Vísir - 25.10.1966, Blaðsíða 9

VÍ5IR . Þr
mmmmmmm
jm
X-
Hingað þarf ab fá togara, sem henta breyttum timum,—
Aðeins togararnir geta fært frystihúsunum st'óðugt og
gott hráefni. — Talað við Óttar Hansson fiskvinnslu-
fræðing, fyrrverandi sölustjóra S.H. i London.
Brezki togarinn Ross Fame. Hefur Ross-hringurinn látið gera
marga togara af þessari gerð, sem gerðir eru út á veiðar á Norðursjó
Mikil sjálfvirkni er í togaranum. Var upphaflega 10 manna áhöfn
en ætlunin var að fækka um borð.
Togaraútgerð verður aftur nauðsyn hér á iandi
Margar raddir eru nú um það
meðal þjóðarinnar, að togara-
útgerð beri að leggja niður og
þau frystihús, sem ekki geta
staðið undir sér með núverandi
verðlagi eigi aö hætta starfsemi.
— Þetta sé aðeins eðlileg afleið-
B ing samkeppninnar innan þjóð-
félagsins. Þeir atvinnuvegir,
sem eru sjálfum sér nógir hljóti
eðlilega að hafa undir höndum
fjármagnið og vinnuaflið. Það
sem hafi gerzt er, að síldveiðar
og síldariðnaður hefur orðið
hlutskarpari í samkeppninni um
vinnuafl og fjármagn. —
Seinna komi tími togaraútgerðar
ef til vill aftur og mun þá þessi
atvinnugrein aftur blómstra. —
Þeir eru þó margir, sem álíta
að vandamál togaraútgerðar-
innar séu heimatilbúin. Einn
þessara manna er Óttar Hans-
son fiskvinnslufræðingur, en
hann var sölustjóri Sölumið-
stöðvar Hraðfrystihúsanna I
London þar til I september síð-
astliðnum.
— pg er einn þeirra manna,
sem held aö fisk-
vinnsla sé þjóöamauðsyn á ís-
landi, þó slíkar skoöanir séu lítt
í tízku þessa dagana, sagði Ótt-
ar þegar fréttamaður Vísis hafði
við hann viðtal nýlega. — Það
gefur auga leið, að þau vanda-
mál, sem við togaraútgerð og
hraðfrystiiðnaði blasa nú, stafa
blátt áfram af því, að þessar at-
vinnugreinar hafa ekki, vegna
rangrar gengisskráningar, grætt
nægjanlegt fé til að laga sig að
breyttum tímum og háttum. Það
hefur valdið því, að hraðfrysti-
húsin hafa ekki getað leyst þau
tvö vanadmál, sem þar er viö
að etja: Að koma á bættu skipu-
lagi og aukinni vélvæöingu og
að keppa á vinnumarkaðinum
við aðrar iðngreinar. Þar á ég
aðallega við ýmsan þjónustuiðn-
að, sem nú á auðveldara meö
yfirborganir.
Fjárkreppa togaraútgerðarinn-
ar og manni dettur oft í hug of
mikið áhugaleysi, hefur aftur á
móti komið í veg fyrir, aö hing-
að hafi veriö fengnir togarar,
sem eru auðveldari í rekstri en
þeir, sem nú eru notaðir eöa rétt
ar sagt, sem nú er veriö að
leggja.
T/andamál hraðfrystihúsanna
og togaranna verða því að-
eins leyst með því að gera þess-
um atvinnuvegum hærra undir
höfði. Margir eru nú reyndar
farnir að prédika, að eitthvaö
þurfi að gera, en þetta er orðið
svo geysilega mikið mál, að
það verður ekki leyst með einu
pennastriki, eins og þeir virtust
geta gert hér í gamla daga.
Vandamál hraðfrystihúsanna
og togaraútgerðarinnar eru
mjög samtvinnuð. Hraðfrysti-
húsin eiga í erfiðleikum vegna
hráefnisskorts, en togaramir
vegna þess að þeir fá ekki nægj
anlegt verð fyrir aflann. Ef hægt
væri að bæta svo reksturs-
grundvöll hraðfrystihúsanna að
þau gætu borgað meira fyrir
fiskinn eða minnkað svo útgerð-
arkostnað togaranna, að þeir
beri sig með núverandi verð-
lagi er vandi þessara tveggja
frumatvinnugreina landsins
leystur.
