Vísir - 25.10.1966, Blaðsíða 7

V1S IR . Þriðjudagur 25. október 1960.
7

ÞORSTEINN JÓSEPSSON;
SVIPMYNDIR
SÖGUSTÖÐUM
X4-V
T Grímsstaöaanná’l er getiS um
har-ðan jaröskjálfta sem reið
yfirflHBsavík 11. september 1755
„Þá hrapaöi mestailur staðurinn
í Húsavfk fyrir norðan, ásamt
kirkjan, sex eður átta bæir á
Tjörnesi, ásamt víöar annars
staðar. Skipíð á höfninni hrist-
ist, svo lá við áfoWum. Kaup-
mannsbúðin gekk úr stað. Tveir
bátar forgengu þar náiægt,
drukknuðu þar af ftest ailir
mennimir."
Þannig hljóBar þessi stuttorða
en gagnoröa lýsing annáisritar-
ans á þessum válega atburöi.
I öðrnm heimildum er frá því
skýrt að verzlunarvörur í Húsa-
víkurbÚð haff skemmzt, tunnur
böröust saman og brotnuðu, læk
ir urðu gruggugir sem skolp-
vatn, skriður steyptust úr fjöll-
um og djúpar sprungur mynd-
uðust í nágrenni Húsavíkur.
Þessa jarðskjálfta gætti víðar
á Norðurlandi, enda þótt hann
virðist hafa orðið hvað harðast
ur á Húsavík. Þeir Eggert Ólafs
son og Bjami Pálsson voru um-
ræddan dag staddir á Höfða-
strönd og segja þeir frá jarö-
skjálftanum á þessa lund.
„Um morguninn kl. 8 fund-
ust fimm eðá sex kippir og
klukkan tæplega 9 fleiri og enn
harðarí. Fyrst heyrðist hvinur í
lofti, síðan fór jörðin að hreyf-
ast, S'fyrstu með stórum og hæg
um, síðar meö áköfum og óreglu
legum hreyfingum. Tjaldiö, sem
viö vorum í, hoppaði upp og
niður og jörðin gekk í bylgj-
um. í sömu andtánni heyrðum
við hræðilegar dunur og hlup-
um út. Þá voru öll fjöll fjær
og nær hulin þoku, skriður
féllu alls staðar, stórir klettar
hröpuðu, aörir klofnuðu".
XV
Tj’n þetta er ekki eina skiptið
sem Húsvíkingar hafa ver-
ið grátt leiknir af völdum jarð-
skjálfta. Rúmri öld seinna, nán-
ar tiltekið lS.apríl 1872 hlauzt
mikiö tjón af völdum jarö-
skjálfta þar á staðnum.
Til er samtímalýsing manns,
sem var á Húsavík þegar jarð-
skjálftinn dundi yfir. Höfundur
þessarar lýsingar, L. J. Finn-
bogason, segir:
„Aðfaranóttina þess 18. apríl
kl. 11 um kvöldið, kom hér jarð-
skjálfti svo mikill, að mönnum
leizt ekki ugglaust að vera inni
í húsum, ef annar kæmi jafn-
snarpur. En litlu þar á eftir
komu þeir svo títt, að ekki liðu
nema 4—8 mínútur milli þeirra.
Engir voru þeir mjög stórkost-
legir fyrr en kl. 4 nóttina, en þá
kom einn svo haröur að hús-
in léku til og frá, teygðust sund-
ur og saman og mikið af því
sem rótazt gat gekk úr sínum
skorðum. Smábæirnir hérna í
kringum kaupstaðinn urðu þá
strax fyrir svo miklum skemmd
um, að fólkið flúði úr sumum
þeirra til hinna bæjanna, er
minna hafði sakað. Allt fólk hér
á Húsavíkurbakkanum fór nú á
flakk við þessi undur, því ekki
var lengur friðlegt í húsunum.
Að afliðnum þessum mikil-
fenga jaröskjálfta kl. 4, kom um
nokkurn tíma luginn, er gæti
áiitizt iiættulegur, þó alltaf væru
cmáskjálftar meö litlu millibili,
þnngað til kl. 10 daginn eftir.
