Vísir - 25.10.1967, Blaðsíða 9

VÍSIR . Miðvikudagur 25. október 1967.
Q
■3.1
Stundum jjarf leiðin ekki að vera
svo löngsvo maður verði margs vísari
• VIÐTAL
DAGSINS
JFjaö skeður jnargt á langri
leiö er oft orötæki eldra
fólksins. En stundum þarf leiö-
in ekki að vera svo mjög löng,
til þess að menn veröi margs
vísari bæöi um fortíð og sam-
tíð. Ung stúlka sem dillar mjúk
lega mjöðmunum, hristir stutt-
klipptan kollinn og teygir jórt-
urleðrið sitt út milli þrýstinna
varanna, um leið og hún gengur
eftir þilfarinu á Akraborginni á
leiðinni suður yfir flóann, sýndi
með orölausri framkomu sinni
brot af sögu samtíðarinnar, svip
mynd sem gleymist ekki en
verður til handa næstu kynslóð
sé henni brugðið upp þótt
mynduð sé í máli. Hvc sem
síðar kann aö leiða þar hugann
að fær nokkra innsýn í það líf
sem lifað er i dag, enda þótt
hann ekki hafi sjálfur lifað
þessi skyndikynni.
Það er eins með öldruðu hjón-
in, sem tekið hafa sér sæti rétt
innan viö dyrnar á borðsalnum,
þau bregða upp ljósri mynd
þeirrar kynslóðar, sem nú er
komin að fótum fram, en hefur
lifað breytingaskeiðið frá því
að þykkur haddur fagurrar
konu féll allt að beltisstað og
búningurinn var lítið breyttur
öld fram af öld.
Ég get ekki á mér setið aö
ávarpa þessi öldnu hjón, yfir
svip þeirra hvílir heiðríkja ell-
innar — og ég sé í framkomu
þeirra og fasi engu minni feg-
urð, en samtíðin eflaust sér í
limaburði og látbragði ungu
stúlkunnar, sem ég nefndi áðan.
TTér eru á ferö hjónin Þórar-
inn Einarsson frá Höföa á
Vatnsleysuströnd og kona hans
Guðrún Þorvaldsdóttir frá
Álftakoti á Mýrum. Þegar við
höfum tekið tal saman, kemur
i ijós að ég er ekki með öllu
ókunnur ætt þeirra og upp-
runa. Því Þórarinn — og þeir
góðvinir mínir Elías Guðmunds-
son, sem lengi hefur haft hönd
í bagga með útbreiðslu Þjóð-
viljans og Einar Guðmundsson,
sem svo oft hefur verið við-
mælandi minn á Blönduósi
norður eru bræðrasynir — og
standa því rætur þeirra á Suð-
umesjum, og víst er að þótt
grunn virðist hin frjóa gróöur-
mold á Vatnsleysuströndinni,' þá
hefur Þórarni tekizt að festa
þar vel rót, því hann hefur nú
átt heima í 62 ár á Höfða og
aldrei fært sig um set. Nokkur
skil kann ég einnig á konu
hans, því hún er systir þeirra
bræðra Friðriks Þorvaldssonar
framkvæmdastjóra í Borgarnesi
og Siguröar Þorvaldssonar
hreppstjóra á Sleitustöðum í
Skagafiröi, svo þess má vænta
að engir kalkvistir muni út af
þeim spretta.
Og nú fer ég að spyrja Þór-
arin um líf liðinna daga —
áður en Miðriesheiði var hálf
erlend borg og fariö var að
leggja undirstöður að bræðslu-
ofnum við Straumsvík eöa
stofna þar til verkfalla.
— Já, þá var búið á hverjum
bæ frá Vogastapa að Hvassa-
hrauni og útgerð úr hverri vör.
— Fyrst voru eingöngu áraskip
og svo iitlir vélbátar. Á Strönd-
inni er viðast sæmileg lending
og mjög fiskisælt þangað til
togaramir komu. Sjálfur hef ég
bæði veriö háseti og formaður
á áraskipi og vélbát. Það var oft
gaman þegar vel veiddist, og
gæftir gáfust. Þá féllu stundum
margir svitadropar, og ekki var
maður tímaglöggur þegar sá
guli vildi bíta.
