Dagur - 26.05.1999, Qupperneq 7

itfMVuióó'A g'V* w: 'rfA'/'vyvá' J

ÞJÓÐMÁL
Fjórflokkuriim blífur
JÓN KRIST-
JANSSON
ALÞINGISMAÐUR
SKRIFAR
Nú þegar kosningar eru afstaðn-
ar liggur ljóst fyrir hvernig
flokkakerfi íslendingar leggja
með inn í nýja öld.
Umræða síðustu ára hefur oft-
ar en ekki hnigið að því að sú
skipan stjórnmálaflokka sem búið
hefur verið við Iungann úr öld-
inni sé úrelt, og ný pólitísk tilvera
muni taka við. Niðurstaðan eftir
kosningarnar er hins vegar sú að
íjórflokkurinn blífur. Það kemur
greinarhöfundi ekki á óvart.
Það hefur farið fram mikill
lúðrablástur í kringum Samfylk-
inguna og maður hefur gengið
undir manns hönd til þess að
sannfæra þjóðina um þá byltingu
sem hún mundi valda í íslensk-
um stjórnmálum. Þingmenn Al-
þýðubandalagsins voru kvaddir
einn af öðrum þegar þeir gengu
ekki inn í hina nýju tilveru, og
dálkahöfundar sem mærðu Sam-
fylkinguna töldu að ekki væri
mikil eftirsjá í mönnum á borð
við Hjörleif Guttormsson og
Steingrím Sigfússon og Kristin
H. Gunnarsson og Ogmund Jón-
asson, svo nokkrir séu nefndir.
Eg minnist þess að hafa fullyrt
það í blaðagreinum þegar sam-
runaferlið á vinstri vængnum var
að fara af stað að vinstri vængur-
inn mundi aldrei sameinast í
einum flokki. Þar kæmu meðal
annars til ólíkar lífsskoðanir sem
ekki væri hægt að bræða saman.
Það er nú komið á daginn að ég
hafði fullkomlega rétt fyrir mér.
Sigur grænna
Niðurstaða kosninganna er sú að
Samtök um grænt framboð hafa
sex þingmenn á Alþingi eftir
kosningarnar. Þetta eru að sönnu
færri þingmenn en Alþýðubanda-
lagið hafði áður, en þarna eru
eigi að síður komnir inn á þing
„Niðurstaða kosninganna er sú að Samtök um grænt framboð hafa sex þingmenn á Alþingi eftir kosningarnar.
Þetta eru að sönnu færri þingmenn en Alþýðubandalagið hafði áður, en þarna eru eigi að síður komnir inn á þing
aftur þeir forustumenn þess sem hugðu á endurkjör/' segir Jón Kristjánsson m.a. í grein sinni.
aftur þeir forustumenn þess sem
hugðu á endurkjör. Það er ljóst
að nokkur atriði voru þeim hag-
felld í þessum kosningum.
I fyrsta lagi losaralegur mál-
flutningur Samfylkingarinnar.
Ljóst var að málflutningurinn
var eins og hentaði á hverjum
stað. Það var önnur stóriðju-
stefna fyrir austan en fyrir sunn-
an svo eitthvað sé nefnt. Þetta
losnaði Steingrímur Sigfússon
við. Orð hans voru Iög í hinum
nýju samtökum, og grunnurinn
var vissulega stefna Alþýðu-
bandalagsins, sem var rótgróinn
flokkur með fortíð. Hins vegar
var breitt yfir nafn og númer
flokksins með auknum áherslum
í umhverfismálum. Þessi áhersla
hjálpaði samtökunum mikið.
Hún kom einkar vel við þá um-
ræðu og áróður sem verið hefur
um virkjanir og stóriðju, og hún
féll mjög vel að áherslum
Kvennalistans, sem nú heyrir
sögunni til. Það er ljóst að íjöl-
margir fylgismenn hans hafa
veðjað á Steingrím og félaga,
enda var einn af frumheijum
Kvennalistans og áhrifamikill
þingmaður hans frá upphafi,
Kristín Halldórsdóttir, þar í
framboði, þótt hún næði ekki
inn á Alþingi.
Sigur Steingríms á Norður-
landi eystra skýrist þó af fleiru
heldur en fylgi rótgróinna al-
þýðubandalagsmanna, umhverf-
issinna, og stuðningsmanna
Kvennalistans. Ljóst er að hann
hjó inn í raðir framsóknarmanna
og kom með því Halldóri Blöndai
í sæti fýrsta þingmanns kjör-
dæmisins.
