Alþýðublaðið - 06.11.1966, Blaðsíða 13

6. nóvember 1966 - Sunnudags ALÞÝÐUBLAÐ
13
50Í84,
Maðurinn frá
léfanbtil
Amerísk-ítölsk CinemaScope Ut-
mynd.
Sýnd kl. 5 og 9.
Bönnuff börnum innan 12 ára.
Sýnd kl. 5 og 9.
ÓSÝNILEGI
IINEFALEIKAKAPPINN.
Sýnd kl. kl. 3.
irm ">024!*
Sumarnóttln
brosir
gOHMERNATTENS
| inGMAR BERGMANS
I PRISBEL0NNEOE MESTERVÆRK
ÉW Efíor/SK KOMEDIE
MED
EVA
DAHLBECK
bjSrnstrahd
U U.A
JACOBSSON
harriet
ANDERSSON
M A AG* T
CARIOUIST
tarl Kulle
Sýnd kl. 6.45 og 9.
Fáar sýningar eftir.
PÉTUR VERÐUR SKÁTI.
Bráðskemmtileg dönsk litmynd
Sýnd kl. 3 og 5.
Bftreidaetgendur
Bprauium og rettum
Fijói ai'grei&sla
Bifreiðaverkstæðið
VESTUItA> H.F.
&áðan’0£ 30, simi 35749.
MS. BALDUR
fer til Vestfjarða á fimmtudag.
Vörumóttaka á mánudag og
þriðjudaig til Patreksfjarðar,
Tálknafjarðar, Bíldudals, Þingeyr
ar, Súgandafjarðar, Bolungarvík
ur og ísafjarðar.
AugiýsiS i AlliýSuhiaSinu
Áskriftauniinn er 14900
MISSA SOLEMNIS
Á efnisskrá „akademíunnar" í Vín, þar
sem níunda sinfónían hljómaði í fyrsta
skipti hinn 7. maí 1824 voru einnig lof-
söngvar með einsöngvara og kór. Það voru
þrír þættir úr Missa solemnis, sem hafði
verið flutt í heild í Pétursborg þegar í
apríl, að tilhlutan Galitzjn fursta. Sex
árum síðar kom hún fram í Warndorf,
litlum bæ í Norður-Bæheimi, fimm árum
þar á eftir í Pressburg, og fimmtán árum
síðar var hún flutt í heild í Vín. Þeir
ytri atburðir, sem tengdir eru upphafi og
sögu messunnar, eru táknrænir, Því að
þar og í Sögu níundu sinfóníunnar láta
á sér brydda vandamál þess nýja tíma,
sem Beethoven boðaði og ruddi brautina.
Haydn og Mozart, meðan hann var í Salz
burg, höfðu samið messur eftjr pöntun
eða vegna þess, að það heyrði til starfs-
skyldum þeirra. Missa solemnis var sprott
in af innri þörf Beethovens sjálfs. Ytra
tilefnið var, að Rúdólf erkihertogi hafði
hlotið kardínálatign og átti að vígjast til
erkibiskups í Olmútz. Hann var skjpaður
í embættið 1819 en átti að taka við því
vorið 1820. Beethoven setti sér þá fyrir
að semja þetta verk, ekki aðeins til heið
urs hinum tigna nemanda sínum, heldur
til að sva'la trúarþörf sinni, og hafði hann
lengi haft á prjónunum ráðagerðir um trú
arlegt kórverk eða sálumessu. Þetta „tækj
færisverk" varð í senn mannleg og trúar-
leg játning, hafin, yfir allar kennisetning-
ar. Árin liðu og sá, sem heiðra átti, hafði
fyrir löngu hlotið vígslu sína, þegar Beet-
hoven afhenti honum afrit af verkinu 19.
