Dagur - 17.10.1998, Blaðsíða 7

L A tTGA R D Á G V R 17. OKTÓBER 1998 - 2Ét
anir einstaklinga en ekki hópa,
segir Terry. Hún nefnir t.d. að
hér á landi komi aðilar ríkis-
stjórnarinnar fram sem einstakl-
ingar en ekki sem einhuga heild
- ólíkt því sem er í Bandaríkjun-
um þar sem yfirvöld komi opin-
berlega fram sem einn maður.
Timgumálið homsteinn
sjálfsmyndar
- Þú talar um að tungumálið sé
annar meginþáiturinn í að við-
halda íslensku þjóðemi. Kemur
þér þá nokkuð á óvart hve ís-
lendingar hafa lagt mikla áherslu
á að viðhalda tungumálinu?
„Nei, alls ekki. Mamma mín
var t.d. frá Boston á Nýja
Englandi, og hún hélt áfram að
nota hreiminn sem hún lærði í
bernsku þótt hún flytti burt frá
Boston. Hreimurinn var hluti af
hennar sjálfsmynd. Þó var
Boston heimshöfn frá byrjun,
alls ekki einangraður staður eins
og við erum í sífellu að tala um
að Island sé. Tungumálið er
hornsteinn sjálfsmyndarinnar.“
- Það hefur meira og minna
tekist að halda í við tækniþróun-
ina síðustu áratugina en tölvu-
heimurinn breytist svo ört að það
er gríðarlega erfitt fyrir islensk-
una að halda í við öll tækniheit-
in. Finnst þér nauðsynlegt fyrir
svona smáþjóðarmál að semja ný
orð yfir allt sem berst t.d. úr
tölvugeiranum, þýða stýrikerfi á
borð við Windows o.s.frv. ?
„Það er ekki undir mér komið
að dæma það enda er þetta mik-
ið vandamál. En mér finnst al-
veg nauðsynlegt að halda áfram
að tala íslensku, semja íslenska
tónlist, skrifa bækur á íslensku
o.s.frv. um leið og við lærum
önnur tungumál til að geta átt
samskipti við umheiminn. Það
væri hryllilegt ef mismunur á
milli þjóða myndi þurrkast út.
Þetta yrði bara svo Ieiðinlegur
heimur ef allar þjóðir væru eins
og klónaðar af einni stofnþjóð.
Það væri t.d. martröð kennarans
að kenna nemendum sem væru
allir eins.“
Hvar eru f unin og ákrarnir?
Terry vildi koma á framfæri
kæru þakklæti til þeirra sérfærð-
inga sem lásu yfir bókina en auk
umræðu um Islendinginn segir
Terry frá sögu þjóðarinnar, há-
tíðum landsmanna, Iandinu,
náttúrunni, jarðfræðinni og veð-
urfarinu enda segir hún landið
vera það sem útlendingum þykir
áhugaverðast. Hún nefnir konu
sem hingað kom fyrir skömmu,
og hafði sú ferðast vítt og breitt
um heiminn og ætti því að vera
öllu vön. Konan fór með rútunni
frá Leifsvelli til Reykjavíkur.
„Hún spurði mig hvar við hefð-
um eiginlega grasið, túnin og
kornakrana - henni kom þetta
hrjóstruga landslag verulega á
óvart. Þetta var of mikið fyrir
hana.“
Bókin gerir einnig grein fyrir
því hve gífurlegar breytingar
hafa átt sér stað þessa öld.
Vöruúrvalið hefur aukist, Ijöl-
breyttari og ferskari matvæli eru
á borðum. „Lífskjörin voru verri
þegar ég fluttist hingað fyrst.
Það hefði t.d. verið mildu auð-
veldara að vera útivinnandi
móðir ef þá hefðu fengist allir
þessir sérréttir og hraðréttir sem
nú fást,“ segir Terry sem var gift
kona og hafði eignast börn í
Bandaríkjunum en skildi um
það leyti sem hún fluttist hing-
að. Hún á nú tvo uppkomna
syni en yngri sonurinn bjó hér
hjá henni í eitt ár, stundaði nám
í Hagaskólanum og lærði að tala
reiprennandi íslensku. „Það var
ekld einu sinni hægt að fá skyrtu
á son minn - hans stærð fékkst
bara ekki!“
Bjarga Karlakór Reykjavíkur
Terry býst við að eyða ellinni á
Islandi. Hér hefur hún eignast
marga vini, skapað sér sess og
tekur þátt í félagslífi, m.a. syng-
ur hún í kór með Senjorítunum
sem Rut Magnússon stjórnar.
„Við erum að bjarga Karlakórn-
um,“ segir hún kímin en Karla-
kór Reykjavíkur hefur verið að
byggja sér húsnæði síðastliðin ár
og kvennakórinn hefur Ieigt af
honum pláss - til að hjálpa þeim
að afla peninga til þyggingarinn-
ar.
