Dagur - 31.07.1998, Blaðsíða 14

30 — FÖSTUDAGUR 3 1. JÚLÍ 19 9 8
Vagur
Aldrei of
oftbiýnt
fyrirfólki
áður en lagt er af stað í ferða-
lag um verslunarmannahelgi,
sem og aðrar helgar auðvitað."
Svo taldi hann upp...
Þetta er fyrir hílinn og
okkur
Það þarf að skoða varadekkið,
athuga hvort það sé nothæft.
Muna eftir tjakknum til að
hægt sé að skipta um dekk ef
springur eða Iekur loft.
Taka þarf með felgulykil fyr-
ir álfelgur því að álfelgum
ganga ekki allir lyklar.
Hafa þarf meðferðis öryggis-
þríhyrning sem komið er fyrir í
hæfilegri fjárlægð ef eitthvað
kemur upp á.
Athuga þarf að þurrkublöðin
þurrki en dreifi ekki vætunni
ef rignir.
Huga skal að Ijósabúnaði.
Taka með viftureim til vara
ef sú gamla myndi nú taka upp
á því að slitna.
Avallt skal hafa meðferðis
sjúkrakassa.
Það skiptir máli að allir þess-
ir hlutir séu athugaðir gaum-
gæfilega áður en lagt er af stað
Aldrei verðurofoft
brýntfyrirfólki að
akstur og áfengi fara
ekki saman. Þaðþarf
að hafa hugfast áður
en keyrt erútíversl-
unarmannahelgina,
sem og það að híllinn
þarfað vera í lagi til
að öryggið sé ífyrir-
rúmi.
Þegar Sigurður Helgason hjá
Umferðarráði var inntur álits á
því hvað þyrfti að vera í bflnum
áður en lagt væri af stað í
ferðalag og hvað þyrfti að vera
í Iagi til að öryggið væri í fyrir-
rúmi á þjóðvegunum, heyrð-
ist..., „það erýmislegt sem þarf
að athuga að sé í lagi í bílnum
Sigurði Helgasyni hjá Umferðarráði er það hugleikið að umferðin
gangi slysalaust um helgina.
í fríið, að sögn Sigurðar. Það
vill nefnilega enginn lenda í
vandræðalegum uppákomum
á þjóðvegum vegna eigin van-
gár.
Sjakrakassinn ávallt til
taks
Sjúkrakassi, eða sjúkrapúði,
með öllu því sem tilheyrir er
hlutur sem ætti að vera í öllum
bílum. Þó fólk voni að hans
verði ekki þörf þá skal aldrei
hugsa á þann hátt að ekkert
komi upp á. „Það er líka nauð-
synlegt að yfirfara sjúkrakass-
ann reglulega og athuga að
ekkert vanti í hann,“ segir Sig-
urður og bætir við, .það er
ekki skemmtilegt að grípa í
tómt ef hans er þörf.“
Fyrir utan þau atriði sem
hafa verið nefnd þá er það ör-
yggi barnanna í bílnum sem
vel þarf að huga að. „Fyrir
utan það að bílstóllinn og bíl-
beltin séu í lagi þá er það
nauðsynlegt á lengri keyrslum
að stöðva bílinn annað slagið
og standa upp. Ekki nóg með
að það sé mikilvægt fyrir bíl-
stjórann, til að hann haldi
fullri athygli við aksturinn,
heldur skiptir það máli fyrir
börnin og þeirra vellfðan."
- Og hvað vill hann segja að
lokum.
„Akstur og áfengi fara aldrei
saman. Því miður verður þetta
aldrei of oft brýnt fyrir fólki
sama hvað á gengur í umferð-
inni. AUir skulu hafa það að
leiðarljósi þegar þeir keyra út í
umferðina og verslunar-
mannahelgina." HBG
HEILSUMOLAR
Kæra dagbók
Að halda dagbók er gott
fyrir heilsuna segja sál-
fræðingar við Southern
Methodist háskólann í
Dallas. Þeir báðu 130
stúdenta að halda dag-
bók um sín dýpstu
Ieyndarmál og erfið-
leika, slcrifa í hana einu
sinni á dag, 20 mínútur í senn. Niðurstöð-
ur þeirra sem skrifuðu dagbók sýndu að
ónæmiskerfi þeirra var sterkara þar sem
hvítu blóðkornin íjölguðu sér, en þau berj-
ast við bakteríur og vírusa. Einnig lækkaði
blóðþrýstingur þessa fólks.
Að brenna horni
Þeir sem hugsa vel um heilsuna og vilja
hafa línurnar í lagi fylgjast gjarnan með
því hvað þeir setja ofan í sig. I mismiklum
mæli þó. Þeir sem hins vegar gera minna
af þessu en vilja sjá hversu langan tíma
tekur að brenna Ijúfmetinu gætu haft
gaman af þessum tölum.
Að brenna einu smjördeigshorni
(croissant, 185 kal.) tekur:
31 mín. með því að hjóla.
19 mín. með því að synda.
23 mín. með því að hlaupa.
18 mín. í stigvél.
37 mín. með því að lyfta lóðum.
50 mín. með venjulegum húsverkum.
68 mín. með þvf að ryksuga.
97 mín. með því að strauja.
