Vísir - 17.12.1968, Blaðsíða 8

8
VÍSIR
Otgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri Sveinn R. Eyjólfsson
RitsfJóri: Jónas Kristjánsson
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjómarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingar: Aðalstræti 8. Sfmar 15610 11660 og 15099
Afgreiðsla: Aðalstræti 8. Sími 11660
Ritstjóm: Laugavegi 178. Simi 11660 (5 línur)
Áskriftargjald kr. 145.00 á mánuöi innanlands
1 lausasölu kr. 10.00 eintakið
Prentsmiðja Vísis — Edda h.f.
Kaldara í Kreml
Fyrstu vikUrnar eftir innrás Varsjárbandalagsríkj- )
anna í Tékkóslóvakíu var það ríkjandi skoðun á Vest- )
urlöndum, að engin stórvægileg breyting hefði orðið \
á utanríkisstefnu Sovétríkjanna. Innrásin hefði verið (
einangrað fyrirbæri og jafnvel mistök, sem Sovét- /
menn dauðsæju nú eftir. Þeir hafa líka reynt að út- )
breiða þessa skoðun á Vesturlöndum. )
Tító Júgóslavíuforseti og Ceausescu, flokksleiðtogi )
í Rúmeníu, voru greinilega sömu skoðunar í fyrstu. /
Þeir fordæmdu innrásina óvægilega. En skyndilega )
breyttist afstaða beggja. Þeir og félagar þeirra stein- )
hættu að minnast á Tékkóslóvakíu. Þeir höfðu nefni- )
lega uppgötvað, að Sovétstjórninni var full alvara í (
Tékkóslóvakíu og að röðin gæti fljótlega komið að (
Rúmeníu og Júgóslavíu. í báðum þessum löndum ein- /
beita menn sér nú að undirbúningi varna gegn innrás )
frá Sovétríkjunum. )
En hvers vegna voru Sovétmenn ekki fyrir löngu )
búnir að ráðast inn í Rúmeníu og Júgóslavíu? Skýr- (
ingin er sú, að þeir fundu fyrst blóðlyktina við inn- (
rásina í Tékkóslóvakíu. Þar sáu Sovétleiðtogarnir, hve /
auðveldan leik þeir áttu. Tékkar stóðu einir, höfðu )
að vísu samúð, en engan hernaðarlegan stuðning frá )
Vesturlöndum. Það er von, að Sovétmenn spyrji nú: )
Ætli Nató geri nokkuð, þótt við hernemum Rúmeníu (
og Júgóslavíu? Og allir vita, að Nató mun halda að /
sér höndum, ef til átaka kemur. /
„Brezhnevs-kenningin" mótaðist, þegar Sovétleið- )
togarnir fundu blóðlyktina í Tékkóslóvakíu. Kenning- )
in er sú, að allar stjórnmálalegar tilraunir séu bann- )
aðar í samveldi kommúnistaríkjanna og að Sovét- )
stjómin hafi rétt til hernaðaríhlutunar, ef hún telji
hana nauðsynlega. Og Sovétleiðtogarnir eru ekki \
lengur neitt hræddir við að básúna þessa kenningu
út opinberlega. Eftir innrásina í Tékkóslóvakíu eni
þeir reiðubúnir að halda áfram að sýna mátt sinn í i
verki. /
Það er náttúrlega óþægilegt fyrir okkur Vestur- )
landabúa, að láta Brezhnev, flokksleiðtoga Sovétríkj- )
anna, minna okkur á, hve ójafn er leikur austurs og )
vesturs. Hér vestra eru leikreglurnar þær, að komm- (
únistar geta komizt til valda, ef þeir hafa fylgi til þess. /
Eystra em leikreglumar þær, að engin þjóð getur snú- /
ið við, ef hún hefur einu sinni ánetjazt kommúnism- )
anum, þótt þorri íbúanna vilji eindregið losna. Þess )
vegna er full ástæða fyrir íslendinga eins og aðra að )
hafa vaxandi gætur á kommúnismanum. (
Innrásin í Tékkóslóvakíu var ekki hliðarstökk. /
Tími hlákunnar í viðskiptum austurs og vesturs er /
liðinn. Sovétmenn hafa lagt til hliðar Krúsjevs-stefnu )
áranna 1963—1968. Þeir eru að herða þvinguna á )
raenntamönnum og frjálshyggjumönnum sínum. Þeir )
era að þjappa sér saman um leifar hagkerfis síns. Þeir v
eru að fara út í nýja lotu í kalda stríðinu. (
V1SIR . Þriðjudagur 17. desember 1968.
