Dagur - 13.04.2000, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 2 000 - 7
FRÉTTIR
Breiðu spj ótin
„Þáfanné
jiaguarbrag
HANNSSON,
MrXOl&ARWOUR Á
A«o*fvt>t
„Þ:í fann ég fiagnarbrnRíV cr yfir-
skríft mjTidllsiarsýnin}>nr minnar
í Snmlagimi, Ustbúsi. á Akur-
cyri. s!aj*ana 1. og 2. npríl n.k. A
syningumii vcrða fjrjátfu b!ck-
tcikningar, Hfrumdrög stærri
vcrka", scm listamaðurinn hcfur
unnið » akryl á striga undnngcng*
in misscri og ætluð cru til syn-
ingn crlcndis (lok :írs. Iioðskort
vcrða ekki scnd út, cn liiltim Ak-
ureyringum sem ntorsvcita-
mönnum er hðr með hoðið til
sýningarinnar. hún cr opin frá
ki. 14.00 lil 21.00 búða dagana.
A sumti tíma og aðstaða mín til
listsköpunar hcfur stórbatnað
hcfur aðstaða tíl sýningarhaids tí
Aktircyrí stórvcrsnað hin síðari
ór. I þrjátíu ár hcf cgstarfað <tð
myndlist .1 Akurcýri 'og mcð
sanni nuí scgjn að í upphnfi var
sntiið sið flnna stað í lucnum til
.vvninuarliald'i tilt utii.l.T,,.d,rniiA ■
Oddviti sjálfslatðismiinna í ba?j-
arstjórn, Sigurður j. Sigurðsson.
scgir mcr, að þar cigi myndlistin
ckki inni. Dcnt cr til Listagiis.
cn þar cr Kctilhús. Myndlistar-
incnn nokkrir hafa sýnt þar við
vægast Siigt ömurlcg skilyrði. Á
fjiirhagsáactlun cr ár hven vcitt
pcnlngum til cndurbyggingiir
hússins, cn ckkcrt hefur nrðið sif
framkvæmdum. Nú cr vcrið nð
bjóða út vcrkþa:ttí og rrarn-
kvtcmdir hdjast mcð vorinu cr
mór sagt. Ketilhúsið licfur vrrtð
sntið hæjarráðMiutMuu lil hstnda
myndlistnnnönnum. Þar skyldi
sýningarsalur vcrðit lil vrðttckra
afnota lil frantliúðiir. Nd. góðun
dagiun nn skul Kctilhúsið verða
fjölnotaluís stöullcga til ráð-
stcfmihalds pg veitinga, mynd-
listírxti verður ekki gert ctns h.itt
tindlr hiífði sem fjrirlieit gáfu
tim. Piinkturinn er starfncktur í
(írófnrgili ufan Listasafns i luís-
mcði sem ictlað vstr safnínu.
Vissulcga á himdvork scm þar cr
unníð fullan rótt en á öðrum
vetuangi, ckki i húsmvÖi scrn
sctlað er til fagurlista.
Hin umrædda grein Úla G. Jóhannssonar i Degi.
Athygli mín var vakin á grein í
Degi sem Oli G. Jóhannsson
skrifar um myndlist á Akureyri.
Þar er vegið að mér sem for-
stöðumanni Listasafns Akureyrar
(ListAk). Þar er ég sakaður um
mútuþægni og að eitthvað í
minni embættisfærslu við ListAk
1993 til 1999 hafi verið svo
skelfilegrar náttúru að OIi G.,
sem marga fjöruna hefur sopið,
getur ekki einu sinni tekið sér
það í penna.
Nú er í sjálfu sér ekki eltandi
Ola(r) við þessi skrif. Þau eru
helber ósannindi. En mér finnst
að Akureyringar, eigendur Lista-
safnsins Akureyri, eigi heimtingu
á að vita hver þessi fjöður er sem
orðin er að fimm hænum. Þar
sem þessi grein var ekki mjög eft-
irminnileg er rétt að rifja það upp
fyrir Iesendum að Óli G. heldur
því fram að engin hafi mátt sýna
í safninu án þess að múta því
með listaverkagjöf og að starf
mitt við ListAk hafi verið af þeim
toga að ekki sé hafandi eftir á
prenti.
Leiguverð með mynd
ListAk er stofnun í eigu Akureyr-
arbæjar og hann setur því starfs-
reglur og eftir þessum starfsregl-
um hefur verið farið í hvívetna.
I upphafi starfsins við ListAk var
sú ákvörðun tekin að þeir ein-
staklingar sem sýndu í safninu
greiddu fyrir sýningaraðstöðuna.
Leiguverð var reiknað út frá
leiguverði hjá Listasafni ASI sem
bauð ódýrasta leigu sem ég gat
fundið hjá safni í Reykjavík.
Samt sem áður var um umtals-
verðar upphæðir að ræða. Og
enginn veit betur en ég að pyng-
ja listamanna er smá og grunnttil
botns. Ég kom því til leiðar, og
það var létt verk hjá ágætri
menningarmálanefnd þess tíma,
að í stað peningagreiðslu gætu
listamenn látið safninu eftir verk.
