Alþýðublaðið - 04.01.1967, Blaðsíða 6

MINNINGARORÐ:
Guðbjörg Árnadóttir
G .iðbjörg Árnadóttir íæddist á
Eyrarbakka 0. júní 1884. Foreldrar
heníiar voru Árni Þorvarðarson
járrlsmiður og kona hans Ingi-
bjöi|g Guðnmmdsdóttir. Þau eign-
uðujt fjórar dætur og var Guð-
bjöJg þeinu yngst. Ein þeirra er
ennl á lífi, Sigríður, gift Almar
Norjnan. 1 au búa í Silfurtúni,
Garðahreppi.
Þegar Guðbjörg var á öðru ári
var henni komið í fóstur til ömmu
sinnjir Önnu Sigurðardóttur, sem
þá bjó á !>yðri-Hömrum í Holt-
um I Rangárvallasýslu ásamt Tóm-
asi Vigf'ússyni fóstursyni sínum.
Tómas tók Guðbjörgu að sér, þeg-
ar ömmu honnar naut ekki lengur
við. Minntist hún jafnan ömmu
sinnar og f.istra með miklu þakk-
læti og innileik, og elzta son sinn
lét hún lieila eftir honum. Á Syðri
Hömrum v;t Guðbjörg 1896, þeg-
ar jarðskjálftarnir miklu dundu
yfír.
Þetta vo n harðindatímar eins
; flutt til Norðfjarðar sennilega í
von um betri afkomu. Á Austfjörð
um var um þetta leyti gróskumeira
atvinnulíf en annars staðar á land
inu vegna mikillar sildveiði. Guð-
björg flutti austur á Norðfjörð til
og allir vita, einhverjir þeir verstu foreidra sinna, þegar hún var á
sem yfir Isndið hafa gengið, af- 13. ári.
leiðin'gar eldgosa, ísalaga og jarð- Um skólagöngu var ekki að ræða
skjájfta. Fóik leitaði jafnvel í aðr-; á þessum árum fyrir unglinga.
ar heimsáliur eftir betri afkomu. j Þeir urðu að sjá um sig sjálfir
Foreldrai' Guðbjargar höfðu ' strax eftir fermingu og sumir fyrr.
( .
En það þótti kostur að koma þeim
fyrir á mynflarlegum sveitaheim-
ilum, því þar gætu þeir lært ým-
islegt, sem síðar mátti verða þeim
að 'gagni í lífinu. Guðbjörg vand-
ist því snemma ýmsum störfum
til sjávar og sveita. Hún dvaldist
um skeið baéði á Egilsstöðum og
Dvergasteini. Á þessum slóðum
bar fyrst saman fundum þeirra
Vigfúsar Sigurðssonar, sem þá var
þar póstur. Þau fluttust til Reykja
víkur og giftu sig þar 2. febr. 1906.
Þau bjuggu fyrst í Reykjavík,
en síðan um skeið á Brekku á
Álftanesi. Þar áttu þau heima,
þegar Vigfús fór í hinn fræga
Grænlandsleiðangur með J. P.
Koch 1912-1913. Þá flutti Guð-
björg til Reykjavíkur og dvaldi
þar meðan Vigfús var á Græn-
landi.
Árið 1915 gerðist Vigfús vita-
vörður á Reykjanesi og var það !
um 10 ára skeið. Guðbjörg og Vig-
fús bjuggu við mikla rausn á
Reykjanesi þrátt fyrir lítil efni.
Þau héldu heimiliskennara á sinn
kostnað. Slíkt tíðkaðist þá ekki
nema á efnaðri heimilum. Gesta-
koma var mikil, því að ferðamenn
áttu þar oft leið um til að sjá
vitann, sem þótti hið mesta mann
virki. Einnig kom fyrir að bjarga
þurfti mönnum í sjávarháska,
hýsa þá og fæða. Eitt sinn sökk
þýzkur togari, en mannbjörg varð.