Komin yfir sjötugt stundar
hún ekki Iengur fasta vinnu en
er nú að skrifa aðra bók um Is-
land. „Eg er sko alls ekki hætt
að vinna," segir hún festulega -
og hljómar afar íslensk í þeirri
andrá, „og ég vil halda áfram að
glíma við ögrandi viðfangsefni
eins og þessa bók.“ En hvers
vegna vill hún dvelja hér í ell-
inni, fjarri íjölskyldu sinni og
sonum? „Mér finnst það ennþá
ævintýri að eiga heima hérna.
Hér er ég í jafnvægi, mun betra
jafnvægi en í Bandaríkjunum.“
- LÓA
Fyrsti kaflinn í bók Terry
byggir að mildu leyti á
könnunum sem Gallup
hefur gert í gegnum tíð-
ina. Varst þú búin/n að
gleyma því að...
- 51% íslendinga telja
jafnrétti mikilvægast lífs-
gilda og 49% einstaklings-
frelsi.
- 41% íslendinga eru
reiðubúnir til að hætta
sínu eigin lífi til að bjarga
öðru (fleíri en í nokkru
öðru landi sem könnunin
tók yfir).
- við erum áfjáð í að
komast aftur í vinnuna eft-
ir sumarfrí. Arið 1984
sögðu aðeins 10% að-
spurðra að löng frí væru
mildlvæg.
- á tímabili áttu íslend-
ingar fleiri myndbandstæki
miðað við höfðatölu en
nokkur önnur þjóð.
- árið 1990 áttum við
fleiri Trivial Pursuit en
nokkur annar.
Hafðir þú tekið eftir
því (og þótt eitthvað til
að minnast á)...
- að Islendingar horfa á
spyrilinn fremur en í
myndavélina þegar þeir
eru í fréttaviðtali í sjón-
varpi (ólíkt t.d. Bandaríkja-
mönnum).
- að íslendingar hafa „af-
slappað" tímaskyn - klukk-
ur eru ekki á veggjum
skólastofa, tónleikar og
leikrit auglýst aðeins með
nokkurra daga fyrirvara,
sjónvarpsdagskráin fari oft
fram úr sjálfri sér - og síð-
ast en ekki síst, eins og
Terry nefnir í bók sinni,
„m.a.s. háttatfmi barna
getur verið breytilegur"!
- að sá sem íslenskur er
og mætir ekki í vinnu
vegna veikinda, gerir það
ekki fyrr en hann getur
heiðarlega sagst vera með
hita. Fyrr verða íslending-
ar ekki veikir.
íslendingur að gem
það gott í útlöndum.
ÖmAðalsteinsson
stjómarSOO manna
og200 milljóna doll-
ara Jyrirtæki íBanda-
ríkjunum. Hvaðan
kemur hann? Hvertfór
hann?Hvað þarftil?
Dagurræðirvið Öm
um fyrírtækið hans,
fæðubótarefni,fjöl-
skylduna ogfleira.
Örn Friðriksson ræktar sambandið við ísland. Fjölskyldan kemur minnst einu
sinni á ári til landsins. „Mikilvægt að halda tengslunum, sérstaklega fyrir
börnin."
Spennt fyrir tengsl-
unnm vlð ísland
„Ég hef verið við störf hérna í
langan tíma. Þetta er mjög vax-
andi fyrirtæki hérna, veltir
miklu og er á mjög spennandi
sviðum. Ég er að reyna að ýta
undir að koma þessu efni til Is-
Iands,“ segir Orn Aðalsteinsson í
samtali við Dag. Efnið sem Orn
vísar til er fæðubótarefnið
Prologic sem Pharmaco er að
hefja innflutning á til Islands,
fyrst Evrópulanda.
Þegar talað er við Islending í
útlöndum liggur beinast við að
spyrja um ætt og uppruna -
enda kemur á daginn þegar á
samtalið líður að Örn hefur
mikinn áhuga á ættfræði, hefur
skoðað nokkuð heimildir um Is-
lendingabyggð í Utah og afkom-
endur Islendinga sem þangað
fluttu í kringum aldamótin síð-
ustu.
„Ég er fæddur í Mosfellssveit-
inni,“ segir Örn. „Foreldrar mín-
ir eru úr Húnavatnssýslunni -
frá Blönduósi og Skagaströnd.
Faðir minn var af Þingeyrafjöl-
skyldunni. Fjölskyldan átti Þing-
eyrar í Húnavatnssýslu og hefur
mikil tengsl aftur í tímann í
gegnum þá ætt. Ég var oft og
tíðum sem strákur á Blönduósi
hjá foreldrum mömmu minnar,"
segir Örn og þykir greinilega
gaman að rifja upp eitthvað sem
tengist Islandi. Hann hefur
enda búið í Bandaríkjunum í
um tuttugu ár.
Tvöfalt stúdentspróf
Örn tók stúdentspróf frá Versl-
unarskóla Islands 1968 en lét
sér það ekki nægja heldur tók
einnig stúdentspróf frá Mennta-
skólanum í Reykjavík - „uppá
stærðfræðigreinarnar. Þannig
komst ég inn á vísindasviðin,"
segir Örn. „Eftir það átti ég kost
á alls konar styrkjum, bæði í
Skandinavíu og síðan í Banda-
ríkjunum." Örn fór til Banda-
ríkjanna í verkfræðinám og tók
BS-gráðu í efnaverkfræði í
Colorado. Þá fór hann til
Massachusetts Institute of
Technology í Boston, þar sem
hann lauk doktorsprófi í lífefna-
verkfræði. I Boston kynntist
hann Eve, núverandi eiginkonu
sinni. Hún var þá við nám í
Boston University og hefur
starfað sem blaðamaður og
fleira.