— Þótt Vatnsleysuströndin sé
fremur hrjóstrug, þá höfðu flest
allir einhvem búpening, kýr og
kindur. — Nú er þetta breytt
oröið, Ströndin að mestu kom-
in í eyöi og enginn fer á sjó
úr hennar vör. Undanfarin ár
hefur veriö stunduð hrognkelsa-
veiði, en svo kom veröfallið í
vor og munu einir tveir bátar
eitthvað sinna því. Úr Vogunum
eru nú gerðir út tveir bátar,
annar 50 smálestir, hinn 100.
— Ójá ég man nú tvenna
tímana og það var stundum hart
í ári. Hann var ekki alltaf til-
tækur sá guli, einar þrjár vertíð-
ir man ég aö það fengust einir
16 fiskar til hlutar, en svo man
ég líka að það komu 1000 fiskar
í hlut yfir úthaldið.
Stærstu býlin á Ströndinni
áður fyrr voru Kálfatjarnar-
hverfi — Auðnir og Landakot.
Á Kálfatjörn búa nú tvö systkin
ásamt föður sínum.
— Faðir minn var frá Stóra-
Nýjabæ í Krýsuvík. Þá voru
þar 14 býli. 25 ár var hann sig-
maður í berginu og síðasti for-
maður á Selatöngum, reri þá
sexmannafari.
— Öll mín æskuár átti ég
heima í Grindavík og fermdist
Þórarinn Einarsson og Guðrún Þorvaldsdóttir.
á Staö. Maður sá oft stórbrotna
sjóa viö Suðurnesin og marga
hæpna landtöku, enda margir
þar beinin borið við brimsorfna
strönd, það var ekki ætíö sem
lánaöist aö sæta lagi. — Já,
eins og ég sagöi áöan þá fermd-
ist ég að Staö. Þá var mikil
byggð í Staðarhverfinu. Við vor-
um fermingarbræöur ég og hann
Guðmundur minn í ísóifsskála
— svo viö erum nú famir. að
tölta nokkuð á 9. tuginn. —
Það er senn komið að náttmál-
um, a. m. k. er vinndagurinn
orðinn stuttur.
— Hugsaðu þér, maöur, áriö
1905 voru öll býli á Vatnsleysu-
strönd í byggð, já, ég held bara
hvert einasta kot og mikið at-
hafnalífj. N(ú sækir fólkið
bæði úr Brunnastaðahverfi og
Vogum vinnu hingað og þangaö
— það sem ekki vinnur við þá
er við Þórarin
Einarsson frá H'ófða
á Vatnsleysuströnd
útgerð sem er í Vogunum.
— Ég gerði stöðugt út i 20
ár og var oft nokkuð heppinn.
þó engin sérstök fiskikló.
Og Höfði er alls ekki kominn
í eyði, þar býr yngsta dóttir
okkar meö manni sínum. Þau
hafa átt 7 börn og f þeim eru
4 dætur giftar — en þrjú eru
heima. Það vngsta sonur.
fermdist í vor.
— Já, þegar litiö er til baka
þá er svo sem margs að minnast.
T. d. Halaveðrið 1925. — Þá var
ég á Ver frá Hafnarfirði ,og við
komumst ekki undir Jökul fyrr
en veðrinu slotaði Maður var
oft veöurbitinn eftir sjóferöirn../
í þá daga. Það var dálítiö annað
stundum en að sitja hérna um
borð i Akraborginni núna. —
En það skai ég segja þér, aö ég
tei að togararnir hafi eyðilagt
flóann. Þar var áöur svo að
segja alltaf fullur sjór af fiski.
Það er illa farið. Rányrkja borg-
ar sig aldrei.
— En þegar ég nú lít um öxl,
finnst mér lífið hafa verið gott,
kannski ofurlítið hnökrótt stund
um, ekki alveg ýfulaust frekar
en sjórinn héma við blessaða
ströndina okkar. En þ?. var
allur aimenningur sem komst
sæmilega af og var ánægJur
með lífið — og hvers er þá
vant?
Þ. M.
Vilja ekki hækkun fasteignamats
Blaöinu hefur borizt eftlrfar-
andi yfirlýsing:
Stjórn Húseigendaféiags Reykja
víkur telur óviðeigandi og stjóm-
skipulega rangt, að í frumvarpi
til laga um efnahagsaögerðir, sem
nú liggur fyrir Alþingi, er gerð
tilraun til að raska þeim gmnd-
velli, sem lagður er í lögum um
tekju- og eignaskatt. Boðið er í
þeim lögum, að viröingáfasteign
til eignarskatts skuli fara eftir
gildandi fasteignamati, en í áður-
nefndu frumvarpi, í kaflanum um
breytingar á ýmissi skattheimtu,
er gert rág fyrir að innheimtur sé
eignaskattur á árinu 1968 miöað
við fólffalt fasteignamat.
