Vísir - 22.02.1967, Qupperneq 5

V1SIR. Miðvikudagur 22. febrúar 1967.
5
—Listir-Bækur -Menningarmál-
Hjörleifur Sigurðsson skrifar myndlistargagnrýni:
Kveikja listaverksins?
Beztu málverkin á sýningu
Gísla Sigurðssonar eru hrein
bygging úr Iitum. Til þeirra telj
ast: Fjara viö Reykjanes, Upp-
blástur, í kyrrð haustsins og
Saga úr fjörunni. Mér er ekki
fullljóst hvað veldur forskoti of-
angreindra mynda — en líklega
er það hæfileiki höfundarins tii
að umgangast suma liti. með
meiri trúfesti en aðra. Þetta
er ekki nýtt í sögunni. Dæmi
eru til um meistara blárra tóna
sem urðu reikulir £ spori eða
misstu jafnvægið þegar þeir ætl
uðu sér að seilast í rauðan flöt
eða brúnan díl. Hitt er líka, al-
kunna að græni liturinn hefur
vafizt fyrir mörgum góðum mál
urum. Þórarinn B. Þorláksson
er einn af þeim fáu, sem kunna
á honum tök. Gísli nær einna
lengst í Uppblæstri. Ég er ekki
hrifinn af myndinni, en skal
fúslega viðurkenna, að margt í
henni er snyrtilega gjört og rétti
lega hugsað. í /fyrsta lagi tala
litirnir skýru máli — hvítir,
brúnir og rauðgulir. Þeir eru
með öðrum orðum hvorki afbök
uð mynd af landslagi né heldur
gefa þeir til kynna lágkúruleg
tengsl við það. Þeir lifa og hrær
ast eins og einstaklingar í heil
brigðu þjóðfélagi. í annan stað
er gott svigrúm í myndinni.
Loks fléttast spaðaförin kyrfi-
lega saman við stólpana og hina
fínlegri grind. Uppblástur er
sumsé uppbyggileg mynd. Bláu
og blágrænu málverkin rífa hins
vegar niður. Þau sveiflast ótt og
títt milli verksins og „kveikju"
þess á Reykjanesskaganum,
uppi á Mosfellsheiði, suður i
Selvogi eða norður á Kili...
tíðara en svo, aö nokkur skýr
mynd geti mótazt íh ugum okkar
Styrkur Gísla er fólginn í trú
hans á frjálslegri notkun litanna
Hins vegar virðist hann ekki
gera sér ljóst, að þjálfun, sem
einkum fer fram í kyrrð og ró,
á jafnan drjúgan þátt í tilurð
góðrar listar.
1956, í samræmi við kjarasamn-
inga, sem gerðir höfðu verið á
árinu 1955. Atvinuleysistrygg-
ingar flokkast ekki undir al-
mannatrvggingar, en Trygginga-
stofnun ríkisins annast reikn-
ingshald og daglega afgreiðslu
atvinnuleysistryggingasjóðs. —
Með almannatryggingalögunum
frá 1946 var ákveðið að leggja
sjúkrasamlög niður í árslok
1947 en í stað þeirra átti að
koma heilsugæzla á vegum al-
mannatrygginganna. — Fram-
kvæmd þessara ákvæða var
frestað ár frá ári og árið 1950
voru samþykkt lög, sem ákváðu
að stofnuð skyldu sjúkrasamlög
í þeim hreppum, sem ekki höfðu
þá þegar starfandi samlag, og
með lögum frá 1956 var alveg
horfið frá hugmyndinni um af-
nám sjúkrasamlaga.
Síðan hafa verið gerðar all-
margar breytingar á lögum um
almannatryggingar og ná þær nú
þeim tilgangi sínum að tryggja
félagslegt öryggi, í mun ríkari
mæli en áður. Á tímabilinu 1957
—1963 voru 24 sinnum gerðar
breytingar á lögum um almanna
tryggingar og skyld málefni og
18 sinnurp sett lög, gerðir samn-
ingar eða breytingar á lögum
og samningum er varða al-
mannatryggingar og félagslegt
öryggi. Hafa og nokkrum sinn-
um verið gerðar breytingar á
lögunum frá 1963 um almanna-
tryggingar og hafa þær einkum
miðazt við að varðveita gildi
lífeyristrygginganna gagnvart
verðhækkunum. Hafa bóta-
greiðslur almanntrygginga aldrei
verið hærri eða náð til fleiri
landsmanna en nú. Þær hafa í
senn veitt íbúum landsins aukiö
öryggi og átt drjúgan þátt í að
skapa þann jöfnuð í kjörum
landsmanna, sem á sér fáar hlið
stæður £ öðrum löndum.
