Vísir - 24.05.1968, Blaðsíða 9

'VÍSIR . Föstudagur 24. maí 1968.
(,J; .v.w{>v«vav^. J • ■■•■.y. »»WW>,V{»X^M -... .V • ..... •• • •VSSNS
ERUFRAKKAR
ORÐNIR LEIÐIR
Á DE GAULLE?
Cíðustu föstudagsgrein, sem
fjallaði um nýafstaðnar
stúdentaóeirðir lauk ég eitthvað
á þá leiö að líklega væri de
Gaulle forseti orðinn of gamall
til að veita hinu unga Frakk-
landi forustu, — myndi nú fara
vaxandi tilfinning fyrir því,
hve óeðlilegt það stjórnarfar
væri, þar sem einn maður ríkti
eins og einhver keisari.
Ég hafði þá ekki rúm til aö
rökstyðja nánar þessa skoðun.
Auðvitað bj'ggðist hún einungis
á ólátum stúdentanna. Þaö
hefur lengi verið vitað, að með-
al þeirra ríkti mikil og ramm-
bitin óánægja, sem stafar fyrst
og fremst af fádæma lélegri
skólaaðbúð. En þau vandræði
eru þó einkum erfðasyndir ráð-
leysistímanna áður en de Gaulle
komst til valda, þegar skóla-
kerfi landsins komst í hinn
mesta ólestur. En því ber hins
vegar ekki að neita, að de
Gaulle hefur ætíð síöan hann
komst til valda verið gagnrýnd-
ur fyrir aö verja ekki nægilegu
fé til skólamála og hafa margar
háværar raddir verið uppi um
að nær væri að reisa nýjar há-
skólabyggingar en að eyða fjár-
munum í vetnissprengjugerð.
Þannig var það ljóst fyrir-
fram að óánægja sauð í brjóst-
um Parísar-stúdenta, en það
sem ég byggði skoöanir mínar
fremur á, voru þó viðhorf
fransks almennings til stúd-
entaóeirðanna. Ég hafði fregnir
af því, að allur almenningur
í Frakklandi væri á bandi stúd-
enta í þeim deilum, sem þá
höfðu sprottið upp. Fólk virtist
mjög hneykslað á harkalegum
aðgeröum lögreglunnar, enda
kom það á daginn skömmu síð-
ar, að allsherjarverkföll brutust
út í landinu til stuðnings stúd-
entum, sem síöan tóku á sig
mynd almennrar kjarabaráttu.
Er ástandið í landinu enn mjög
alvarlegt, þar sem allt atvinnu-
líf og samgöngur hafa veriö
lömuð marga daga.
Tjað vildi svo einkennilega til,
að einmitt um þær mundir
sem stúdentaóeirðirnar f París
stóðu sem hæst, eða þann 13.
maí voru liðin 10 ár síöan de
Gaulle kom til valda. I tilefni
af því hefur margt veriö rætt
erlendis um valdaferil hans og
menn hafa reynt að gera upp
reikningana, hvemig stjórn
hans hafi reynzt og þá einnig
hvort þaö stjórnarfar og
stjórnarskrá, sem hann hefur
gefið Frakklandi sé líkleg til
frambúðar.
Enginn getur neitað því f
slíku uppgjöri, að de Gaulle
getur talið sér margt til tekna
hjá frönsku þjóðinni. Þær stað-
reyndir verða aldrei máðar út
úr sögu þjóðarinnar, aö hann
hefur f’isvar komið þjóð sinni
td biargar og oröið henni ó-
skaplega sterkt sameiningar-
tákn á hörmunga og vand-
ræðatímum. Á þessum tíu ár-
um, sem hann hefur v.erið viö
völd hefur hann svo að segja
bylt öl'u við í Frakklandi og
það er erfitt aö ímynda sér,
hvernig Frakkland liti út í dag,
yfirhöfuð hvort land og þjóö
heföi getað skrimt af, ef de
Gaulie hefði ekki tekið forust-
una með sinn sterka vilja og
athafnakraft. Það þarf hug-
myndaflug til þess að gera sér
grein fyrir hvílíkt óendanlegt
öngþveiti og hrun hefði orðið
í Frakklandi, ef de Gulle heföi
ekki komið fram á sviðið aftur.