Þimglyndi og
beinþyimiiig
Þunglyndar kon-
ur á miðjum
hættu að þjást af
ellinni að því er
land Journal
greindi frá. Amerískir læknar komust að
þessu með því að bera saman 24 þung-
lyndar konur um fertugt og heilbrigðar
konur á sama aldri. Beinstyrkur þung-
lyndu kvennanna reyndist mun minni en
þeirra heilbrigðu, eða svipaður beinstyrk
kvenna að loknum tíðahvörfum. Lækn-
arnir ráðgera að óreglulegt mataræði og
lítil hreyfing spili þarna stóran þátt.
Einnig að þunglyndi leiði til hærra hlut-
falls hydrocortisone hormóns, en það ger-
ir beinin stökkari.
Kynsjúkdómar
Samkvæmt íslenskum lög-
um eru eftirfarandi sjúk-
dómar flokkaðir sem kyn-
sjúkdómar og sumir til-
kynningaskyldir til Land-
læknis. Alnæmi,
klamydiusýkingar, þvag-
rásarbólga, Iekandi, lin-
særi, sárasótt, eítlafár
(Lymphogranuloma
venerum ) og nárasæri
(Granuloma inguinale ).
Margir aðrir sjúkdómar en
þeir sem nefndir eru í íslenskum lögum,
eru í eðli sínu kynsjúkdómar, þ.e. þeir
smitast við kynmök. Eg mun leitast við að
tala um hvern sjúkdóm íyrir sig í þessum
pistli og næsta pistli.
Sýkingar í leggöngum
Um getur verið að ræða sveppasýkingu af
völdum Candida albicans eða Tricomonas
vaginalis (frumdýr). Smitast við kynmök
og beina snertingu við sýkt svæði
(leggöngin). Getur einstaka sinnum smit-
ast af klósettum og handklæðum. Þung-
un, sýklalyf, getnaðarvarnapillan, sykur-
sýki og tíðablæðingar geta aukið Iíkur á
sýkingu.
Einkenni mismunandi eftir því hver sýk-
illinn er. Ef útferð frá leggöngum er auk-
in, lyktar eða lítur öðruvfsi út og viðkom-
andi hefur kláða, sviða og/eða verk, þá
ætti viðkomandi að leita læknis. Ef sýking-
in er ómeðhöndluð, getur viðkomandi
smitað aðra. Óþægileg einkenni geta horf-
ið tímabundið, en tekið sig síðan upp aft-
ur.
Móðir getur smitað barn í fæðingu og
valdið hjá þ\'í sveppasýkingu í munni og
hálsi. Lyfjameðferð er mismunandi eftir
sýkingunni. Engin kynmök fyrr en að
meðferð lokinni.
Klamydia
Klamydíu veldur sýkilinn Chlamydia
trachomatis. Smitleiðir eru kynmök og
bein snerting við sýkt svæði (s.s. þvagrás-
arop karla og kvenna og innri kynfæri
kvenna).
Einkenni koma fram 1-3 vikum eftir
smit. Bæði konur og karlar geta verið
smituð án einkenna.
Helstu einkenni eru óþægindi við þvag-
lát, aukin útferð frá þvagrásaropi karla og
leggöngum kvenna. Berist sýking í eggja-
leiðara getur hún valdið verk neðarlega í
kviðarholi með hita og slappleika.
Ef sýkingin er ómeðhöndluð þá getur
viðkomandi smitað aðra og gangi sýkingin
Iengra, getur hún valdið ófrjósemi karla og
Margir sjúkdómar en þeir sem nefndir eru í
íslenskum lögum, eru í eðli sínu kynsjúk-
dómar, þ.e. þeir smitast við kynmök.
kvenna. Móðir getur smitað barn við fæð-
ingu og leiðir það til slímhimnubólgu í
augum barnsins.
Meðferð er sýklalyfjagjöf fyrir báða aðila
og engin kynmök fyrr en að meðferð lok-
inni.
Vörtur - Condyloma
Sýkingunni veldur veira HPV (human
papilloma virus). Smitun er við kynmök,
beina snertingu við sýkt svæði svo sem
kynfæri og kringum endaþarm.
Einkenni: Kona sem fær vörtur inn í
leggöngin eða á leghálsinn hefur oftast
engin einkenni. Komi vörtur á ytri kynfæri
koma einkenni fram 1-8 mánuðum eftir
smit, sem bleik-rauðleitir blómkálslaga
separ á kynfærum og hjá endaþarmsopi.
Staðbundin erting eða kláði getur fylgt. Ef
sýkingin er ómeðhöndluð getur viðkom-
andi smitað aðra. FJeiri vörtur vaxa og
breiðast út. Getur það valdið óþægindum
bæði við samfarir og hægðalosun. Móðir
getur smitað barn við fæðingu. Vörtusýk-
ing getur leitt til leghálskrabbameins.
Meðferð er penslun, brennsla eða fryst-
ing, en vörturnar geta verið mjög þrálátar.
Konur sem fengið hafa vörtur ættu að fara
oftar í krabbameinsskoðun. Ekki skal
stunda kynmök fyrr en að meðferð lok-
inni.
í næsta pistli mun ég íjalla um lekanda,
herpes og sárasótt.
Halldóra Bjamadóttir er hjúkmnarfræð-
ingur og skrifar fyrir Dag um kynlíf.

KYIMLIF
Halldóra
Bjarnadóttir
skrifar