Dagur - 07.09.1999, Blaðsíða 7

X^MT---
ÞJÓÐMÁL
<?#■?* ssmsfiW'VM- .k h - A
ÞRIDJUDAGUR 7. SEPTEMRER 1999 - 7
Staðreyndir iun
atvinnumál á Aus turlandi
Með stofnun samtaka virkjun-
arsinna á Austurlandi hefur
umræðan um virkjunarmálin í
meira mæli beinst að stöðu
austfirðinga gagnvart þeim
áformum að virkja í Jökulsá í
Fljótsdal og atvinnumála á
Austurlandi. Áður en ég kem
nánar að þessu vil ég vara við
svo þröngri nálgun í þessu máli.
Áform um nýtingu orku og
orkufrekan iðnað eru ekki mál
austfirðinga einna, þótt orku-
Iindirnar sem deilurnar standa
um séu á Austurlandi. Þarna er
verið að takast á um atvinnu-
uppbyggingu sem varðar alla
þjóðina sem mun auka atvinnu,
útflutning og þjóðartekjur í
þágu hennar allrar. Atvinnulíf
út um landsbyggðina er ekki
einkamál þess Iandsfjórðungs
þar sem atvinnustarfsemin fer
fram. Það er þáttur í efnahags-
lífi allrar þjóðarinnar og ávinn-
ingurinn deilist meðal hennar
allrar þar á meðal til höfuð-
borgarsvæðisins. Af umræðu
síðustu daga um atvinnuþátt
virkjunarmála, og þeim tóni
sem austfirðingum er sendur
mætti ætla að fjölmörgum væri
þetta samhengi ekki ljóst.
Tónninn í greinarskrifum um
virkjunarmál er sá gagnvart at-
vinnulífi á Austurlandi að þar
sé ekkert atvinnuleysi. Alfram-
leiðsla sé ekki hentugur at-
vinnuvegur fyrir þá. Fjölmargir
Iýsa skilningi í orði á atvinnulífi
austfirðinga og telja að „styðja
verði þá til þess að fá eitthvað
annað“, eins og það er orðað.
Við lestur þessara greina mætti
ætla að austfirskt atvinnulíf
væri einn allsherjar félagsmála-
pakki sem menn af rausn sinni
vilja bæta svolítið í til þess að
koma í veg fyrir að bandóðir
virkjunarsinnar og „þrír Fram-
sóknarráðherrar“ drekki há-
lendisperlum sem eru í eigu
allrar þjóðarinnar. Borgarfull-
trúi í Reykjavík hefur komið
fram á ritvöllinn, síðast í Morg-
unblaðinu um helgina og segist
tala fyrir hönd 97% þjóðarinnar
og þessi þrjú prósent sem eftir
eru og búa á Austurlandi eigi að
hafa sig hæga. Hvar hann hefur
fengið þetta umboð veit ég
ekki. Hins vegar var maðurinn
uppfullur af skilningi á „vanda
austfirðinga“ eins og það er
orðað.
Framsækið atvinnulíf
á Austurlandi
Vegna þessarar umræðu vil ég
hafa um það nokkur orð, hvern-
ig ástandið er í raun á Austur-
landi. Þar er framsækið at-
vinnulíf og gífurlega mikið hef-
ur verið búið í haginn þar á
undanförnum árum. A árunum
1995-1997 var fjárfest gífurlega
mikið í sjávarútvegi. Síldar- og
loðnubræðslur voru endurnýj-
aðar og ein ný byggð, og nú er
búið að nær útrýma þvf um-
hverfisvandamáli sem reykur-
„Orkufrekur iðnaður er umtalsverður á íslandi og hér eru tvær álverksmiðjur. Hingað til hefur verið eftirsótt að fá vinnu íþeim.“
inn frá þeim var. Frystihúsin
voru vélvædd, endurbyggð og
endurskipulögð fyrir vinnslu
uppsjávarfiska. I Neskaupstað
var byggt hátæknivætt frystihús
upp frá grunni á vegum Síldar-
vinnslunnar. Flotinn hefur ver-
ið endurnýjaður og afköst auk-
in. I ferðaþjónustunni hefur
verið byggt gríðarlega mikið
upp og framboð á gistirými og
afþreyingu aukið til muna. Of
langt væri að telja allt upp í
stuttri grein sem gert hefur ver-
ið á því sviði bæði á Fljótsdals-
héraði og við sjávarsíðuna.
Fjárfestingarfélag hefur verið
stofnað, og atvinnuþróunar-
verkefni eru í gangi á mjög
mörgum sviðum. Austfirðingar
hafa verið brautryðjendur í fjar-
námi. Skógrækt á bújörðum er í
fararbroddi og svo mætti lengi
telja. Fyrirtæki f tölvuþjónstu
eru að vaxa í fjórðungnum.
Tæknin fækkar störfum
Hitt er svo annað mál að þessi
atvinnuuppbygging hefur ekki
fjölgað atvinnutækifærum svo
umtalsvert sé. Hin mikla upp-
bygging við sjávarsíðuna er á
forsendum tæknivæðingar sem
fækkar fólki og hin gamla ver-
tíðarstemning með tilheyrandi
uppgripum, heyrir sögunni til.