Það verður ekki boriö á móti
því, að hið gamla algera þing-
ræðisfyrirkomulag var á sínum
tíma komið í strand og þess
algerlega ómegnugt, að fást við
vandamálin. Þar var um að ræða
uppgjöf þingræðis og flokka-
pólitíkur. Hið gamla þing var
ekki fært um að taka ákvaðanir,
sem voru óvinsælar. Hræöslan
við kjósendafylgið gerði þing-
mennina ófæra um að gegna
skyldum sínum við þjóðina.
Þannig voru þeir atburöir á-
berandi ósigur fyrir þingræðis-
hugsjónina.
Tjegar de Gaulle komst til
valda varö annaö hljóð í
strokknum. Það má aö vísu
minna á þaö, að hann komst
til valda með stuðningi franskra
landnema í Alsír, sem ímynd-
uðu sér, að hann myndi veröa
liöugt verkfæri þeirra til aö
binda Alsír sem fastast við
heimalandið og berja niöur
frelsisbaráttu Serkja. En þeir
urðu fyrir vonbrigöum, þvi að
það reyndist víst, að de Gaulle
var ekki kominn til aö vera
verkfæri neinna. 1 stað þess
reis hann upp sem ákaflega
sterkur brautryöjandi og for-
ustumaöur frönsku þjóðarinnar.
Hann fór að vísu mjög kæn-
lega að, en ekkert væri fjær
sanni en að segja aö hann hafi
sleikt franska kjósendur. Þvert
á móti var hann svo' kröftugur,
að hann gat valið hinar . örö-
ugustu ieiðir, menn sundlaöi við
djörfung hans, hann hreyfði við
málum sem þingræöismenn
hefðu aldrei þorað fyrir sitt
litla líf að snerta við. Það hefur
einmitt gengið eins og rauöur
þráður í gegnum stjómarferil
de Gaulle, að þaö væri nauö-
synlegt, að „hafa vit fyrir“ al-
þýðunni. Þannig hefur stjórn
hans verið einræðiskennd og
eins og bundin við persónu
hans.
Þetta hefur verið gott svo
langt sem það hefur náð. Þaö
er vissulega gagnlegt, að hafa
styrka stjórn, þegar menn hafa
um leið þótzt geta treyst þvi,
að einræðið væri „upplýst“ og
grandvarleiki í fyrirrúmi. En
þrátt fyrir það er ekki hægt
að forðast það að í ljósi nú-
tíma-sjónarmiða er slíkt stjóm-
arfar harla óeölilegt, þaö líkist
einna helzt þjóðhöfðingjaveldi

..............II
■ . „ .... .. • .. .. w . u , ,, . , , ...
18. aldar, þegar talið var að
góðviljaðir þjóðhöfðingjar ættu
að tryggja velferð og framfarir
þegna sinna. 1 nútímanum hlýt-
ur að því að koma, að slíkt
stjórnarfar komist í strand. í
þróuðu nútímaþjóðfélagi geta
menn ekki sætt sig við það til
lengdar að einn maöur hugsi
og geri allt fyrir þá. Og því
fylgir alvarleg hætta, þegar sjálf
meginskipun stjórnarfarsins er
úrelt í augum alls almennings.
Þá geta umskiptin orðiö æði
snögg, hvenær sem á bjátar og
ef stjómendumir missa tökin
munu þeir áöur en við er litið
hafa allan strauminn á móti sér.
Þá er hætt við að rofni meö
öllu sambandið milli valdhaf-
ans og alþýöunnar.
TJ’inmitt það virtist vera að
gerast f siðustu viku í
Frakklandi. Þar komu í ljós
þeir erfiöleikar sem einvöld
stjórn getur komizt í, þegar hún
hefur afmáð þingræðisbrúna til
alþýöunnar. Það var ekki vitað
betur en að de Gaulle og stjóm
hans hefðu öflugt fylgi meiri-
hluta frönsku þjóðarinnar, þeg-
ar svo smávægilegur atburður
eins og stúdentaóeirðimar
brauzt út og allt f einu virtist
gervöll þjóðin orðin andvfg
sfnum gamla leiðtoga.
Nú er að vísu þjóðþing áfram
í Frakklandi þrátt fyrir stjóm-
arskrárbreytingar de Gaulles,
en það er ákaflega rúið völd-
um. Þegar bitið hefur þannig
verið tekið úr egg þingræðisins
er það ekki nema eðlilegt, að
alþýöan taki upp nýtt vopn,
sem er allsherjarverkföll. Sé
ekki löggjafarþing þjóðar virkt,
er alltaf hætt við því að þing
götunnar rísi upp, en móti þingi
götunnar hefur de Gaulle veriö
vanur að beita þriðja þinginu,
það er valdi þjóöaratkvæöa-
greiöslu, sem allt verður að
beygja sig undir.