Á. E.
u k rt n n |R i »m i llfl'ljll!ilAJ1 Bl' * BiniT|i*Tir* ““'i ■■■■■■ yu|yn■xrwy
131
miMinímrmn2nTÍrfilimvi:mlnmmBtim,inrjiiiniinHHHniimuflHMÍBBumii
Lágmarkskrafa, að auglýst
sé rtafn kvikmyndar á frum-
málinu og nafn leikstjóra
jppaö er oft eins og forráða-
menn kvikmyndahúsanna
viti varla 'hvað þeir eru að sýna.
Hér á ég viðf þegar t. d. frægar
kvikmynöir eftir leikstjóra, sem
eru sæmilega þekktir og vin-
sælir hér á landi eru auglýstar
eins og verstu rjómatertumynd
ir eða sápu-óperur. Leikstjóra
að engu getið og nöfnin rang-
lega þýdd eða búin til svo vill-
andi, að ómögulegt er nema
geta sér beinlínis til, að þárna
sé myndin sem maður hefur
beðið eftir i lengri tíma.
Nærtækt dæmi er hin fræga
mynd Jean Luc Godard „Alpha-
ville“, sem sýnd var hér rétt fyrir
jólin undir einhverju Lemmy
nafni, til að lokka aö unglinga,
sem eru langfj.ölmennastir £ kvik-
myndahúsum okkar. En þeir grey-
in veinuðu og geispuðu og fóru út
hundóánægöir yfir þvf hvað lítið
var af yfirmannlegum átökum (fyrr
en £ lok myndarinnár, en þá voru
flestir farnir út).
Myndin er um hið ómannlega í
nútimamenningu. Fólkiö er aöeins
númer, nöfn eru úrelt nema á
heimilinu mikla, sem hugsar fyr-
ir alla, Alphaville 60. Menn eru
drepnir á undarlegan hátt fyrir
mannlegar tilfinningar og að gráta
við ástvinamissi. Þeim er stillt
upp í sundlaug og skotnir en ung
ar stúlkur með hnífa steypa sér i|
vatnið og vinna á þeim, ef skotið
hefur ekki nægt. Minnir þetta ekki
á nútímaþjóðfélög, sem krefjast
auga fyrir auga og tönn fyrir tönn,
þó að persónulegar ástæður séu
fyrir verknaðinum.
Erum viö ekki nafnnúmer og
númer £ skattskrá. þó að ekki sé
svo langt géngið að hafa það á
hálsinum eins og i Alphaville 60.
Þar geta ngenn einnig valið um
hvort þeir vilja vera i noröurhlut-
anum þar sem vetur er eða suöur-
hlutanum þar sem sumar er. Nú
er skemmtiferðafólk ýmist að hrekj
ast til Sviss á skiði eða á sólar-
strendur heitu landanna. Ástin er
óþörf í þessu fyrirmyndarlandi og
trúin auðvitað líka, þegar stúlkan
biður um biblíu fær hún orðabók
og heldur að það sé það sama.
Húsin eru flest gríðarlegar gler-
hallir með stálbitum í frumlegu
munstri.
Aðal veikleiki myndarinnar er,
að láta þennan fræga Eddie Lemmy
Constantine úr leynilögr.myndun-
um vera superman, sem kemur allri
tækninni fyrir kattarnef. Kvik-
myndunin er góð, eins er vel farið
með ádeiluna, en svo er sem God-
ard flýti sér á brott frá viðfangs-
efninu eins og Lemmy með sína
heittelskuðu frá Alphaville.
Það ætti að vera lágmarkskrafa
að auglýst verði nafn kvikmynda
á frummálinu og nafn leikstjóra
jafnvel þótt þeir séu ekki þekktir
hér aö dómi kvikmyndahússtjóra.
Það hlýtur að valda umhugsun
hvers vegna þær fáu myndir eftir
þekkta meistara t. d. Ronoir. Kuro-
sava og Bunuel hafa hlotið litla
aðsókn hér. Þetta eru myndir, sem
hvarvetna hljóta mikið lof, en lé-
legar gamanmyndir eru sýndar hér
í allt að þvi tvo mánuði. Er ekki
of lítið af því gert að kynna fólki
hvað á boöstólum er, þaö má ekki
traðka á smekk fjöldans það hefn-
ir sín illilega.