Ferðaþjónustan hefur enn ekki
orðið nema árstíðabundinn at-
vinnuvegur, þrátt íy'rir miklar
framfarir á því sviði. Það sem
atvinnulífið við sjávarsíðuna á
Austurlandi er að glíma við er
einhæfni. Þess vegna horfir
fólk til þess að iðnaður skapi
öfluga stoð og umsvif við hlið-
ina á sjávarútveginum. Slíkt
mundi hafa áhrif út í allar aðr-
ar atvinnugreinar.
Hliðarverkanir
fólksfækkunar.
Vonbrigðin á Austurlandi eru
fólgin í því að þrátt fyrir alla
þessa uppbyggingu heldur fólki
áfram að fækka í fjórðungnum
um þrjú til fimm hundruð
manns á ári. Þetta veldur mikl-
„Verð á húseigmmi í
Haíiiarfiröi sem
standa nánast undir
vegg álverksmiðjunn-
ar í Straumsvík er
stórum hærra heldur
en í hyggðarlögum út
á landi sem standa
víðs fjarri öllum
verksmiðjum.“
um áhyggjum í fjórðungnum.
Þetta veldur því líka að mark-
aðsverð húseigna á stöðum sem
fækkar á, er miklu lægra en á
höfuðborgarsvæðinu, og veð-
hæfni þeirra er skert af Iána-
stofnunum. Þegar hins vegar á
að fara að greiða fasteigna-
skatta af sömu eignum eru þær
reiknaðar upp til samræmis við
fasteignamat á höfuðborgar-
svæðinu.
Það er vegna þessa sem fólk
horfir á að það þurfi að koma
upp öflug atvinnugrein við hlið
sjávarútvegsins með þeim um-
svifum, atvinnulegum og fjár-
hagslegum sem þeim fylgja.
Að vinna í
„mengandi stóriðju“
Ein viðbáran í umræðunni um
álver er sú að það mundi eng-
um detta í hug að fá sér vinnu í
álveri, hvað þá að flytja í fjórð-
unginn til þess að vinna f
„mengandi stóriðju", eins og
það er kallað. Því er til að svara
að það ber ekkert á þessum
vandkvæðum í stóriðjunni hér
syðra. Orkufrekur iðnaður er
umtalsverður á Islandi og hér
eru tvær álverksmiðjur. Hingað
til hefur verið eftirsótt að fá
vinnu í þeim. I umræðunni er
dregin upp röng fmynd af þess-
um störfum. Þetta eru sérhæfð
störf sem krefjast tækniþekk-
ingar á ýmsum sviðum.
Hreinsitækni í þessum iðnaði
hefur einnig fleygt fram, og
umræða hér syðra um umhverf-
isþátt álverksmiðjanna er sára-
lítil. Verð á húseignum í Hafn-
arfirði sem standa nánast undir
vegg álverksmiðjunnar í
Straumsvík er stórum hærra
heldur en í byggðarlögum út á
landi sem standa víðs fjarri öll-
um verksmiðjum. Það er líka
staðreynd að ungt fólk á Aust-
urlandi sem hyggst afla sér
verkmenntunar hefur í mjög
miklum mæli spurst fyrir um
horfurnar í þessari uppbygg-
ingu í fjórðungnum.
Nýjar lausnir
Islendingar eru nýungagjarnt
fólk og framsækið. Ef nýungar
koma upp verður umræðan oft
þannig að þær séu það eina sem
verði ráðandi í framtíðinni og
hefur það hver upp eftir öðrum.
Eitt af því sem talið er bjargráð
fyrir Austurland er að þar rísi
upp hátækniver til þess að
framleiða hugbúnaðarlausnir.
Ég hef mikla aðdáun á þessum
nýja atvinnuvegi. Hins vegar er
það sannfæring mín að hann
mundi ekki síður koma upp á
Austurlandi við hliðina á öflug-
um framleiðsluatvinnuvegum.
Uppbygging iðnaðar og þau
umsvif sem því fylgja mundu að
mínu mati efla aðrar atvinnu-
greinar, bæði nýjar og gamlar.
Hugsun midstýriugarinnar
Austfirðingar eru ekki að biðja
um neina ölmusu frá hendi
þjóðarinnar. Málið snýst um
það að nýta orkulindir í fjórð-
ungnum af því að það er hag-
kvæmt fyrir þjóðina alla. Það
fer í raun ekkert meir í taugarn-
ar á fólki á Austurlandi sem ég
hef hitt heldur en snakkið um
það að „fólk skilji vanda aust-
firðinga", en af mestu náð verði
að fá þeim, „eitthvað annað“, ef
þeir snúi frá villu síns vegar um
nýtingu orkulindanna. Þetta er
einhver angi af miðstýrðri hugs-
un, sem auðvitað á sér enga
stoð í veruleikanum.
JÓN ,
KRISTJANS-
SON
ALÞINGISMAÐUR