Þá var ég staddur í beitinga-
húsinu og ætlaði mér eftir venju
legum hætti að fá mér snæðing,
en rétt í sömu andránni laust
á húsið svo óttalegum jarð-
skjálfta, að mér kom til hugar
að ég væri knúður til að mölva
mig út um glugga, því með því
móti hugsaðist mér, að ég kynni
að hafa mig út áöur en húsið
væri fallið, því ekkert var annaö
sjáanlegt en að það myndi á
af þ\sí aö rykkirnir voru svo
grimmúölegir, ýmist fram og aft-
ur-"eða þá á hlið, gat ég enga
áttina. Húsavikurbærinn stendur
ennþá að því leyti, að fólkið hef-
ur ekki yfirgefiö hann, en kvaö
þó vera mjög mikið fallinn og
alveg óbyggilegur nema með við
gerð í framtíðinni. Annar bær
stendur hér uppi ennþá, sem
Sigurður Þorgrímsson á, og eru
þá talin þau torfhús, sem uppi
standa og búið var í.
Nú er að minnast á timburhús
in hérna, þrjú af þeim sem höfö
voru til íbúðar, urðu fyrir svo
miklum skemmdum, að eins og
þau standa nú eru þau aldeilis
gekk hún öll í smáöldum, síðan
skammt fyrir utan og neðan
Húsavík, sem svo mikill hiti er
f, að það rauk upp úr henni
stöðugt í fjóra sólarhringa. Ég
var ásarnt fleirum héðan að
skoða þessi undur, og þá var
svo mikill hiti í rifunni, að mað-
ur aðeins þoldi að halda hend-
inni yfir viö jarðbrún."
Ýmis fleiri undur skeöu við
þennan mikla jarðskjálfta. Tveir
lækir, sem runnu niður hjá
Húsavík þornuöu upp, öðrum
skaut upp aftur en hinum aldr-

/

Húsavík og Húsavíkurfjall.
HUSAVÍK
stjórn á mér haft meðan á þess-
um ósköpum stóð, sem vafa-
laust hafa staðið í hálfa aðra
mínútu.
Loksins eftir að ég var kom-
inn út, varð mér fyrst að líta
í kringum mig, til að vita hvort
nokkuð af smábýlunum hér í
kring mundi uppi standa. Sá ég
þá að fólkið streymdi hópum
saman hingað ofan eftir með þá
sorglegu fregn, að allir húskof-
ar sínir væru fallnir til grunna.
Þetta var það sviplegasta
augnablik, sem ég hefi lifað, því
að mæðurnar komu með börnin
á bakinu hálfnakin, þær einnig
sjálfar ekki betur útbúnar. Eng-
inn vissi hvert flýja skyldi til
að geta verið óhultur um líf
sitt, og nú bættist það ofan á,
að jarðskjálftarnir voru svo
miklir og tíöir meðan fólkið
var aö þyrpast saman, að ekki
gátu staöið á bersvæði nema
styrkustu menn. Hér var ekkert
til ráða nema flýja, og streymdi
fólkið því sumt út á Tjörnes og
aðrir inn í Reykjahverfi.
Allan þennan dag voru jarð-
skjálftarnir og leið mikiö
skammt á milli, en engir þeirra
voru eins voðalegir og sá, sem
kom kl. 10 um morguninn, eins
og að framan er getið. Allir bæ-
ir hér í kring voru fallnir, og
fólkið úr þeim flúið sitt f hvora
óbyggileg. Fyrst er hver einasti
steinn fallinn úr reykháfunum,
og annað hitt að ofnarnir eru í
mörgum pörtum, og í þriðja lagi
eru húsin sjálf öll rammskökk
og að sama skapi brotin, þök-
in rifin svo að víða snjóar inn
um' þau“.
Seinna segir höfundur:
„Ég hefi ennþá sleppt því að
minnast þess, hvernig jörðin
varö í þessum miklu umbylting
um. Fyrst og fremst á meðan
á mestu hræringunum stóð,
S/ðor/ grein
rifnaði hún þvert og endilangt.
Sums staðar voru rifurnar svo
breiðar að þær álitust að vera
fullkomin tvö kvartil á breidd,
og ein þeirra, er liggur ofan frá
svo nefndu Húsavíkurfjalli og
ofan allan Laugardal, skammt
fvrir norðan Húsavík, var hún í
fyrstu iy2 alin á breidd, þar
sem hún var breiðust, og víða
kvað hafa Iegið heil jarðar-
stykki, sem kastaö hefur upp úr
jarðrifunni. Ein liggur líka að
noröanverðu í höfðanum
ei, allar ár í grenndinni tóku á
sig annarlegan lit, sem aldrei
haföi sézt í þeim hvorki fyrr né
síðar, upp úr jarðsprungum
spýttist vatn og lagði þar upp
bláa gufu, er líktist bláum elds-
loga. Annars staðar töldu menn
sig hafa séö gufur eða jafnvel
eld skjótast upp úr jöröinni á
stöku stað.