Stfll Godards er kenndur við
nýju ölduna, „cinéma verité“. í
Frakklandi, Franqois Truffaut og
Chabrol eru þekktir hér fyrir mynd
ir í sama stíl.
Godard hefur verið mjög afkasta
samur síðan hann stiómaði Á bout
souffle, 1959, síðan hefur komið
ein mynd á ári nema 1964 tvær.
Honum hefur verið legið á hálsi
fyrir að skapa ekki næga dýpt í
persónur sínar, en hann hefur hing
að til sýnt margt frumlegt.
Við höfum séð hér Vivre sa vie
„Lifa lffinu' ‘um vændiskonu, en
Les Carabiniers „Hermennirnir"
frá 1963 er gróf, £ stíl við þöglu
myndirnar, ádeila á bölvun stríðs-
ins. Tveir dýrslegir bændur grípa
tækifæriö til að myrða og kvelja
í skjóli þess að þeir eru hermenn.
Bande á part „Utangarðsfólk" er
um tvo unga iðjuleysingja, sem
leggja á ráðin um rán með and-
lega sjúkri stúlku. Meðal leikenda
em Sami Frey og Anna Karina,
sem leikið hefur í flestum myndum
Godards.
Une femme mariee „Gift kona“
er frá árinu 1964 eins og Bande
á part. Macha Meril leikur þar
unga konu, sem skiptir tíma sínum
í rúminu milli eiginmannsins og
elskhugans sem leikinn er af Bern
ard Noel.
P. L.
MiBljónir —
Framh. af bls. 9
deildum, sem hefðu sjálfstæðan
fjárhag. Með lögum frá 1946 var
fjárhagúr deildanna sameinaöur-
en aðskilinn á nýjan leik 1956.
Atvinnuleysistryggingar voru þá
ekki lögfestar, þótt gert væri
rág fyrir einni deild þeirra, en
það gerðist ekki fyrr en árið
• Saksóknari ríkisins hefur nú,
tilkynnt að af hálfu ákæruvaldsins
verði ekki fyrirskipaðar frekari að-i
gerðir í máli þvi, sem varð, þegar
Neytendasamtökin kærðu Græn- i
metisverzlun landbúnaðarins fyrir j
meint brot á lögum um vamir gegn
ólögmætum verzlunarháttum. Taldi
stjórn Neytendasamtakanna að
Grænmetisverzlunin hefði gerzt sek
£ sambandi við sölu á erlendum
kartöflum. I bréfi frá Grænmetis-
verzlun landbúnaðarins segir að nú
sé í athugun hvort ekki skuli kraf-
nztgað forstöðumenn Neytendasam-
takanna verði íátnir sæta ábyrgð
fyrir ólögmæta árás á hendur stofn
uninni.
• Skálatúnsheimilinu hafa bor-
izt góðar gjafir. Tvö félög, sem kon
ur standa að, hafa afhent samtals
350.000 krónur til heimilisins. Vina
hjálp 150 þús. og Kvennadeild
Styrktarfélags vangefinna 200 þús.
krónur. Bæði hafa félögin áður gef-
ið stórar gjafir til heimilisins. Er
um þessar mundir verið að taka i
notkun nýtt og vandað vistheimili
fvrir veikluðu börnin í Skálatúni og
kemur féð því f góðar þarfir.
• Nýlega flutti Samvinnubank
inn og Samvinnutryggingar í nýtt
húsnæði á Patreksfirði, 950 rúm-
metra á tveim hæðum. Útibússtjóri
er Svavar Jóhannsson, en hann sézt
á myndinni, sem hér fylgir. Hann
er í miðjunni milli þeirra Ásmund-
ar B. Ólsen, oddvita til vinstri og
Valgeirs Jónssonar rafvirkjameist-
ara.
Nýjar bækur frá A.B.
Vöxtur og þroski
Komin er á markaöinn tíunda
bóldn í Alfræðisafni AB. Nefnist
hún Vöxtur og þroski og eru aðal-
höfundar hennar tveir brezkir vís-
indamenn, þedr James M. Tanner,
kennari við heilbrigðisstofnun Lund
únaháskóla, og Gordon R. Taylor,
sem getíð hefur sér mikinn orð-
stír fyrlr alþýðlega framsetningu
á fræðilegum efnum og er m.a. vís
indalegur ráðunautur brezka út-
varpsins.