Ný stjórn í Tékkósióvakíu
um áramótin
— enn leynd yfir skipan hennar
m Ný stjóm á að taka við í
Tékköslóvakíu um áramótin
en þvi er haldið leyndu eins og
stendur, hverjir skipa hana, og
er liklegt að leyndin stafi af
ískyggilegum horfum í landinu,
en eins og kunnugt varð af frétt-
um fyrir helgina, hótuðu verka-
menn í stærstu verksmiðjunum
í Prag allsherjarverkfalli f byrj-
un þessarar viku, ef til frekari
tilslakana kæmi viö Sovétrikin
og ef Dubcek, flokksleiðtogan-
um, yrði varpað fyrir borð, og
Smirkovski, forseta þjóðþings-
ins, frjálslyndasta stuðnings-
manni við umbótatlllögur hans
frá þvf snemma á þessu ári.
Á laugardag, er lokið var
fundi kommúnistaflokks Tékkó
slóvakiu, var tilkynnt, að á-
kvarðanir fundarins yröu ekki
birtar fyrr en í blöðum og út-
varpi í gærmorgun. Þar með var
komið í veg fyrir allsherjarverk-
fall eða að minnsta kosti þar
til kunnugt væri um ákvarðanir
í efnahagsmálum, en í gærmorg-
un kemur svo í ljós, þótt nokkuð
sé frá því sagt, hverjar þessar
tillögur séu, að haldið er leyndu
hvemig skipuð verði ný stjórn,
sem á að taka við um áramót-
in.
Verður Cernik áfram forsæt-
isráðherra. Og fá starfsmenn
sovétleiötoganna, þeir þrír sem
nefndir voru í grein á þessari
síðu í fyrri viku, sæti í stjórn-
inni? Eða aðrir sovétvinir? Og
halda þeir embættum sínum
Alexander Dubcek, flokksleið-
toginn, og Josef Smirkovski,
forseti þjóðþingsins?
Reyndin sker úr um hver áhrif
það hefir á menntamenn. stúd-
enta og verkamenn og aðra, sem
mótmæla frekari undanslætti, að
þessi leynd er látin hvíla yfir
þessu áfram.
Á sviði efnahagsmála er lof-
að sterku átaki gg framtíðar-
áætlun og ráðstörunum til að
halda verðbólgu í skefjum. Þá
var skýrt frá ákvöröunum varð-
andi stofnun sjö sambandsrikis
ráöuneyta, en ekki hver þau
yrðu. Nánara veröur frá þessum
ákvörðunum sagt, þegar fyllri
upplýsingar um þau verða fyr-
ir hendi.
1 grein þeirri, sem áður var
vikið að, en í henni var reett um
það sem raunverulega gerðist,
þegar tékknesku leiðtogamir
voru fluttir gegn vilja sínum
til Moskvu eftir innrásina, var
sagt að Svoboda ríkisforseti
hefði hent á borðið heiðurspen-
ingum síninn og hótað að skjóta
sig, ef hann fengi ekki að tala
við ráðherra sfna. Brezhnev var
hinn þverasti, en lét að lokum
undan. En á næsta fundi hélt
hann niðri í sér hrokanum og
reyndi að fara örðuvísi að. Hann
„predikaði" í 90 mínútur um
bræðralag og gagnkvæma að-
stoð, og loks var svo komið, aö
Svoboda forseti gat ekki á sér
setið lengur, stökk á fætur og
barði í borðið og krafðist þess,
að haldið yrði áfram samkomu-
lagsumleitunum. Og þá gerði
Brezhnev boð eftir ritara, sem
lagðj fyrir fundarmenn hvorki
fjeiri né færri en 16 áætlanir um
framtfð Tékkóslóvakiu eftir inn
rásina. Ekki er kunnugt um
nema áætlun nr. 1 i einstökum
atriöum. Engin leið var fyrir
leiðtogana að athuga þetta, er
þeir aöeins höfðu jafnað sig eft
ir það áfall, að öllum þessum
áætlunum var hrúgað upp, en
þeir kynntu sér þegar nokkuð
áætlun nr. 1.