marz 1823. Margar ástæður geta hafa vald-
ið þessum drætti, svo sem veikindj og
vandræði út af bróðursyninum. En það
sem í rauninni kom sífellt í veg fyrir, að
verkinu yrði lokið, var það, hversu Beet-
hoven sökkti sér niður í textann, hinn
aldagamla texta tíðasöngsins. í rauninni
var textinn honum samgróinn. Hann hafðj
samið Esterhazy-messuna 1807. En nú
varð hvert orð honum sem ný opinberun,
alvöruþrungin reikningsskil, sem ekki varð
komizt hjá. Hann braut textann til mergjar
í þýzkri þýðingu, og um tónlistina leitaði
hann til baka til hins hefðbundna tíða-
söngs. í hjarta honum brann þrájn til
að tjá allt í persónulegri viðræðu við drott
inn, allt sem á honum hvíldi, einstaklingi,
sem fann sig vera málsvara samtíðarmanna
sinna Þetta er hetjusaga hins göfuga, ein
mana manns, sem héðan í frá stendur einn
gagnvart guði ög alheiminum, eins og jafn
aldri Beethovens, Caspar Davið Friedrjch,
hefur sýnt Hann á mynd.
Útbreiðsla verksins var Beethoven mikið
alvörumál. Hann lét afrita það og bauð
það til kaups þjóðhöfðingjahirðum, aðals-
mönnum og Cecilíu-félaginu í Frankfurt.
í Weimar setti hann von sína á Goethe,
sem nú lét ekki" frá sér heyra, í Vín á
erkihertogann, og í Berlín treysti hann
á aðstoð Zelters. Beethoven lifði það ekkj,
að verkið kæmi út hjá Schott, en tilkynn
ingin um, að von væri á því bráðlega,
barst honum helsjúkum.
Minnast má þess, þegar Schuppanzigh,
fyrirliði hljóðfæraleikaranna, sem léku
flesta strengjakvartetta Beethovens, kvart
aði undan því, að erfitt væri að leika viss
an kafla í verki eftjr hann, hafi Beethoven
svarað. „Heldurðu ef til vill, að ég hafi
þína vesölu fiðlu í huga, þegar Andinn
kemur yfir mig?“ Einhverju því líku hefði
hann svarað til, hefði einhver borið sig
illa upp undan háu tónunum, sem hann ætl-
ar sóprönum miskunarlaust í messunni.
Ekki er þó vitað, að slíkar kvartanjr hafi
komið fram við frumflutning verksins og
Hanslick, sá sem skrifar gagnrýni um það
í Vín 1861, ritar meira að segja: „Beet-
hoven leggur ekki eins mikið á raddirnar
hér eins og í lokakafla níundu sinfóníunn-
ar.“
Að endingu bréf frá Beethoven til B.(
13
Beethoven.
Scotts og synjr, tónverkaútgefenda í Mayi
ehce.
Vín, 10. marz 1824.
... Hvað viðvíkur þessum verkum mínum,
sem þið óskið eftir að fá, hef ég upp á
að bjóða eftirfarandi: ég vildi, að ekkl
dragist of lengi, að þér ákveðið yður; nýja
mikla, alvarlega messu fyrir einsöngvara
og kór og stóra hljómsveit Mér er erfitt
að ræða um sjálfan mig, en ég verð aO
segja það, að ég álít þessa messu mitt
mesta verk. Qreiðslan fyrjr hana yrði 1000
flói-ínur í reiðu fé: nýja stóra symfóníu,
með svipuðum lokakafla og píanófantasía
mín hefur með kór, en er þó miklu stærrl
í smíðum fyrir einsöngvara og kór, text
inn er úr hinum þekkta og ódauðlega Óðl
til gleðinnar eftir Schiller. Greiðslan fyrir
hana yrði 600 flórínur í reiðu fé: Ennfrem-
ur nýjan kvartett fyrir tvær fiðlur, víólu
og selló, fyrjr 50 dúkata í gulli.
Þessar upphæðir eru settar aðéins til
að þóknast yður. Álítið mig ekki neinn
kaupalié'áin, þótt ég láti þessar tölur fylgja.
Þó að ég sé listamaður og ekkert annað,
má ég ekki forsmá veraldarauð. Hann ger
ir mér í raun og sanni kleift að vera trúr
menntagyðjunum og sjá fyrir þeim mann-
eskjum á sómasamlegan hátt, sem eru 1
minni umsjá. Ég vonast eftir að fá að vita
sem fyrst um ákvörðun yðar um áðurnefnd
verk.
Ég er, herra mjnn, yðar einlægur,
Beethoven.