Vigfús átti mikinn hlut í þeirri
björgun og hlaut þakkir og viður-
kenningu þýzku ríkisstjórnarinnar
fyrir. En mikill hefur líka verið
hlutur húsmóðurinnar: fyrst að
sjá um að færð væri heit næring
á björgunarstað, síðan að undir-
búa gis.'ingu, þurran fatnað og
mat handa heilli skipshöfn.
Vigfús og Guðbjörg fluttust til
Reykjavíkur 1925 og áttu heima
þar eftir það.
Þau eignuðust átta börn, sem
öll eru á lífi: Tómas giftur Katr-
ínu fædd í Nörgárd, Gunnþóra ó-
gift, Ólafur giftur Þóru Jónsdótt-
ur, Anna óigift, Svanhildur gift
Ingólfi Geirdal, Sigurður Ámi ó-
giftur, Auður gift Jónasi Þórðar-
syni og Jóhann giftur Margréti
Sigurjónsdóttur. Bamabörn eru 17
og Guðbjörg lifði það að eignast
3 barnabarnabörn.
Eftir að Guðbjörg fluttist -til
Reykjavíkur Ihafði hún nokkur af-
skipti af félagsmálum var t.d. í
Góðtemplarareglunni og vann af
dugnaði að þeim málum meðan
henni entist heilsa.
Ég kynntist ekki Guðbjörgu fyrr
en hún var komin á sextugs aldur,
Ung mun hún hafa verið fríð kona.
Það sem mér fannst setja mestan
svip á andlitið var hátt og fallegt
enni. Hún mun hafa verið þrek-
vaxin alla tíð og steig fast til jarð
ar eins og títt er um skapmikið
fólk. Miðað við sína kynslóð hefur
hún verið meðal kvenmaður á
hæð og vel það. Ef ég ætti að
segja til hvers mér liefði fundizt
Guðbjörg bezt fallin,.þá var það
til að standa fyrir miklu gesta-
boði. Hún naut sín vel innan um
fólk og hafði yndi’af að veita af
rausn. Hún hafði djarfa fram-
komu. Auðmýkt átti hún ekki gagn
vart mönnum ,nema lítilmagnan-
um. En hún átti auðmjúkt hjarta
igagnvart þeim guði, sem henni
var kennt að trúa og treysta, þeg-
ar hún var barn. Hún trúði líka á
endurfundi við látna ástvini. Hún
taldi sig engu þurfa að’kvíða þó
að hennar líf hefði ekki verið
brestalaust fremur en annarra
dauðlegra manna. Lítið barnabarn
hennar, sem oft svaf hjá ömmu
sinni sagði við mig: „Ég lærði
allar bænirnar mínar hjá henni
ömmu“. En hún flíkaði þessu litt
við aðra. Síðustu stundimar var
henni mest hugsað tilyngstu niðj-
anna og áminnti okkur, sem eldri
eru, um að hlúa að þeim. Þann-
ið bað hún fyrir 'því lífi, sem hún
sjálf var að'kveðja,
Guðbjörg virtist crn og við
sæmilega heilsu, þar til fyrir rúmu
ári, að vart varð illkynjaðs meins,
sem fjarlægja varð með mikilli
aðgerð. Hún virtist fá allgóðan
bata um skeið. En þegar líða tók
á sumarið fór henni að þyngja
Framhald á 10. síðu.
rot úr sögu dörssku jólamerkjanna
Jólamerkjaútgáfa fékk nú byr
undir báða vængi um víða veröld.
