutningurinn var hins
vegar 484 milljónir svo að bil-
ið er enn nærri 70 milljón
sterlingspunda. Upp í það fá
Bretar hins vegar alltaf mikið
samt að Wilson geti með nokkr
um rétti borið þessar tölur fyr-
ir sig, leita þurfti ástæðnanna
fyrir því að útflutningur var
meiri á þessum mánuði en áður
og þá um leið, að ólíklegt sé
að þessar tölur sýni að um
nokkra lækningu sé að ræða.
p’ins og getið er um hér að
framan, deila stjórn og
stjómarandstaða um það
hvað valdi þessum ógöngum.
Geta þeir vafalaust haldið á-
fram að deila um það til ei-
lífðamóns.
Við skulum nú samt reyna
að gera okkur nokkra grein
fyrir því, hvað liggur. að baki
þessum erfiðleikum. Mér virð-
ist að það gefi auga leið, að
orsök þess sé sú stöðnun sem
hefur átt sér stað í iðnaði Bret-.
lands. Hann hefur dregizt stór-
kostlega aftur úr iðnaði megin-
lands Evrópu og Bandarfkj-
anna síðasta áratuginn. Þetta
sterlingspunda lán Bandaríkj-
anna væri uppurið, skömmu
síðar 40 milljón punda lán
þýzka ríkisbankans. Þá hefur
það verið upplýst, að Banda-
ríkjamenn séu enn að veita
þeim viðbótarlán og talið að
þar sé um að ræða 40 til 50
milljón pund. En ekki virtist
útlit fyrir að það myndi lengi
duga. Það táknaði aðeins að
Bretar væru að sökkva dýpra f
skuldafenið.
Það mátti nokkuð skilja, hve
ástandið f þessum málum er
farið að leggjast á taugamar
á Bretum, þegar viðskiptamála-
ráðherra þeirra kom fyrir
nokkm á ráðherrafund f Sví-
þjóð. Hann átti fund með blaða
af öðrum greiðslum, svo sem
tryggingagreiðslur víðsvegar
að.
Þessar tölur lífguðu svo við
Wilson forsætisráðherra að
hann ákvað að kalla blaðamenn
hið skjótasta á sinn fund til
þess að tilkynna þeim, að nú
væri útlitið orðið bjartara.
Hann var þá sjálfur staddur í
sumarbústað sínum á Scilly-
eyjum, en það era hálfgerðar
eyðieyjar út af Comwall-skaga.
Þangað bauð hann nú um 40
blaðamönnum og sagði að þess-
ar tölur sýndu hvað Verka-
mannaflokkurinn hefði afrekað.
Þær væru verðugt svar við
röddum uppgjafarsinnanna.
Það er þó talið mjög vafa-
hefur vissulega gerzt á hinum
langa valdatíma íhaldsflokks-
ins, en það er ósanngjamt að
kenna þeim flokki um þessar ó-
farir. Mér virðist að þeir sem
einna mest bera sök á þessu
standi einmitt mjög nálægt
Verkamannaflokknum og þeim
sem nú hafa tekið við völdun-
um f Bretlandi.
Brezkur iðnaður hefur dreg-
izt aftur úr. Stundum er sagt
að þvf valdi hin rótgróna
íhaldssemi Bretanna. Og þess
hefur verið getið sem dæmi, að
ef menn heimsæki verksmiðjur
í Frakklandi eða Þýzkalandi
muni forstjórinn sýna gestinum
hinar nýju og fullkomnu vélar
sem fyrirtæki hans hefur tekið
í notkun. Komi maður í heim-
sókn í brezka verksmiðju sé
líklegra að forstjóri sýni gest-
inum framleiðsluvélar, sem þar
hafi verið notaðar í 20 ár og
miklist af því, hvað vélamar
endist lengi.
* ðalorsökin fyrir því að
brezkir iðnrekendur hafa
ekki treyst sér til að fram-
kvæma nýsköpun iðnaðarins í
jafn ríkum mæli og megin-
landsþjóðirnar, er að verkaiýðs-
félögin, einmitt þau sömu sam-
tök sem öflugustu áhrif hafa á
Verkamannaflokkinn, hafa ver-
ið andvíg slíkri nýsköpun. Þau
hafa stundum barizt gegn
henni með hnúum og hnefum.
Þótt sjálfvirkar framleiðsluvélar
hafi verið teknar í notkun hafa
þau krafizt þess og þvingað það
fram, að fyrirtækin greiði jafn
mörgum starfsmönnum og áður
laun, þótt sumir þeirra hafi
ekkert að gera. Og þetta gerist
á sama tíma og skortur er á
vinnuafli í ýmsum öðrum grein-
um, svo sem í byggingariðnað-
inum.
Þess er skemmst að minnast,
að þegar Ford verksmiðjurnar í
Dagenham vora að endumýja
framleiðsluhætti sína um líkt
leyti og framleiðsla var að hefj
ast á Cortina og Corsair bílun-
um, þá var starfsemi þeirra
stöðvuð ítrekað í lengri tíma,
vegna sífelldra mótmæla-
aðgerða. Varð þetta fyrirtækinu
mjög dýrkeypt sérstaklega
fyrstu vikumar sem nýju teg-
undirnar komu fram og kost-
uðu þær markaði fyrir bifreið
amar víða um heim. Þá þótti
það tíðindum sæta ef ekki var
verkfall einhvem dag f ein-
hverri deild þeirrar miklu verk
smiðju. Og eftir árið var þess
getið f fréttum að nærri 300
daga ársins hefðu einhvers
staðar verið vinnustöðvanir hjá
Ford.
Slík skammsýni verkalýðs-
samtakanna á eftir að hefna
sín. Með því era þau að drepa
kúna sem gefur þeim mjólkina.
Skal nú sýna með örlitlum sam-
anburði til hvers þetta hefur
leitt.
^Jrezka blaðið Observer sem
fylgir Frjálslynda flokkn-
um að málum birtir nýlega
grein sem kallast ,,Br‘itains bigg
est scandal“, það er „Mesta
hneyksli Bretlands" og fjallar
hún um þessi hreinu skemmdar
verk brezku verkalýðshreyfing-
arinnar gegn framleiðni og
framförum í atvinnulífinu.
Blaðið bendir á að þýzka bif-
reiðaverksmiðjan Volkswagen
þurfi 75 starfsmenn til að fram
leiða á ári verðmæti að upp-
hæð 1 milljón sterlingspund.
Brezku Mótorverksmiðjurnar
þurfa til sama verks 82 starfs
menn.
Bandaríska félagið Du Pont
þarf 101 mann til að framleiða
efnavörur fyrir 1 m'illjón punda
en brezka fyrirtækið I.C.I. þarf
167 starfsmenn til sömu fram-
leiðslu.
Bandaríska stáliðjuverið
Youngstown þarf 95 starfs-
menn til að framleiða milljón
sterlingspunda virði af stáli,
brezka fyrirtækið Stewart &
Lloyds þarf til sama verks 259
starfsmenn.
I Bretlandi hefur og sérstak-
lega borið á því að stéttarfélög
iðnaðarmanna og iðnverkafólks
takmarki mjög ráðningar læri-
inga, svo að heita má að sam-
tökin séu víða Iokuð og sérstak
ir erfiðleikar eru á að fá yngra
fólk, sem yfirleitt er fúsara til
að starfa við nýjar og afkasta-
meiri tegundir framleiðsluvéla.
Framhald ð bls. 13.