Eftir námið starfaði Örn hjá
Proctor Gamble í tvö ár en fór
síðan til DuPont, sem er annað
móðurfyrirtæki DVC Inc. Örn
er nú framkvæmdastjóri DVC
Inc. „Ég var í alls konar rann-
sóknarstörfum innan fyrirtækis-
ins og síðan framkvæmdastörf-
um,“ segir hann um ferilinn hjá
DuPont.
DuPont og ConAgra stofnuðu
í sameiningu fyrirtækið DCV
Inc. sem er í Wilmington í
Delaware-fylki. ConAgra er eitt
stærsta matvælafyrirtæki í heim-
inum, meðal annars eitt stærsta
fyrirtæki í kjötframleiðslu í
Bandaríkjunum og með þeim
stærstu í kjúklingaframleiðslu.
Þolinmæði og þrautseigja
- Hjá DVC framleiðið þið þetta
fæðubótarefni, Prologic, sem nú
er að koma til Islands.
„Með samstarfi DuPont við
ConAgra komumst við inná alls
konar mjög háþróaða tækni í að
vinna upp þessi fæðubótarefni.
Tæknin á bakvið þetta er alveg
ótrúleg. Þetta er eins og við köll-
um hérna „breakthrough
technologý', algjörlega. Þetta
efni hefur mjög heilsubætandi
áhrif, sérstaldega á miðaldra og
eldra fólk,“ segir Örn.
Fyrirtækið hefur einkaleyfi á
aðferðinni sem notuð er við
framleiðsluna, þ.e. að egg úr
hænum sem aldar eru upp á sér-
stakan máta eru tekin og efnin
úr þeim þurrkuð. Eggjaduftinu
er síðan blandað við vítamín,
prótein og steinefni. Utkoman
er fæðubótarefni, sem meðal
annars er ætlað að hafa
hressandi áhrif, byggja upp
varnir gegn sjúkdómum, meðal
annars gigtsjúkdómum, melting-
arsjúkdómum, ofnæmi og ýms-
um bólgum í líkamanum.
„Við höfum verið að gera þess-
ar rannsóknir í níu eða tíu ár.
Fyrirtækið er mjög ihaldssamt.
Við förum mjög varlega í þróun
og erum viss um að við vitum
nákvæmlega hvað er að gerast,“
segir Örn.
- Nú ert þú orðinn fram-
kvæmdastjóri þessa fyrirtækis -
sem er kannski ekki stórt á
bandarískan mælikvarða. Hvað
þarftil?
„Það er bæði þolinmæði og að
vera nógu ákveðinn í að taka
ákvarðanir á réttum tíma. Mað-
ur þarf að hafa alla punkta ná-
kvæmlega í línu þannig að mað-
ur geti haldið áfram að þróa og
koma þeim hugmyndum og hug-
sjónum sem maður hefur í huga
á markaðinn. Það er mikil vinna
á bakvið þetta en mikið af þessu
starfi byggist upp á samvinnu
innan fyrirtækisins. Sérstaklega
byggist þetta mikið á því að hafa
kunnáttufólk úr öllum greinum
sem vinnur saman."
- Lítur þú á það sem kost að
vera utanaðkomandi - Islending-
ur - íþessu ferli?
„Ég hef ákveðnar hugmyndir
og afstöðu til málanna sérstak-
lega sem uppalinn á Islandi. Ég
hef aðrar skoðanir á ákveðnum
hlutum og hef verið þrautseigur
við að koma mínum hugmynd-
um á framfæri svo að það hefur
verið mjög gagnlegt."
Talið berst - eins og allajafna
þegar tveir Islendingar taka tal
saman - að Qölskyldunni og ætt-
fræðinni. Örn spyr blaðamann
meðal annars um ætt og upp-
runa þannig að þrátt fyrir um
tuttugu ára búsetu í Bandaríkj-
unum er Islendingurinn greini-
lega enn mjög ríkur í honum.
En hvað um hann sjálfan og
Ijölskylduna?
„Við eigum þrjá krakka, konan
mín og ég, sem eru fimmtán,
tólf og tíu ára gömul. Þau koma
oft til Islands og tala íslensku,"
segir Örn og er stoltur yfir því
að halda upprunanum að börn-
unum. „Við komum venjulega
einu sinni á ári auk tíðari við-
skiptaferða minna.“
- Finnst þér mikils virði að
bömin þekki uppruna sinn og
kunni íslensku?
„Já, mér finnst það hafa mjög
mikið að segja. Þess vegna för-
um við oft til Islands - það er
besta leiðin fyrir þau að þekkja
til landsins, tala málið og halda
tengslunum. Þau eru mjög
spennt fyrir þeirra tengslum við
Island," segir Örn. - Hl