Strax árið eftir eða 1905 liófu Sví
Það var á aðfangadag jóla árið
1903. í pósthúsinu við Köbmager
gade í Kaupmannahöfn var ungur
póstþjónn að raða samarí jólapósti
borgarbúa. Jólakortin og jólabréf
in til Kaupmannahafnarbúa voru
það ár 2 mílljónir og 125 þús. að
tölu og því mikið verk að raða
þeim til útburðar. Þá var það, að
hann fékk hugmyndina: Gátu ekki
sendendur allra þessara bréfa
greit,t svo sem tvo aura fyrir lítið
fallegt jólamerki sem þeir svo
límdu á jóíakortin. Tekjurnar af
þessári merkjasölu áttu ekki að
renná til pósts og ríkis, heldur til
einhyers þióðþrifafyrirtækis. Og
póstþjónninn ungi, Einar Holböll
hét ljiann hélt áfram að hugsa um
þetta mál. Ósjálfrátt varð honum
litið út "m gluggann. Hinum meg
inn við götnna við gluggan á leik
fangabúví kom hann auga á nokkur
fátæfcleg börn. Þau voru blá í fram
an af ku 'da, þarna sem þau stóðu
við rúðl: ía og störðu á leikföng
in fyrir iunan. Og aftur fékk hann
hugmynd: Tekjúnum af jóla-
merkjasölunni skyldi varið til þess,
að býggja heilsuhæli fyrir berkla
veik nörn.
HdlböH lét ekki sitja við ein-
tóma hurdettuna. Hann talaði um
þettá við yfirboðara sína á póst
húsiriu og þeim féll þessi hug
mynd svo vel í geð, að skipuð var
nefnd til að athuga málið nánar,
•g stuttu síðar gekk Holböll á-
samt nefndinni á fund konungs,
sem þá var Kristján 9. Konungi
leizt svo vel á þessa hugmynd,
að hann veitti leyfi til að hefja
mætti útgáfu þessara jólamerkja
1904, og þá það snemma, að tala
þeirra gæti hafizt í nóvember eða
desember og skyldu merki þessi
aðeins notuð á jólapóstinn. Konung
ur ger'ði það að tillögu sinni að
nota skyldi mynd af drottningu
hans Louise sem þá var dáin fyr
'r 5 árum, á fyrsta jólamerki Dan
merkur. Louise drottning var vel
þekkt fyrir áhuga sinn á mannúðar
málum og einn barnaspítali Dan-
merkur bar nafn hennar. — Jóla
merki Danmerkur voru gefin út í
þriggja milljóna upplagi fyrir jól
in 1904. Ágóðinn af sölu þeirra
varð 74 þús. kr. Mjöig veruleg upp-
hæð á þeim árum.
Upphafsmaður jólamerkjanna,
Einar Holböll var fæddur í Nybod
er árið 1865. Hann ætlaði sér að
komast í sjóher Danna og gerðist
siálfboðaliði á freygátunni „Jyl-
land“. Með því skipi fór hann
eina ferð m.a. til dönsku Vestur-
Indía. En Holböll þjáðist af augn
sjúkdómi og gigtveiki svo að hann
varð að hætta sjómennsku. Árið
1886 ræðst hann til póstþjónust
unnar í Kaupmannahöfn. Siðar
varð hann póstmeistari. Nú var
ekki að sökum að spyrja, jóla
merkjaútgáfa hélt áfram í Dan
mörku og tekjurnar af henni voru
öruggar og vaxandi. Og berkla-
hæli barnanna komu upp eitt af
öðru. Það fyrsta þeirra var reist
í Kolding 1910. „Mörköv“ og „Jul-
es-minde“ 1912. í Svendborg var
reist heiisuhælið „Holböllsminde“
Við vígslu þess var flutt kantata
skrifuð af heiðursborgara þess bæj
ar Joh. Jörgensen. 1927 var keypt
ur gamall herragarður fyrir jóla-
merkja-fé og honum breytt í hress
ingarheimili fyrir börn á batavegi.
Heitir hann „Lindersvold“ Þá
koma hælin „Fjordmark“ við Flens
borg og „Kildemose" hjá Skælskör.
Mörg hæli eru enn ótalin.
ar útgáfu slíkra merkja. Þeir höfðu
þann hátt á að selja merkin allt
árið um kring. Það fyrirkomulag
varð ekki vinsælt, og var því hætt
strax árið eftir.
(Framliald.)
' - ':4;

s 4. janúar 1967 - ALÞÝDUBLAÐIÐ