Dagur - 01.04.1999, Blaðsíða 8

LÍFIÐ í LANDINU
FIMMTUDAGUR 1. APRÍL 1999
r ekki
IBllÍ mpii 111
„Það veit enginn hvernig rödd hans hljómar nákvæmlega því maðurinn heyrir rödd sína að nokkru leyti innan frá. Það
er eins með Ijóðin, ég sé þau ekki utan frá. Það verða aðrir að dæma um þau og áhrifin sem þar birtast."
Hannes Pétursson er í
hópi virtustu Ijóðskálda
íslendinga. Hann ræðir
hér um Ijóðagerð sína
og skáldskapinn.
- Mig langar jyrst til að spyrja þig
hvernig Skagafjörður hefur mót-
að þig.
„Ég held að flestir beri hlýjan
hug til æskuslóða sinna hverjar
sem þær eru. Síðan fer það eftir
atlætinu í æsku hversu hug-
stæðar æskustöðvarnar verða.
Eg þekkti mann sem var af Vest-
urlandi, hafði alist þar upp en
var löngu fluttur til Reykjavíkur.
Hann mátti ekki heyra þessa
æskusveit sína nefnda, eingöngu
vegna þess hversu honum hafði
liðið þar illa, og vék talinu ætíð
að öðru. Eg naut góðs atlætis í
æsku og stend því ekki í sporum
þessa manns.
Foreldrahúsin voru við sjávar-
síðuna og síðan var ég í sveit í
héraðinu vestan við Héraðsvötn.
Eg sakna þess helst úr æsku að
hafa ekki kynnst héraðinu meira
að austanverðu. Eg kom til
dæmis ekki í Blönduhlíð fyrr en
ég var ellefu ára gamall. Þá fór
ég í vegavinnu upp á Oxnadals-
heiði og var þar þijú sumur. Við
lágum í tjöldum og ég hef orðið
var við það á ævigöngunni að sú
vist situr mjög í mér. Enginn
sem fæddur er nokkru eftir stríð
veit lengur hvernig það er að
vera krakki á þeim fjallvegi.
Maður var raunverulega uppi á
fjöllum. Aætlunarbílar komu í
lest, mjólkurhvítir bílar frá
Steindórs bflastöð og kakóbrúnir
bílar frá BSA á Akureyri. Síðan
voru stöku einkabílar á ferð.
Þarna var mikil fjallakyrrð sem
hafði djúp áhrif á mig. Þessi
staður var hluti af mínum
Skagafirði og kemur víða fram í
því sem ég hef samið.
Vegna skólagöngu fluttist ég
suður fljótlega upp úr fermingu,
þannig að Skagafjörður hefur í
lífi mínu oft verið í fjarska, en
ég á hann innra með mér.
Ef allt sem ég hef ort og teng-
ist Skagafirði á einhvern hátt
kæmi saman í einn stað þá yrði
það allstór Ijóðabók. Þetta sýnir
að héraðið situr djúpt í mér og
áhrifin liggja á dreif í ljóðunum.
Eg get ekki sjálfur fyllilega séð
utan frá hver áhrifin eru, ekki
frekar en ég veit fyrir víst hvem-
ig rödd mín hljómar. Það veit
enginn hvemig rödd hans
hljómar nákvæmlega því maður-
inn heyrir rödd sína að nokkru
leyti innan frá. Það er eins með
Ijóðin, ég sé þau ekki utan frá.
Það verða aðrir að dæma um
þau og áhrifín sem þar birtast."
- Var eitthvað sérstakt sem
gerði þig að skáldi?
„Eg fór ekkert að lesa Ijóð
markvisst fyrr en um fermingar-
aldur. Þá vaknaði með mér
ákvörðun um að helga mig
ljóðagerð og engu sérstöku öðru.
A þeim árum þekkti ég ekki
þessa þrá eftir langskólagöngu
sem maður les oft um í endur-
minningabókum. Ég fann aldrei
fyrir henni. En ég man að ég
heyrði einn daginn óm úr næsta
herbergi og rödd móður minnar
sem spurði föður minn að því
hvort ekki væri rétt að setja mig
til mennta. Það var gert og ég
tók því og taldi að þar sem ég
stefndi að því að ná nokkru valdi
á Ijóðagerð gæti komið mér að
einhveiju gagni að vera í skóla.
En alla mína skólatíð, bæði í
menntaskóla og síðan í háskóla,
gat ég aldrei fundið metnaði
mínum útrás í námi, því ég var
alltaf að leita að sjálfum mér
sem skáldi. Ég hafði ekkert ann-
að í huga en að reyna að þjálfa
mig til þess að geta ort eins og
maður. Það fór mikill tími í
skáldskaparæfíngar, sem síðar
gögnuðust mér óbeinlínis þegar
kom ffam yfír tvítugt. En fyrir
vikið var námið mér alltaf hálf-
gerð aukabúgrein."