Eg kom svo fljótlega á þeirri
„hefð“ að ég bað Iistamanninn
sjálfan að velja verk til safnsins
og misnotaði aðstöðu mfna á
þann hátt að bera aldrei saman
verðmæti verksins og reiknað
fermetraverð salarins eða sal-
anna. Á þennan hátt gætti ég
hagsmuna myndlistarmanna
sem ég framast gat.
Velvilji og hlýhugtir
Einnig ákvað menningarmála-
nefnd að hjóða þeim akureyrsku
listamönnum er tóku þátt í opn-
unarsýningunni að sýna án end-
urgjalds í ListAk næstu fimm
árum eftir opnunarsýninguna
og þáðu það allir nema einn. Sú
hugmynd að gefa nýju listasafni
á Akureyri verk var komin frá
hópi ungra listamanna frá Akur-
eyri er sýndi í miðsal og sá er
fyrstur lireyfði henni var Krist-
ján Steingrímur Jónson núver-
andi deildarforseti Listaháskól-
ans. Hugmynd hans fékk tafar-
laust góðar viðtökur og allir þeir
fjölmörgu listamenn frá Akureyri
er valdir voru á sýninguna gáfu
safninu verk. Slíkt er dæmi um
velvilja og hlýhug til ListAk og
boð menningarmálanefndar til
þessara listamanna er dæmi um
drengskap. I embættisfærslu
minni um myndir fyrir Ieigu, fer
ég út á ystu nöf, miðað við þær
reglur sem mér voru settar, til
hagsbóta fyrir myndlistarmenn
en í þessari grein og í hinni, oft
Iágkúruiegu myndlistarumæðu
sem fram fer á Akureyri er það
starf dregið niður í svaðið.
Stefniuuii hreytt
Þremur árum seinna var stefnu
safnsins um sýningarhald breytt.
Ákveðið var að leggja niður
boðssýningar og að safnið stæði
sjálft fyrir öllum sínum sýning-
um. Þetta var liður í eflingu
stofnununinnar og í samræmi við
það er tíðkast í söfnum hérlendis
og erlendis. Við þessa ákvarð-
anatöku var í alla staði stuðst við
þær reglur er gilda um safnið og
safnráð. Athyglisvcrt var á þessu
skeiði umsóknarsýninga hversu
fáir listamenn búsettir á Akur-
eyri sóttu um sýningarpláss. Ef
minni mitt svíkur ekki, ég hef
ekki aðgang að gögnum þessa
stundina, þá voru það einungis
3-4 á þessu tímabili.
Það er kátlegt að Iesa hól Óla
G. um Helga Vilberg og einkafyr-
irtæki hans Myndlistaskólann á
Akureyri. Ég hef hlustað á þá
tala um hvorn annan gegnum
tfðina og það hefur ekki verið
par frítt. Hinsvegar er full
ástæða til að óska þeim til ham-
ingju með fóstbraeðralagið og
ekki er ég hissa að grein eins og
þessi komi undan slíkum kyn-
bótum.
Rætin umræða
Myndlistaumræða í hinum agn-
arsmáa listheimi á Akureyri er
líkast til sú rætnasta í veröld-
inni. Þaðan sem ég hef saman-
burð, frá Islandi og erlendis,
þekki ég ekkert sem kemst í hálf-
kvisti við hana. Að mínu mati er
megin ástæða þessa sérkennilega
ástands á Akureyri sú sérhags-
munaaðstaða sem Helgi Vilberg
hefur byggt upp fyrir sjálfan sig
og einkafyrirtæki sitt Myndlista-
skólann á Akureyri. Nú kann
ekkert að vera athugavert við það
að menn græði peninga, jafnvel
á skólarekstri en ástríðufull og
óvægin þátttaka skólastjórans í
myndlistarmálum á Akureyri ger-
ir öðrum stofnunum erfitt fyrir.
Þar tala ég af rúmlega sex ára
reynslu sem forstöðumaður
ListAk. I stuttri blaðagrein sem
hefur það að megin markmiði að
leiðrétta lygar er birtust í blaða-
grein Óla G. Jóhannssonar og
vörðuðu mig persónulega, er ekki
rúm til að utskýra þessa skoðun
mína nánar. Undan því skal þó
ekki skorast ef vill.
Dýrðardaga
Ég veit hvernig ástandið er í litla
myndlistarheiminum á Akureyri
og því miður verð ég að segja að
ég er feginn að vera annars stað-
ar. En nú er gaman hjá Bibba
Hermanns (alias Helgi Vilberg)
Sögusagnir fljúga - ósannindi
ganga eins og pestin - úlfúð og
óeining ríkja. Hvílíkir dýrðardag-
ar. Ég bið að heilsa öllum heima
á Akureyri. I guðs friði.
„Fullkonilega óhætt“ laxeldl?
