Dagur - 29.11.1997, Page 14

Dagur - 29.11.1997, Page 14
HEILSULÍFIÐ í LANDINU Ellen Mooney er húðsjúkdómalæknir sem starfar í Læknastöðinni Uppsölum i Kringlunni. mynd: eól. 30 - LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 1997 Bólur á Morðmsaldri Bólureru ekki bam bólur. Orsakir þeirra geta verið margvíslegar og meðferðin fer eftir orsökinni. „Hér á Iandi eru bólur gjaman kallaðar ung- lingabólur, þó svo fólk sé með þær á fullorð- insaldri" segir Ellen Mooney, húðsjúkdóma- læknir í Læknastöðinni Uppsölum í Kringl- unni. „Erlendis er þessi sjúkdómur kallaður acne og aldur hefur ekkert með það nafn að gera“. Margir vilja meina að mataræði hafi sterk áhrif á bólur, þ.e. ef fólk borðar sykur og feit- meti, þá sé mikil aukning í bólum á húð þeirra, en Ellen segir engar tilraunir hafa sannað nein tengsl þar á milli. Sumir telji sig geta fundið mun á sér við að léttast eða þyngjast en engar sannanir eru fyrir því held- ur. „Ég hef fengið til mín mæður með böm sem þær hafa sett á allskonar kúra, prófað grænmetisfæði í tvo mánuði og sett þau í súkkulaðibann í tvo mánuði svo eitthvað sé nefnt, en ekkert af þessu hefur virkað til að breyta því hvort þau fá bólur,“ segir Ellen. Of rnikið af karLkyns- hormóniun Orsakir fyrir því að kvenfólk fær bólur eða ekki á fullorðinsaldri geta meðal annars verið þær að konumar hafa of mikið af karlkyns- Samsetning og magn áfitusýr- um erönnurhjá þeim sem hætt er við aðfá bólur. hormónum. „Þegar ég fæ til mín konur með bólur, þá leita ég eftir því hvort þær eru með aukinn hárvöxt, til dæmis á andliti, milli brjósta, á kviðnum og á fótleggjum. Einnig athuga ég hvort þær hafi óreglulegar blæð- ingar. Sé um þessi einkenni að ræða, þá mæli ég karlkynshormónin, en allt þetta getur gef- ið vísbendingar um aukin karlkynshormón. Svo eru til bólur sem ekki hafa verið til stað- ar frá unglingsárum, sem koma fram á aldr- inum 30-35 ára og þá er oft roði og kláði með þeim. Þeim fylgja ekki fílapenslar, heldur oft þurrkur í húðinni. Þetta er kallað acne rosacea," segir Ellen. Gefur húðtýpan vísbendingar um það hvort fólk er útsettfyrir bólum? „Það sem maður sér ef maður athugar fólk með bólur, er að samsetningin á fitusýrunum og magnið er öðruvísi en hjá þeim sem ekki fá bólur. Það er líka meiri samloðun í frum- unum í göngunum sem Iiggja niður að fitu- kirtlunum og hársekkjunum". Því er ekki að neita að þar sem húðin er mjög áberandi, þá skiptir það fólk miklu máli hvemig hún lítur út og unglingar eru sérstak- lega viðkvæmir fyrir slæmri húð. Því er gott að benda fólki á að leita til húðsjúkdóma- Iæknis til að fá meðferð við bólum, frekar en að vonast til að vandamálið hverfi af sjálfu sér. VS KYYLIHÐ Getuleysi karlmaraia Þegar rætt er um getuleysi karlmanna er í flestum til- fellum átt við það að limur karlmannsins rís illa eða ekki þrátt fýrir löngun hans til samfara. Um er að ræða nokkuð flókið fyrirbæri og sérfræðingar á sviði kynferð- ismála röktu orsakir vandans gjaman til andlegra hremm- inga einstaklingsins. Hins- vegar hefur komið í ljós við ítarlegar rann- sóknir að meirihluti karlmanna á við þennan vanda að stríða af líkamlegum orsökum. Þá er fyrst og fremst verið að ræða um menn á aldrinum fjörutíu og fimm ára og upp úr. Kölkuii æða Ein aðalorsökin er að slagæðarnar sem liggja út í liminn opnast illa vegna kölkunar. Reyk- ingar eru einn stærsti áhættuþátturinn. 