1 formála fyrir Islenzku útgáf-
unni kemst þýðindinn, Baldur John
sen, læknir, svo að orði, aö „hið
stórfróðlega og skemmtilega efni
bókarinnar" hafi verið sér megin-
hvatning til að þýða hana. „Ekk-
ert rannsóknarefni er jafn hrífandi
og lífið sjálft í öllum sínum marg-
breytileik. Vöxtur og þroski eru
grundvallaratriði f viðhaldi og við-
gangi lífveranna, en það er ...
eitt af aðalviðfangsefnum þessarar
bókar, að leiða lesandann að tjalda
baki á þessu mikla leiksviði lífsins“
í bókinni fylgist lesandinn stig
af stigi meö þeim margslungnu at-
riðum, sem liggja að baki vaxtar
og þroska og ber þá margt forvitni-
legt á góma. Hér er „staldrað við
upphaf lífsins" og reynt að ráða
„dulmál þroskans“ einnig hins afbr.
lega, svo sem afvöxt eða vaxtar-
truflanir. Þama segir frá „drengn
um, sem gat ekki stækkað" og ris-
anum Robert Warlow, sem tví-
tugur mældist 2.73 cm. á hæð. Og
hvað er það, sem ýmist veldur and
legum seinþroska eða bráðþroska?
I bókinni er tekið dæmi af Albert
Einstein, einum djúpvitrasta spek
ingi 20. aldar, sem var svo seinn
til þroska, að „foreldrar hans héldu
að hann væri hálfviti" og einnig
af brezka heimspekingnum Johan
Stuart Mill, sem læröi grísku
þriggja vetra, skrifaöi sö.gu Róm-
verja þegar hann var 6 y2 árs, og
átti tólf ára gamall heimspekilegar
rökræður við fremstu vísindamenn
í Vexti og þroska er talsvert á
annað hundraö myndir þar á meðal
um 70 litmyndasíður. Ritstjóri Al-
fræðisafns AB er Jón Eyþórsson
j Veöurfræðingur.
Sögur úr Skarösbók
FlestSr kannast við þá bók, sem
keypt hefur veriö dýrust til íslands
ag margir hafa litið hana augum
eftir aö hún fluttist heim úr langri
útlegð. Aftur á móti hefur almenn-
ingur átt þess lítinn kost að kynna
sér efni hennar af eigin lestrL þar
til nú að út eru komnar Sögur úr
Skarðsbók en bað er þriðja bókin
í Bókasafni AB hinum nýja flokkl
íslenzkra merkisrita frá fornum tím
um og nýjum, sem hófst fyrir
skemmstu með Kristrúnu i
Hamravík eftir Guðmund G. Haga-
lín og Lífi og Dauða eftir Sigurð
Noijdal.
Það er Ólafur Halldórsson cand.
mag, sem séð hefur um samantekt
og útgáfu þessarar bókar. Ritar
hann inngang að sögunum, þar
sem saman er komið mikiö af
skemmtilegum fróðleik — og sum
part allnýstárlegum. Svo er t.d. um
þá upphafskafla, sem greina frá
tæknilegri hlið fomrar bókagerðar
allt frá fyrstu verkun þeirra skinna
sem ætluð vora til bókfells og þar
til bókin var fullskráð og bundin
en um alla þá merkilegu hluti, sem
þar tilheyrðu, hafa íslenzk fræði-
rit og kennslubækur látið sér furðu
lega hljótt. Eða hvað eru þeir marg
ir, sem vita, að blekið var búið til
úr sortulyngi, svo sem reyndar
tiðkaðist allt fram á þessa öld. en
það virðist einmitt hafa átt sér
merkilega eðliskosti, auk styrk-
leiks og endingar. Þá rekur útgef-
andinn sögu Skarðsbókar frá upp
hafi og loks efni hennar, en það
era postulaævir og helgisögur og
„allar þýddar úr latinu að því er
bezt verður vitað.“
Við val efnisins i Sögur úr
Skarðsbók kveðst útgefandinn hafa
einkum haft fremst í huga: „í
fyrsta lagi, að velja það, sem
skemmtilegast er aflestrar, f öðra
lagi þá kafla sem bera af aö stíl
og málfari og í þriðja lagi hafa ver
ið teknir upp fáeinir kaflar sem
gefið gátu hugmynd um trúfræði-
legar vangaveltur og hugmynda-
heim þeirra manna sem sömdu sög-
urnar. Textinn er prentaöur með
nútíma stafsetningu, en þó eru
ýmsar beygingarmyndir og orð-
myndir teknar óbreyttar eftir hand-
ritinu...“