Dagur - 17.10.1998, Blaðsíða 6

22 - LAUGARDAGUR 17, OKTÓBER 1998
Xkyptir
LÍFIÐ í LANDINU
Terry segist ekki sakna Bandaríkjanna. Pétur Knútsson sagði einhverju sinni við hana að eftir u.þ.b. 5 ára dvöi á fslandi, þá yrði maður að gera máiið upp við sig: fara eða vera. „Nú og við erum hér enn,
bæði tvö.“ En af hverju fluttist hún hingað? „Þetta er bara eitt skref frá ströndum Maine, “ segir hún og brosir en hún ólst upp I litlu samfélagi á íkornaeyju skammt undan strönd Maine. mynd: hilmar
Hún benti á heimskort
sem hangirinní
þvottahúsi. Svartar
línurskera kortið
þvers ogkruss og
tákna það sem hún
hefurferðast um heim-
inn. Samtákvað hún
að setjast að á íslandi
og hefurnú skrifað um
okkurbók.
Terry Lacy kom fyrst til íslands
sem túristi árið 1971. Tveimur
árum síðar flutti hún hingað
með sitt hafurtask til að gerast
Fulbright lektor í félagsfræði við
Háskólann og hefur nú búið hér
í aldarfjórðung. Lengst af hefur
hún kennt við enskuskor Há-
skóla Islands, en einnig víða
annars staðar auk þess sem hún
hefur verið virk í þýðingum, yfir-
lestri, gefið út einar 5 orðabæk-
ur (þ. á m. Viðskiptaorðabækur
ásamt Þóri Einarssyni og Tón-
Iistarorðabók). Nú fyrir skömmu
kom út eftir hana bók um Is-
lendinga fyrir útlendinga. Ring
of Seasons heitir bókin, var 6 ár
í vinnslu og er nú í dreifingu um
allan heim á vegum HI og
Michiganháskóla.
Hætta í klisjuuum
Terry er lærð í tónlist, félags-
fræði og mannfræði og átti bók-
in upphaflega að vera mann-
fræðilegt rit en þegar til kom
ákvað hún að skrifa bók fyrir út-
lendinga sem vilja kynnast nán-
ar landi og þjóð. Og hún segist
fegin að hafa ekki byijað fyrr á
bókinni - það hafi tekið þennan
tíma að komast undir húðina og
inní samfélagið. „Eg hef skrifað
bók eins og Islendingar hefðu
skrifað hefðu þeir Iært að skrifa
fyrir útlendinga. Maður þarf að
segja hlutina á annan hátt fyrir
útlendinga til þess að Islending-
ar og hugsunarháttur þeirra
verði skiljanlegur."
- Hvemig er hægt að segja út-
lendingum hvað það er að vera
Íslendingur?
„Fyrst og fremst að hætta að
endurtaka alltaf: „við erum svo
fáar sálir hér norður í Atlants-
hafinu“. Þetta er að verða svona
„standard paragraph" í kynningu
á landinu, þetta eru orðnar
tuggur."
- Hvemig ferðu að því að yfir-
stíga klisjurnar?
„Ja, aðallega með því að tala
um fjölskylduna sem er ennþá
miðpunkturinn hér, miklu meira
en t.d. í Bandaríkjunum."
Leika ekki hlutverk
- Einn undirkaflinn í hókinni
heitir hvorki meira né minna en
Hvað er Islendingur? - hver er
hann?
„Ja, ef við berum Islendinga
t.d. saman við Ameríkana sem
eru mjög vingjarnlegir, kurteisir
og opnir í fyrstu. En svo kemur
múr. Og það er mjög erfitt að
fara í gegnum múrinn. Amerík-
anar eru sýknt og heilagt að
leika hlutverk. Nemendur í
Bandarfkjunum eru t.d. alltaf
nemendur fremur en sjálfstæðar
manneskjur. Þrátt fyrir að þeir
þekktu mig persónulega - þá
breyttist ekki þetta samband
nemanda og prófessors.“ Islend-
ingar fara öðruvísi að í samskipt-
um við fólk. Þeir vernda sig
strax, segir Terry, og eru þá tor-
tryggnir og lokaðir en þegar þeir
hafa fullvissað sig um mann-
kosti viðkomandi þá er tor-
tryggnin fljót að hverfa og djúp
vinátta getur auðveldlega mynd-
ast milli fólks. Þá telur Terry að
þjóðernið skipti fólk hér mun
meira máli en t.d. í Bandaríkj-
unum, sem skýri að nokkru leyti
litla stéttaskiptingu og hversu
rík áhersla er lögð á einstakling-
inn hér á landi. „Þjóðernið virð-
ist skipta meira máli hér en t.d.
staða fólks í þjóðfélaginu. Hér
er ég, ég hef þessar ættir á bak
við og ég er íslendingur. Fólk
hér er ekki að leika hlutverkj
það er bara Islendingar.“ I
Bandaríkjunum þurfi fólk að
byggja sig frá grunni, ættar-
tengsl og þjóðerni dugi skammt
til að festa fólk í sessi. „Það er
meira álag á einstaklinginn þar
til að skapa sér sinn sess sjálfur.
Eg legg engan dóm á það hvort
er betra, þetta er bara annað
kerfi.“
Ættartengsltn
Tungumálið og ættfræðin eru
þeir tveir þættir sem mest móta
íslenska þjóðernisvitund telur
Terry. Ættartengslin auðveldi
fólki að komast að, ekki í ættar-
klíkuskilningnum, heldur vegna
þess að einn íslendingur á iðu-
íega auðvelt með að „staðsetja"
annan íslending. Ekki bara með
ætterni, heldur einnig tengdum,
mægðum o.s.frv. Hún segir máli
sínu til útskýringar að erfitt hafí
verið fyrir hana í fyrstu að finna
sér sinn sess í þessu samfélagi
þar sem hún var ekki hluti af
þessum ættar- og tengdavef sem
hér hefur verið ofinn í gegnum
aldirnar - var hvorki eiginkona,
dóttir, systir eða móðir einhvers
sem hægt var að nota sem við-
miðunarpunkt.
Ættartengslin, smæð borgar
og bæja og þjóðernisvitundin
hefur einnig haft áhrif á stéttar-
vitund og félagslega uppbygg-
ingu samfélagsins að mati
Terrys. „Hér á fólk af ýmsum
stéttum heima saman í sama
hverfi, þó það sé aðeins að
breytast. En það er mun sjald-
gæfara í Bandaríkjunum. í
Bandaríkjunum er líka mikill
þrýstingur á fólk að vera jafnvel
menntað og aðrir í fjölskyld-
unni, börnin helst betur mennt-
uð en foreldrarnir. Hér eru hins
vegar bæði menntaðir og
ómenntaðir í sömu fjölskyldum
og þykir ekki tiltökumál."
En þrátt fyrir nálægð ættar-
innar í íslensku samfélagi er
áherslan alltaf á einstaklinginn,
hvetja manneskju fyrir sig, skoð-
J