Félagsstjómin minnir á, að í nú
gildandi iögum um fasteignamat
og fasteignaskráningu, nr. 28/
1963, segir svo, aö áður en nýtt
aðalmat faáteigua samkvæmt
þeim lögum gangi í gildi, skuli
fara fram endurskoöun á gildandi
ákvæðum laga, sem fasteignamat
hefir áhrif á og miðist endurskoð-
unin við, að skattar á fasteignum
hækki ekki almennt vegna hækk-
unar fasteignamatsins.
Með þeirri happa og glappa að-
ferö að margfalda fasteignamat i
tekjuöflunarskyni fyrir ríkissjóð
án undangenginnar raunhæfrar at
hugunar, þá er fasteig.mat í sjálfu
_sér að engu gert, enda getur hæg-
lega svo farið, og má rökstyðja,
að yerð fasteigna meö þessari
margfoldunaraöferð verður hærra
metið til skattlagningar en svarar
gangveröi eignarinnar.
Lausleg athugun virðist og leiða
í ljós, aö sú röksemd fær eigi staö
izt, að margföldunin orki til hækk
unar á eignaskatti hjá tiltölulega
fáum húseigendum, heldur verði
hér um almenna fjölgun eignar-
skattsgreiðenda að ræða og stór-
felldar hækkanir á öðrum.
Dæmi:
l.Segjum ag gildandi fasteigna-
mat venjulegrar íbúðar í fjöl-
býlishúsi sé kr. 40.000,00. Af<s>
þeirri fjárhæð ætti húseigandi
samkvæmt gildandi lögum um
tekju- og eignarskatt að vera
skattfrjáls. En samkvæmt fram
kvæmd við álagningu skatts á
,árinu 1967 (sexfaldað fasteigna
mat) var honum gert að greiða
í eignarskatt af sömu eign kr.
2.222,00. Hins vegar ber hon-
um aö greiða í eignarskatt á
árinu 1968, samkvæmt framan
greindu frumvarpi, kr. 5.979,00.
2. Eiganda einbýlishúss, sem sam
kvæmt gildandi fasteignamati
er metið á kr. 200.000,00 ber
samkvæmt gildandi lögum um
tekju- og eignarskatt að
greiða kr. 505,00. En sam-
kvæmt framkvæmd við álagn-
’ ingu skatts á árinu 1967 (sex-
faldag fasteignamat) var hon-
u mgert að greiða af sömu eign
kr. 8.262,00. Hins vegar ber hon
um að greiða á skattárinu 1968,
samkvæmt framangreindu frúm
varpi, kr. 21.614,00, í eignar-
skatt vegna þessarar eignar.
Það kemur hvergi fram í frum-
varpinu, að skattfyrirvöldum beri
að miða fymingar fasteigna, sem
koma til frádráttar tekjum, við
hið tólffalda fasteignamat og er
það eitt dæmi af mörgum um þá
röskun, sem margföJdun fasteigna
matsins í einu afmörkuðu augna-
miði getur haft á þann grundvöll,
sení lagður er með gildandi lög-
um hverju sinni um tekju og eign-
arskatt.
Að lokum bendir félagsstjómin
á aðstöðu húseigenda, sem leigja
út híísnæði. Þeir verða að sæta
margfaldri skatthækkun, en á
meðan verðstöövunarlögin eru i
gildi, eins og gert er ráð fyrir i
frumvarpinu, fá þeir ekki leigu-
tekjur til að mæta þessum stór
hækkuðu útgjöldum.
Stjóm Húseigendafélags
Reykjavikur.
Þyrla bjargaði sjó-
mönnunum norsku
Þyrla bjargaði í gær norsku
flugmönnunum >" Piper-flugvél-
inni, sem saknað hafði verið i
rúma viku, en þeir höfðu nauö-
lent henni milli Anchorage i
Alaska og Inuvik í Kanada.
Mennimir voru ómeiddir.
Gengisfelling í
DÁNMÖRKU ?
Kaupm.hafnarblaðið Kriste-
ligt Dagblad birtir frétt um það
í morgun, að stjómin kunni að
hafa í huga gengisfellingu. —
Blaðið bætir því við, að sérfræð-
ingar fjármálaráðuneytisins þafi
til athugunar hver áhrif gengis-
feliing mundi hafa á rikisfjár-
haginn.