SIGURÐUR
GUÐJÓNSSON
1/eiðimálastofnun skrifar
Viðtal var við Gísla Jónsson dýra-
lækni fisksjúkdóma í Degi Iaugar-
daginn 1. apríl, þar sem hann set-
ur fram mjög ákveðnar staðhæf-
ingar um skaðleysi þess fyrir nátt-
úrulega laxastofna að ala norskan
lax í kvíum við Island. Ekki er hjá
því komist að fara yfir þessar
staðhæfingar embættismannsins
Gísla og benda á brotalamir í
þeim, íslenskum, náttúrulegum
laxi til varnar.
Gísli segir að eftir mikla yfir-
legu hvað varðar sjúkdóma sé
fullkomlega óhætt að lejía eldi á
norskum laxi. Ekki hafði hann
sleppt orðinu þegar upp kom
mikil veikindi (ISA veiran) í
norskum eldislaxi í Færeyjum og í
útvarpsviðtali í dag 7. apríl segir
Gísli hana bráðdrepandi og varn-
aráætlun tilbúna fyrir Island ber-
ist hún hingað. Það er þó langt
frá því að þetta sé eina sjúkdóma-
hættan. I norsku laxeldi er þegar
farið að bólusetja seiði sem sett
eru í sjókvíar fyrir sex sjúkdómum
og efast menn um að hægt sé að
bæta fleirum á svo seiðin þoli
það. Einnig er farið að setja gjald
á norskar eldisafurðir sem standa
eiga straum af rannsóknum um
áhrif eldislax á náttúrulega laxa-
stofna þar í landi, þannig að ekki
telja menn laxeldi „fullkomlega
óhætt'* fyrir náttúrulegan stofn.
Það sem gerir bakteríu og veiru-
sjúkdóma sem annars finnast í
náttúrunni hættulega fyrir nátt-
úrulega stofna í sambýli \áð kvía-
eldi, er það að smitmagn verður
gríðarlega rnikið umhverfis kvía-
eldisstöðvar. Þar þurfa náttúru-
legir kixar að ganga hjá og smit-
hættan verður margfalt meiri.
Af sama toga eru Iaxalúsarsmit.
Laxalúsin hefur fylgt laxi í náttúr-
unni lengi. En þegar gönguseiði
ganga fram hjá eldiskvíum, fá þau
stundum margfalt smit miðað við
náttúrulega tíðni laxalúsar og það
ríður þeim að fullu ef lúsafjöld-
inn fer yfir ákveðið mark. Þá er
enn ótalið sníkjudýr sem barst
með eldisseiðum til Noregs, agð-
an Gyrodactylus. Það hefur eytt
mörgum laxastofnum í Noregi.
En það sem skugga-
legast er að þá hafa
rannsóknir einnig
sýnt fram á að hæfni
seiða eldislaxa er
stórlega skert þegar
kemur að því að hjar-
ga sér í náttúrunni.
Þetta er hið fullkomna öryggi í
sjúkdómamálum og er þó ekki
full talið.
Gagnvart erfðamálunum segir
Gísli að „eftir miklar rannsóknir
hafa menn engar staðreyndir um
að erfðablöndun hafi neikvæð
áhrif' og þá er vísað til áhrifa á
náttúrulega stofna. Þar heldur
hann sig langt fjarri sannleikan-
um. Rannsóknir hafa einmitt
sýnt fram á mikil áhrif. Fyrst og
fremst hafa rannsóknir sýnt að
eiginleikar stofna eru mjög mis-
jafnir, íslenskir laxastofnar eru
erfðafræðilega frábrugðnir hver
öðrum og sá norski eldislax sem
hér hefur verið í strandstöðvum
er mjög frábrugðinn íslensku
stofnunum. Einnig hafa íslenskar
rannsóknir sýnt fram á verulegan
mun á milli stofna í ýmsum lífs-
sögulegum þáttum eins og klak-
tíma, göngutíma seiða, aldursam-
setningu gönguseiða. En það
sem skuggalegast er að þá hafa
rannsóknir einnig sýnt fram á að
hæfni seiða eldislaxa er stórlega
skert þegar kemur að því að bjar-
ga sér í náttúrunni. Til dæmis var
gerð tilraun með að setja í litla á
á Bretlandseyjum, náttúruleg
seiði, seiði af eldisstofni og seiði
af víxlfrjóvgun beggja. Eldisseiðin
uxu betur í ánni og ýttu náttúru-
legu seiðunum frá þannig að í
gönguseiðahópnum voru nátt-
úrulegu seiðin langfæst. En það
sem kom til baka úr sjó var að
uppistöðu af náttúrulega stofnin-
um en lítið af hinu (McGinnity
og fleiri 1997). Langan lestur
mætti hafa um þetta en hér verð-
ur staðar numið en bent á varn-
aðarorð Alþjóða hafrannsóknar-
ráðsins ICES og Alþjóða Iaxa-
verndunarstofnunarinnar
(NASCO).
Um langt árabil hafa menn hér
á landi verið að þreifa fyrir sér
með eldi á laxi og gert kostnaðar-
söm mistök. Ef laxeldi á að verða
atvinnugrein sem stendur undir
sér og eyðileggur ekki fyrir arð-
bærum atvinnugreinum sem fyrir
eru, þarf önnur viðhorf en birtust
í tilvitnuðu viðtali við Gísla Jóns-
son fyrir skemmstu.