Samkvæmt þeim var gert ráð
fyrir breytingu á forustunni, en
Indra átti að taka við henni —
eða Kolder — en Dubcek skyldi
sakaður um endurskoöunar-
stefnu — og Bilak átti að taka
við af Smirkovski sem forseti
þjóðþingsins.
Og nú er eftir að vita, hvort
það er þetta sem enn var rætt
á Kievfundinum, — og valdiö
hefur svo miklum áhyggjum að
undanfö.mu? Eiga þessir menn
eða aðrir slíkir að taka viö þrátt
fyrir allt? Hefir miðstjórnin lát-
Það vakti ósmáa athygli fyrir
skömmu, er tveir Tékkar, sem
áður var litið á sem stalinista
og samstarfsmenn Rússa tóku
sér fyrir hendur að verja um-
bótastefnu Alexanders Dubceks.
Annar þeirra er Martin Vasulin,
sem veitti forstöðu skipulags-
málastofnuninni í forsetatíð
ið undan? Og ef þetta kemur í
ljós, hvað gerir tékkneska þjóð-
in, menntamenn, stúdentar,
verkamenn og aðrir, sem krefj-
ast umbóta og frelsis?
En í Kreml neitaöi Svoboda
að semja, og hinir leiðtogamir,
Þegar Svoboda hélt áfram að
grípa fram í sneri Brezhnev sér
aö Cemik, en hann svaraði engu,
en Dubcek og Smirkovski litu
undan.
Eftir á létu tékknesku leiötog
amir óþvegin orð falla í garð
Brezhnevs. Og það sem næst
geröist var svo það, að birt var
tilkynning um samkomulag, sem
auðsæilegt var öllum heimi, að
Tékkar höfðu verið neyddir til
að fallast á.
Enginn efast um, að alla tíð
sfðan hafi kúgunartilraunum
verié haldið áfram, og menn ótt-
ast, að f Kiev hafi leiðtogamir
oröiö að slaka enn frekara til
— hafi jafnvel oröið að fallast á
nýja forustu.
A. Th.
Novotny forseta, sem vikið var
frá. Hann gagnrýndi innrásina,
taldi hana ákveöna f skjótræði
og hafa veriö ónauðsynlega.
Hann hafnaöi einnig öllum gagn-
byltingarásökunum þeim, sem
fram komu, er sovézku skriö-
drekarnir brunuðu inn í Tékkó-
slóvakíu. S.l. vor var honum
vikið úr flokksráðinu, • vegna
þess að hann var talinn fjand-
samlegur umbótastefnu Dub-
ceks. .
Hinn, Vasil Bilak er var á fyrstu
dögum innrásarinnar talinn reka
erindi Sovétríkjanna, var nýlega
til þess valinn af flokksforust-
unni, að gera austur-þýzka am-
bassadomum f Prag grein fyrir
skoðunum tékknesku stjómar-
innar varðaiidi það, sem fram
kom á fundi miöstjómar Kntnnv
únistaflokks Austur-Þýzkalands'
fyrir nokkru.
Fyrir skömmu voru 25 ár llðln frá undirritun tékknesk-sovézka
vináttusáttmálans, og var þess minnzt með móttöku. Hér sést
Alexander Dubcek, leiðtogi Kommúnistaf'okks Tékkóslóvakíu, ræða
við Chervonenko ambassador Sovétrikjanna í Prag.
I
Tveir fyrrverandi stalinistar
verja stefnu Dubceks