^uðvitað býst ég við, aö de
Gaulle sé enn nógu sterkur
á svellinu til að fást við þessi
vandamál, sem nú eru á döf-
inni. Sjálft franska þingið er
sem stofnun í mjög vandasamri
aðstöðu, þegar það á nú aö
greiða atkvæði um vantraust á
ríkisstjómina. Ef afleiðingin
yrði enn frekari vandræöi og
uppla,usn myndi þingið verða
aö bera ábyrgðina á því og á-
liti þess enn verða stóríega
hnekkt. Þaö er nú komið að
því, að þjóðþingiö verður að
keppa við þing götunnar sem
birtist í allsherjarverkföllunum
og það á yfir höfði sér þjóðar-
atkvæðagreiðslu, eftir að de
Gaulle hefur fært málin sér í
hag. Forsetinn hefur meira að
segja síðan hann kom heim frá
Rúmeníu hafið viöræður vlð
fulltrúa verkalýðssamtakanna á
laun um lausn vandamálanna
án tillits til þess hver ákvörðun
þingsins verður. Þannig kemur
það enn í ljós, aö stjórn hans
virðist hafa styrk og athafna-
kraft til að glíma við hin erfið-
ustu vandamál.
'C'n þrátt fyrir það þó de
•Gaulle takist að standa af
sér þetta óveður, þá ætti það
að geta orðið nokkur aðvörun
um þaö, hvílík hætta er fólgin
f því stjórnarfari, þar sem hina
eölilegu þingræöisbrú skortir
milli stjórnar og þjóöar. Sá van-
kantur er ekki einungis fólginn
f orðum þeirrar stjórnarskrár,
sem de Gaulle gaf þjóð sinni,
heldur fullt eins mikiö f túlkun
þeirra og þeim starfsaðferðum
sem hann hefur síðan tamið sér.
Nafn hans og frægö hefur bók-
staflega borið þjóðþingið ofur-
liði. Það er vonandi að þessi
mikilhæfi maöur sjái þau tím-
anna tákn og reyni f framtíðinni
fremur að reisa við viröingu
þjóðþingsins en aö þurfa oftar
að kljást við þing götunnar.
Þorsteinn Thorarensen.
Blaðið leitaði álits nokkurra
ökumanna á spurningunni:
„Ætlið þér að fara út að
aka strax á H-dags-
morgun?“
Sigurður Magnússon,
rafvélanemi:
Já, ég ætla aö fara strax og
ég mögulega get. Annars er ég
hræddastur um aö umferðin úti
á landi verði hættuleg og þá sér-
staklega um hvítasunnuna. Ég
er algjörlega óhræddur og hiakka
til að aka íhægri umferð.
Ingólfur Böðvarsson,
skoðunarmaður:
Já, alveg ákveðinn. Ég fer um
leið og ég vakna, þótt það geti
nú væntanlega dregizt eitthvaö.
Hvað hægri breytinguna varðar,
held ég að allt veröi í lagi til að
byrja með.

..___________r&A
Ólafur Egilsson, múrari:
Nei, ég æt'la ekki aö fara að
hætta á neitt strax. Ætli maður
Díði ekki átekta og sjái hvernig
málinu framvindur og hvernig
menn haga sér í hægri umferð.
Að ööru leyti er ég gjörsamlega
á móti þessari vitlevsu, en við
verðum víst að sætta okkur við
þetta.
Sjöfn Hákonardóttir,
skrifstofustúlka.
Já, ég ætla að fara strax um
morguninn út að aka. Ég held, að
ég verði ekkert hrædd, en gömlu
mennirnir og þeir sem lengi hafa
ekið, veröa prfiðir í umferöinni
að mfnu áliti.
Ágúst Ögmundsson, gjaldkeri:
Já, svo framarlega sem bfllinn
neitar ekki, en hann er ekkert séf
staklega hressandi á morgnariíi
Annars ætla ég aö reyna aö vera
ákveðinn og góður ökumaður í
hægri umferð, en ég er hræddur
um að eldri stofn kvenþjóðarinn-
ar verði ekki upp á marga fiska.