Hvaða aðgerðir telur þú að
gera þurfi?
Tjeir togarar, sem nú eru
reknir á íslandi em gerðir
fyrir 23—30 manna áhafnir,
sem segir sitt hversu hagkvæmir
þeir em. Auðvitað mætti þó að
skaðlausu fækka nokkuð mann-
skapnum um borð, ef vökulög-
unum fengist breytt. Þar sem
tilraunir f þá átt hafa mistekizt
og ekki er útlit fyrir að sam-
staða fáist um það mál, er
greinilegt að til annarra ráða
veröur að grlpa.
Ross-hringurinn í Englandi,
sem hefur liklega einna mest
gert til að yfirstíga erfiðleika
togaraútgerðar, hefur gert víð-
tækar athuganir á því hvaða
togaragerð henti bezt við veiðar
á hinum ýmsu veiðisvæðum.
Veiðar þeirra í Norðursjónum
eru að mörgu leyti sambærileg-
ar við veiðar okkar á miðum
umhverfis landið. Hefur niður-
staða þeirra orðið sú, að 400—
450 tonna togarar með 12—14
manna áhafnir af svonefndum
„Fortune“ og „Fame“-gerðum
henti bezt þeim veiðum. — Ólik
legt er að nákvæmlega sama
gerð togara henti okkur, þó hætt
væri að mjög miklu leyti að
notast við reynslu þeirra. Gæti
það verið hiutverk ríkisstjóm-
arinnar, að Iáta smíða líkan tog-
ara til reynslu hér á landi, en ég
álít þaö alls ekki óheilbrigt aö
ríkisvaldið hafi þessi afskipti
af atvinnuvegunum.
'P'f við létum smíða togara
fvrir okkur af svipaðri
stærð yrði þó að taka sérstakt
tillit til vandamáia, sem snerta
okkur sérstaklega. Eitt þessara
vandamála er t.d. uppskipunar-
erfiðleikar. Viða út um land er
mjög erfitt að fá ménn til að
skipa upp úr togurum. Það yrði
því að gera togarana svo úr
garði, að það væri næstum
hægt að hvolfa úr þeim aflan-
um. Uppskipunin gæti t.d. farið
þannig fram, að hægt væri aö
hífa heilu hólfin úr skipinu
beint upp f frystihúsin.
Hvemig gæti skip eins og
þetta breytt rekstrargrundveili
togaraútgerðarinnar?
Ég er auðvitað ekki meö full-
gerða lausn í hausnum, en ég
hef mér til gamans lagt eftir-
farandi dæmi fyrir kunningja
mfna:
Skip eins og þetta yröi ein-
ungis gert út með það fyrir
augum að landa aflanum hér-
lendis. Það gæti hæglega aflaö
2500 tonn á ári, ef landhelgin
nauðsynlegt er, segjum 25.000
krónur á mánuði, yrðu eitthvað
á 5. milljón árlega. Laun áhafn-
arinnar, afskriftir og vextir af
stofnkostnaði yrði því um 10
milljónir króna. Þær 20 mill-
jónir sem eftir eru af heildar-
útflutningsverðmætum ættu
vel að nægja fyrir öðrum rekst-
urskostnaði togarans, vinnslu
aflans, útflutnings og dreifingu.

Óttar Hansson
væri opnuð fyrir það. Með því
að vinna aflann á hagkvæmasta
hátt, yrði útflutningsverðmæti
um 30 milljónir króna. Er þá
miðað við aö fyrir um 1000 tonn
af 1. flokks frystum flökum
fengjust að söluverðmætum
ekki undir 25 milljónum króna.
Með þvf að hirða lifrina og
hrognin fengjust um 2 milljónir
ef þetta yrði fullunnið. Af þeim
1400 tonnum, sem eftir væri,
færi helmingurinn f refafóður
og gæfi af sér 3 milljónir króna,
en hinn helmingurinn í mjöl
fyrir eina milljón.