Vonbrigði SamfyUdngariim-
ar
Ljóst er að útkoman í kosning-
unum urðu Samfylkingunni
mikil vonbrigði. Viðbrögðin eru í
fyrsta lagi að Sighvatur sendir
Steingrími skeyti fyrir að ijúfa
samstöðu vinstri manna. I öðru
lagi blossar upp umræða um nýj-
an foringja og það er orðinn fast-
ur liður hjá Ijölmiðlafólki að tala
við Ingibjörgu Sólrúnu um vænt-
anlegan foringjadóm hennar.
Þau viðtöl eru ekki til þess fallin
að efla traust á talsmanninum
Margréti Frímannsdóttur. I
þriðja lagi eru hafin skoðana-
skipti um það hvenær Samfylk-
ingin eigi að verða stjórnmála-
flokkur að formi til og sýnist sitt
hverjum.
Það er meðal annars þetta sem
veldur almennri vantrú á það að
Samfylkingin sé trúverðug í
stjórnarsamstarf. Sú vantrú er
ótrúlega útbreidd, og ég hygg að
ekki sé ofmælt að hún nái inn í
raðir samfylkingarmannanna
sjálfra.
Fjórflokkuriiui blífur
Staðan að Ioknum kosningum er
sú að Alþýðubandalagið lifir með
breyttu nafni og Steingrími J.
Sigfússyni sem formanni. Al-
þýðuflokkurinn hefur stækkað
og enn er Margrét Frímanns-
dóttir talsmaður þeirrar fylking-
ar. Framsóknarflokkurinn er í
varnarstöðu á miðjunni, því
Sjálfstæðisflokkurinn og Sam-
fylkingin sækja þangað. Niður-
staðan er að fjórflokkurinn lifir
inn í nýja öld. í stjórnmálaum-
ræðunni er enn tekist á um ai-
þjóðahyggju og þjóðernishyggju,
einkavæðingu, umhverfismál og
varnar- og öryggismál. Ekki síður
er tekist á um nýtingu og eignar-
hald á auðlindum. Þetta eru þau
mál sem verða ofarlega á baugi í
umræðunni áfram, ásamt mörg-
um fleirum sem ég ætla ekki að
telja upp að sinni, en láta hér
staðar numið.
Staða Framsóknarflokksins
Þegar þessi grein er rituð standa
yfir viðræður milli Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðisflokksins
um áframhaldandi stjórnarsam-
starf. Vissulega er framsóknar-
mönnum nokkur vandi á hönd-
um i þeim viðræðum. Flokkur-
inn tapaði fylgi í kosningunum,
þótt vissulega megi á það benda
að það tap er ekki stórvægilegt
umfram uppsveifluna sem varð í
síðustu kosningum þegar flokk-
urinn var í stjórnarandstöðu.
Mín tilfinning fýrir tapinu út um
Iandsbyggðina er sú að byggða-
þróunin hafi farið í taugarnar á
kjósendum, og af einhverjum
ástæðum voru þeir frekar tilbún-
ir að refsa Framsóknarflokknum
fyrir hana en Sjálfstæðisflokkn-
um. Vafalaust hafa landsbyggð-
armenn meiri væntingar til
flokksins að þessu leyti heldur
en Sjálfstæðisflokksins. A höfuð-
borgarsvæðinu hafa umhverfis-,
hálendis- og virkjanamál og sú
mikla umræða sem verið hefur
um þau, vafalaust haft áhrif,
ásamt linnulausum áróðri þing-
manna Samfylkingarinnar um
einstaka ráðherra flokksins.
Hins vegar er þetta veruleiki sem
við framsóknarmenn þurfum að
lifa í og draga okkar lærdóma af.
Það er hins vegar alveg ljóst að
flokkurinn hefur víðtækt traust
til þess að taka þátt í ríkisstjórn
og víðtækur \ilji er til þess hjá
þjóðinni að núverandi stjórnar-
flokkar vinni að því áfram að
tryggja stöðugleika í þjóðfélag-
inu. Eg er þeirrar skoðunar að
flokkurinn eigi að sinna þessu
kalli og reyna að tryggja stjórnar-
sáttmála við Sjálfstæðisflokkinn,
sem tekur á þeim málum sem
einkum voru til umræðu í kosn-
ingabaráttunni, en það eru trygg-
ingamál, byggðamál og baráttan
gegn fíkniefnum, sem ég set efst
á blað í þessari umræðu.