25% þrenging æða veldur stinningarvanda, því nægjanlegt blóðmagn fæst ekki inn í Iiminn. Fyrstu einkenni eru að limurinn harðnar ekki nóg . Einnig getur verið að hann sé stífur svo stutta stund að ekki nægi til samfara. Meðferð er til við getuleysi af völdum æða- kölkunar. í fyrsta Iagi notkun á efni sem nefnist Papaveiran. Meðferðin felst í því að efninu er sprautað í rætur Iimsins rétt fyrir samfarir. Það veldur því að slagæðar limsins þenjast út og hann fyllist blóði og nær fullri reisn. Pumpiir Einnig er möguleiki á að nota svokallaðar undirþrýstingspumpur. Þær eru gerðar úr hólki vel smurðum að innan, sem slöppum Komið hefurí Ijós að meirihluti karla sem þjáist afgetuleysi gerírþað aflíkamlegum ástæð- um - ekki sálrænum. limnum er stungið inn í. Lofti er síðan pumpað úr hólknum þannig að undirþrýst- ingur myndast í honum. Við það eykst slag- æðablóðflæði inn í liminn og hann stendur. Teygja er utan um hólkinn á þeim enda sem er við rót limsins og þegar hann er orðinn stinnur er teygjunni smokrað af hólknum og á liminn. Kemur hún þar með í veg fyrir að blóðið geti runnið úr honum. Læknir gefur frekari skýringar á þessum aðferðum og hugsanlegum aukaverkunum. Ef hvorug aðferðin kemur til greina eru að- gerðir hjá þvagfæraskurðlækni og/eða viðtöl við sálfræðinga eða geðlækna líklega eina úr- lausnin. Hormónagjöf? Eðlilegt er að karlmönnum standi í svefni og gerist það nokkuð reglulega yfir nóttina. Ef æðakölkun hijáir menn truflast þetta nátt- úrulega ferli. Hægt er að rannsaka hvort þetta sé í lagi og ef allt er eðlilegt og góð reisn fæst, koma sálrænir kvillar sterklega til greina. Ekki má útiloka ástæður eins og skerta framleiðslu karlkyns hormóna og fleira sem rannsaka þarf sérstaklega. Eins og sagt var frá í síðasta pistli eru hormónagjafir til karla ekki algengar vegna aukaverkana, en þær koma þó til greina í samráði við lækni. I næstu viku fjalla ég um fyrstu skrefin á kynlíffssviðinu hjá unglingum. Halldóra Bjarnadóttir skrifar AFLtFlOG SAL Þar sem ham- Barneignir eru frábærar og gefandi. Það er spennandi áskorun fyrir alla fullorðna ein- staklinga að spreyta sig á því að ala upp börn og finna hve vel hefur tekist til þegar þau eru orðin að fullvaxta, heil- I íf brigðum °g víðsýnum PtiJp "in-tnHinrnm sem hnna ser farveg 1 lit- inu, eignast með tím- anum maka og sín eigin börn. Að axla móður- og föðurhlut- verkið, finna ábyrgðina og til- finningarnar sem fylgja og síðan að sjálfsögðu það Iangbesta, að gegna afa- og ömmuhlutverkinu og geta látið það eftir sér að knúsa og hampa litlum greyjum á „ábyrgðarlausan" hátt. Eitt af því sársaukafyllsta í lífi margra hlýtur hins vegar að vera barnleysið, sem stöðugt fer vax- andi. Barnleysi hefur nefnilega gríðarleg áhrif á sálarlíf fólks og getur smitað út frá sér. Til lengri tíma litið getur það stuðlað að vinaslitum ogjafnvel hjónaskiln- aði og kannski fara sumir að halla sér að flöskunni. Það er þess vegna mesta blessun síðari ára að tæknifrjóvgun og glasa- frjóvgun hafi verið fundnar upp og að íslendingar hafi tileinkað sér þá tækni í jafnmiklum mæli og raunin hefur verið. Þessi tækni hefur hjálpað fjölmörgum að eignast böm og létt af þeim gríðarþungum byrðum. Dýru verði. Að vísu í krónum talið. Því að það er gríðarlega kostnaðarsamt og í rauninni ekki á hvers manns færi að vera svo óheppinn í lífinu að vera bamlaus og þurfa aðstoð tækn- innar til að eignast börn.' Þegar veru- rajjf lega reynir á þolin- mæðina, tilraunirnar verða margar, lyfjakostnaður og læknisheimsóknir í tugatali, og hvert lánið er tekið á fætur öðru. Þegar vonleysið er orðið þvílíkt að maður ákveður að ættleiða, bítur á jaxlinn og pungar út summum sem þarf að punga út. Og loks kemur að því. Tæknin virkar og bamið kemur í heim- inn - eða ættleiðingin gengur í gegn. Og allt í einu eru fleirburafæð- ingar orðnar hversdagslegar. Tvíburar og þríburar fæðast í öðru hvetju húsi og þar ríkir hamingjan eftir Iang- þráða bið. Jafnvel sjöburar eru til. En alltaf er það jafiisvívirðilegt að ekki skuli allir sitja við sama hvað peningana varðar. Og barn- Iausum svíður. Guðrún Helga Sigurðardóttir. ghs@ff.is

x

Dagur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagur
https://timarit.is/publication/251

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.