XVI
A ðfaranótt 26. nóvember 1902
varð stórbruni á Húsavík,
líklega einhver mesti bruni sem
orðið hefur hérlendis 1 jafn litlu
kauptúni og Húsavík var þá. Þá
brunnu átta hús sem verzlun
0run og Wulffs átti, en niunda
húsið í eigu verzlunarinnar, ibúð
arhús verzlunarstjórans, tókst
að verja.
Klukkan tæplega tvö um nótt
ina urðu menn þess varir að
eldur var kviknaður í skrif-
stofuhúsi verzlunarinnar, var
verzlunarstjóranum gert aðvart
og menn vaktir til björgunar-
starfa.
En þótt menn flýttu sér á
fætur og að komast á bruna-
staðinn var eldurinn orðinn svo
magnaður að engin tiltök voru á
að komast inn í skrifstofuna til
að bjarga þaðan hinum helztu
verðmætum, eins og höfuðbók-
um, peningum og öðrum verð-
mætum og skjölum sem þar
voru geymd. Sumt af þessu
var reyndar geymt í eldtraustum
járnskáp inni í aðalskrifstofunni
og var skápnum bjargaö eins
fljótt og auðið var úr rústunum.
En ekki reyndist hann traustari
en svo að peningarnir voru al-
gerlega orðnir að ösku og bæk-
urnar nær því ónýtar.
Þótt veður hafi verið kyrrt og
gott þessa nótt læsti eldurinn
sig úr einu húsinu í annaö án
þess að við neitt yröi ráöið, enda
stóðu þau mjög þétt og slökkvi-
tæki ekki önnur en vatnsfötur
og smáhylki, sem menn urðu að
handlanga milli sín, en reyndust
gjörsamlega gagnslaus í þvílíku
eldhafi.
Hús þau sem brunnu þarna
á nokkrum klukkustundum
voru, eins og áður er sagt skrif-
stofuhúsið ásamt geymsluhúsi,
verzlunarhúsiö svokölluð, beyk-
isbúð, salthús, matvörugeymsla,
kola- og steinolíuhús, fisktöku-
hús og geymsluhús fyrir slátur-
fé.
Flestir þorsbúar þustu á fæt-
ur er eldsins varð vart og allir
sem vettlingi gátu valdið tóku
þátt í bjögrunarstörfum, en börn
og gamalmenni horfðu höggdofa
á. Megináherzla var lögð á að
verja íbúðarhús verzlunarstjór-
ans, svo og aö bjarga matvöru,
steinolíu og fleiru út úr gevmslu
húsunum. Tilraun var og gerð
til þess að nú púðri af lofti sölu-
búðarinnar, en þá var eldur og
reykur kominn í húsið svo á-
hættusamt þótti um of að freista
slíkrar björgupar.
Um hálffimmleytið um nótt-
ina var eldhafið hvað mest. Þá
voru fyrstu húsin að vísu fallin
en logaöi þó enn glatt í rústun-
um og hin húsin stóðu þá öll í
björtu báli.
Eins og að líkum lætur varð
gífurlegt tjón af völdum þessa
eldsvoða, og ekki aðeins eigandi
verzlunarinnar sem varð fyrir
því heldur og ýmsir einstakling-
ar sem áttu verömæti geymd
inni í húsunum.
Togaraútgerð —
Framh. af bls 9
bezta fyrir aflann. Af þeim skip
um ætti ekkert að koma nema
1. flokks hráefni, en það er ekki
hægt aö segja um neta- og nóta-
veiðar.
Álítur þú ekki að erfitt veröi
að endurvekja togaraútgerð ef'
þessar nauðsynlegu- ráðstafanir
dragast á langinn?
Það segir sig sjálft aö verk-
kunnátta hverfur með mönnun-
um, sem hafa unniö viö togara-
útgerð bæði í landi og til sjós.
Með gömlu togaraskipstjórunum'
fer ómetanleg kunnátta í gröf-
ina. Þeir þekkja næstum hvern
lófastóran blett á hafsbotninum
umhverfis landið. Það ætti að
taka upp á segulband lýsingar
þessara manna á miðum, fisk-
göngum og straumum. Það gæti
sparað stórfé, þegar einhvern
tímann þarf að gera á þessu
könnun 1 framtíðinni.
Auglýsið
í Vísi