(Úr bókinni BEETHOVEN, eftir Erich Val-
entin í þýðingn Jóns Þórarinssonar, tíma-
ritinu Gramophone og Beethoven, Letters,
Journals and Conversation í útg. Michaels
Hamburgers.) G. P.
1
Bræðrafélag Hallgríms-
kirkju stofnað í dag
Það var sú tíð, að kirkjulegt
starf fól ekki annað í sér en starf
prestanna. Engin félagssamtök
unnu á vegum kirkju eða safnaða,
Nú er þetta mjög að hreytast.
Fyrst var farið að dæmi Dana og
Norðmanna, að stofna kristileg fé
lög, sem stóðu í óbeinu samhandi
við kirkjuna, en nú á seinni árum
er meira farið að amerísku fyrir
myndinn, að byggja félagsli. í
kirkjunum eða við þær, og mynda
sérstök félög í tengslum við söfn
uðinn sjálfan. Nokkur reynsla er
fengin í þessum efnum Ihér á landi
og í Evrópulöndunum er þetta að
verða ríkjandi fyrirkomulag.
Skömmu eftir að Hallgrímssöfn
uður var stofnaður, varð til Kven
félag Hallgrímskirkju. Um nokk
I urra ára skeið starfaði æskulýðsfé
lag í söfnuðinum, en það lagðist
niður, meðal annars vegna húsnæff
isskorts. Kvenfélagið hefir hins
| vegar starfað með miklum blóma,
þrátt fyrir húsnæðisskortinn.
í Langt er síðan farið var að ræða
| um stofnun bræðrafélags Hall-
grímskirkju. Slíkt félaig getur tek
| ið að sér mörg og fjölbreytt verk
efni. Ég hefi íhér ekki aðeins í
liuga byggingu Ihinnar miklu og
fögru minningarkirkju, heldur
ýmiskonar menningar-i og upp-
byggingarstarf. Dálítið hefir verið
að því gert á undanförnum árum
að hafa kirkjukvöld með fræði
legu og listrænu efni á "vegum
kirkjunnar. Og kvenfélagið 'hefir
ihugsað iun meira en fjársöfnun
Fundarefni liðinna vetra sýna það
bezt, að félagið hefir látið sér
annt um fræðslu og skemmtun af
því tági, sem menntar og gleður
í senn.
Enda þótt það starf, sem hér hef
ir verið minnzt á, hafi óefað gert
sitt gagn, er full þörf á bræðrafé
lagi með sínum sérstöku verkefn
um. Fyrir tveim árum var stigið
fyrsta skrefið í þá átt að stofna
slíkt félag, er ýmissa orsaka vegna
hefir ekki orðið af formlegri stofn
un fyrr en nú. Fundur verður (hald
inn í Hallgrímskirkju í kvöld
ifeunnud.) kl. 8,30. Söúnuðurinn
er stór, og enn stærri sá hópur
sem Ihugsar vel til séra Hallgríms.
Kynslóðir koma og fara. Margir
þeirra, sem háru hita og þunga
dagsins fyrir aldarfjórðun'gi, h.afa
nú horfið til feðra sinna. Ný kyn
slóð • er að taka við. Þess vegna
er það þýðingarmikið, að ungir
menn finni sem fyrst, hvaff á
þeirra herðum hvílir, og láti ekkí
þau verkefni verða út undan, sem
andleg menning þjóðarinnar hvil
ir á. Mér þykir það góðs viti, aff
meðal þeirra, sem standa að stofn
un hins væntanlega bræðrafélags
Hallgrímskirkju, eru ungir menn.
Frummælandi er lögfræðistúdent
sem kynnzt hefir kirkjuleigu starfi
í öðru landi og hefir hug á að
efla samtök yngri kynslóðarinnar
í þágu kirkjunnar. Þessi ungi mað
ur hefur verið fermdur í Hall-
grímskirkju, og það gefur mér
tilefni til að „láta orðið ganga“
til annarra, sem þar hafa fermst
á undanförnum árum — og sömu
leiðis til fermingarbarna rmnna
frá þeim árum, er Hallgrímskirkja
var ekki til orðin nema sem hug
mynd — ég vildi geta hvatt þá til
Framliald á 15. síðu.