Alþingi fyrr og nú
„Nú er lokið þessu þingi.“
Þannig hljóðar upphaf vísu, sem
Leifur heitinn Haraldsson orti
eitt sinn að loknu flokksþingi
framsóknarmanna. Og nú fyrir
nokkru var öðru þingi að Ijúka,
sjálfu Alþingi Islendinga. En um
það yrkir enginn Leifur eftir-
mæli.
Ósjaldan heyrist því haldið
fram, að virðing almennings fyr-
ir Alþingi hafi farið mjög þverr-
andi á síðari árum. Alþingis-
menn sjálfir hafa jafnvel, sumir
hveijir, haft þetta á orði og þá
eðlilega í kvörtunar- og mæðu-
tón. En hver er ástæðanr1 Hvar er
hennar að Ieita? Það skyldi þó
ekki vera innan þingsins sjálfs?
Hér á árum áður var ég allvel
kunnugur störfum Alþingis.
Bæði sat ég þar öðru hvóru sem
varaþingmaður og svo gegndi ég
störfum þingfréttaritara um all-
langt skeið, fyrst fýrir Tímann,
seinna fyrir Þjóðviljann. Þetta
gaf mér að sjálfsögðu færi á að-
fýlgjast vel með þingstörfunum.
A síðari árum hafa kynni mín af
Alþingi og störfum þess einkum
verið gegnum fjölmiðla: blöðin,
útvarpið og þó fyrst og fremst
sjónvarpi frá þingfundum. Og
mikil er sú breyting, sem orðin er
á þessari samkomu frá því „í
gamla daga“. Þá kom það naum-
ast fýrir, að nokkurn þingmann
né ráðherra vantaði á þingfundi
nema óviðráðanlegar ástæður
hömluðu, svo sem veikindi.
Menn sátu kyrrir í sætum sínum
og hlýddu á þá, sem voru í ræðu-
stól hverju sinni en brugðu sér
inn í hliðarherbergi ef þá langaði
til að kveikja sér í pípu og gátu
þá jafnframt fylgst með umræð-
um þar sem opið var fram í
þingsalinn. Nú er hinsvegar svo
að sjá og heyra að þingmenn og
þá ekki síður ráðherrar, haldi sig
oft og einatt allstaðar annars-
staðar fremur en í þingsalnum
meðan fundir standa þar þó yfir.
„Ósjaldan heyristþví haldið fram, að virðing almennings fyrir Alþingi hafi
farið mjög þverrandi á síðari árum, “ segir Magnús m.a. i grein sinni.
Þegar sjónvarpsskjárinn rennir
„augum“ yfir þingsalinn kemur
oft og einatt í ljós, að mikill
meirihluti þingbekkjanna er í
„eyði“. Stundum má sjá einn og
einn ráðherra híma þarna með
armæðusvip, stundum engan.
Þegar greiða á atkvæði þarf
vesalings forsetinn tíðum saman
að hamast kófsveittur á bjöllunríi
til þess að smala inn í þingsalinn
hjörð, sem er einhversstaðar úti
um hvippinn og hvappinn. Eitt
sinn heyrði ég einn þingmann-
inn afsaka þetta háttalag með
því, að tæknin, sjónvarpið, gerði
mögulegt að fylgjast með um-
ræðum þótt hafst væri við í ein-
hverjum húsakjmnum úti í bæ.
Erí’hvao eru þeiir að 'géra þar?
Lúra þeir kannski bara uppi í
sófa? Eða eru þeir að sinna ein-
hverjum sérstökum verkefnum,
skrifa sendibréf, semja frumvörp
eða greinargerðir? Vel má vera
að þingmenn séu búnir meiri og
fjölþættari hæfileikum en al-
mennt gerist en að þeir geti ein-
beitt sér að mörgum verkefnum
samtímis, það dreg ég mjög í efa.
En það er fleira í vinnubrögð-
um Alþingis sem rýrir álit manna
á því. Þegar líður að þinglokum
þá er hrúgað á dagskrá hvers
fundar tugum mála. Yfirleitt eru
þetta frumvörp frá ríkisstjórn-
inni, sem eru að velkjast í ráðu-
neytum fram undir þinglok. Þá
er þeim loksins ruslað inn í þing-
ið og ætlast til þess að þau séu
afgreidd þar á nokkrum klukku-
stundum, helst umræðulaust.
Svona hundavaðsháttur er auð-
vitað ekki sæmandi stofnun, sem
á að heita löggjafarsamkoma. A
fleiri atriði mætti benda, sem
rýra virðingu almennings fyrir
Alþingi og eiga rót sína að rekja
til vinnubragða þingmanna
sjálfra. Einhverntíma var talað
um „hrafnaþing“.