Tjessi togari, sem ég er með
í huga kostar vafalaust um
20 milljónir króna. Laun til á-
hafnarinnar, miðað við að allri
áhöfninni sé vel borgað eins og
40 togarar eins og þessi gætu
veitt eins mikið og heildarút-
flutningur íslands af hraðfryst-
um fiskflökum hefur verið und-
anfarin ár, eða um 40—50.000
tonn. Næmu útflutningsverð-
mæti um 1200 milljónum króna.
Með því að hafa togarana 40
undir sama hatti, væri hægt að
láta þá leggja upp einu sinni
í viku á þeim stöðum á landinu,
sem hentugast væri á hverjum
tíma.
Nú eru aörar veiðiaðferðir ti!
að ná í þann fisk, sem hraðfrysti
húsin vinna úr.
Það er rétt, en línubátar,
nótabátar og netabátar geta
engan veginn komið í stað tog-
aranna. Það er staðrevnd, að
menn fást ekki til að fara á
línuveiðar eins og þeim er nú
háttað, þó að línuveiðar fæn
frystihúsunum bezta hráefnið.
Netafiskurinn er mjög lélegur
til vinnslu og af nótafiskinum
hefur fengizt mjög misjöfn
reynsla, en auk þess er sú
veiðiaðferð mjög óstöðug. Það
eru reyndar allar veiðiaöferðir
nema þá helzt togveiðar. Eitt að-
alvandamál hraðfrystihúsanna
er einmitt hvað hráefni berst
óreglulega til þeirra. Nýtist þvf
illa sú fjárfesting, sem í þau er
lögð sem og vinnukrafturinn.
Þegar þú talaðir um útflutn-
ingsverðmæti eins togara, sagð-
ir þú að lifur og hrogn gætu gef-
ið 2 milljónir króna, um eða yfir
20 krónur kílóið. Fær það stað-
izt?
TVTiðursoðin hrogn og lifur eru
x mjög góðar markaðsvörur
í Evrópu. Nokkuð magn af nið-
ursoðinni lifur hefur verið selt
til Frakklands frá niðursuöu-
verksmiöjunni á Langeyri. Það
má segja að kaupendur f Frakk-
landi hafi mjög mikinn áhuga
á þessari vöru, en þvf miður
er ekki mikið magn fyrir hendi
Eitt danskt fyrirtæki flytur nú
5—6 milljónir dósa af niðursoð-
inni lifur til Frakklands á ári
hverju. Hittir maður varla svo
danskan fiskframleiöanda að
hann spyrji ekki hvort hægt sé
að fá keypta lifur til niðursuðu
á íslandi. Sama máli gegnir um
hrognin. Hef ég unnið undanfar-
in tvö ár að sölu á niðursoönum
hrognum í Englandi og er hægt
að segja að þar sé mjög mikill
markaður. Auk þess er góður
markaður í Englandi og Frakk-
landi fyrir góð fryst hrogn. —
Togarar, sem legðu upp einu
sinni í viku gætu borið að landi
1. flokks hráefni í þessa vinnslu,
en það geta netabátar eða nóta-
bátar ekki, hvað viðkemur lifr-
inni að minnsta kosti.
í dæminu um það hvemig
togaraútgerð geti borgað sig, tal-
ar þú um að togaramir veiði
innan landhelgi.
TJ'g held að enginn vafi sé á,
^ að togaraútgerö verði aftur
nauösyn hér á landi. Með þvi
nýtum við bezt og hagkvæmast
þau auöæfi, sem em í hafinu
umhverfis landið. Undanþágur
fyrir íslenzka togara til að veiða
innan landhelginnar em for-
sendur þess að sú útgerð geti
borið sig. Er það misskilningur
að botnvarpa fari eitthvað ver
með fiskstofna en önnur veið-
arfæri. Möskvastærð varpanna
er höfð þannig að ungviöið slepp
ur, sem auðvitað er nauðsyn-
legt. Hitt er þýðingarmest að
á góöum togara með góðum
mannskap er hægt að gera það
Framhald á bls. 7