- Var eitthvert skáld öðrum
fremur sem hafði áhrifá þig?
„Pabbi átti bókaskáp, ekki
stóran að vísu, en í honum var
aðallega að finna ljóðabækur
þeirra skálda sem mest voru í
heiðri höfð með þjóðinni, 19.
aldar skáldin og þau skáld sem
ortu framan af þessari öld. Þeg-
ar ég fór að dragast að ljóðum
þá Ieitaði ég í þennan skáp. Síð-
an byrjaði ég sjálfur að kaupa
ljóðabækur þegar komið var
suður í skóla. Stein Steinarr Ias
ég ekki fyrr en ég kom suður.
Hann var þá mikið mennta-
skólakrakkaskáld og er víst enn.
A þessum árum var hann ekki
mikið þekktur út um landið og
ekki mikið lesinn. Svipað má
segja um Tómas Guðmundsson.
A landsbyggðinni var Davíð
Stefánsson skáldið sem orti fyrir
fullum sal, ef svo má að orði
kveða, en strjálingur var á bekkj-
um hinna skáldanna.
Það var ekkert eitt skáld sem
varð minn maður sérstaklega.
Þessi hafði þennan tón og annar
hafði hin tóninn. Ég las þau
skáld sem allir lesa, sem á ann-
að borð lesa ljóð og hafa í sér
„móttökutæki". Mér finnst tölu-
vert mikið um það núna að fólk
sem fjallar um ljóð hafi ein-
göngu kynnst þeim sem náms-
efni í háskóla og þykist oft verða
átakanlega var við að „móttöku-
tækin“ vantar, þessi sem verða
til í æsku þeirra manna sem al-
ast upp við Ijóðalestur. UmfíöII-
unin verður því eins konar
fingrapolki um Ijóðagerð og vill
verða nokkuð grunnfærin. En
það eru ekki allir skyldugir til að
hafa eyra fyrir ljóðagerð. Sumir
eru ekki skáldsagnamenn, aðrir
hafa ekki ánægju af að lesa leik-
rit og einhverjir eru lítið gefnir
fyrir ljóðalestur. Samkvæmt
skáldskaparfræðinni á ljóðagerð-
in að vera einkaleg, skáldsagan
segir frá á víðum vettvangi og í
Ieikritagerðinni takast persónur
á í samtölum. Þessar greinar eru
til vegna þess að það er þörf á
þeim. Það er ekki hægt að hræra
þessum bókmenntagreinum
saman og gera þær upp í einu
lagi. Hveija grein verður að gera
upp á hennar eigin forsendum."
Engu var bylt
- Vt'kjum aðeins að atómskáldun-
um.
„Ég kynntist Ijóðum þeirra, en
þau skiptu mig aldrei verulegu
máli vegna þess að ég var að
leita að öðru. Og ég get aldrei
tekið undir þá klisju, sem alltaf
dynur yfir mann, að formbylting
hafí orðið í íslenskum skáldskap
við það að Jón úr Vör gaf út
Þorpið, bók með ljóðum í lausu
máli. Það var engu bylt, öll ljóð-
formin eru til eftir sem áður.
Form eru aldrei lögð niður, þau
verða alltaf til þótt menn hætti
að nota einhver þeirra um hríð.
Þama var hagnýtt form sem
bættist við öll hin fyrri og var
engin nýjung erlendis, jafnvel
ekki heldur hér á landi en við-
fangsefni Jóns var nýtt og ferskt
og mér þykir vænt um Þorpið.
Atómskáldin litu svo á að það
yrði að leggja niður hefðbund-
inn brag, rétt eins og nútíminn í
Ijóðagerð fælist í forminu einu
saman. Það er ákaflega grunn-
færið að ætla svo, því margt af
því sem heyrir til nýjungum í
ljóðagerð birtist í bundnum
háttum. Svo margt í hefðbundn-
um brag er hægt að nota og
menn komast vart hjá því til
lengdar að hagnýta sér það í ein-
hveijum mæli. Það sjónarmið að
módemisminn hér á landi fælist
í því að allir Iegðu niður hefð-
bundinn brag, eins og hann væri
ekki Iengur til, ristir því grunnt.
Menningarpólitíkin var á annan
veginn orðin þannig að með því
að Ieggja braglínuna og rím og
stuðlasetningu til hliðar yrði ljóð
nokkum veginn sjálfkrafa að nú-
tímaskáldskap. Þetta var barna-
legt sjónarmið. Ég gat aldrei tek-