Dagur - 28.09.2000, Blaðsíða 11

10- FIMMTUDAGUR 28. SEPTEMBER 2000
Xkgpr
FIMMTUDAGUR 28. SEPTEMBER 2000 - 11
FRÉTTASKÝRING
i.

Bæriim vinniir aö skýrari reglnm
BIRGIR
GUÐMUNDS-
SON
SKRIFAR
Kristján Þór Júlíusson
er mjög ósáttur við
umræðuna um Mynd-
listarskólann á Akur-
eyri en telur að skýra
þurfi samskiptareglur
bæjarins og skólans og
er vinna hafin við það.
Þungar ásakanir um
spillingu sem skóla-
stjórinn vísar á bug
sem aðför.
Ovenjuleg umræða hefur nú
blossað upp um Myndlistarskól-
ann á Akureyri, sem staðsettur er
í hjarta hins svokallaða Listagils í
miðbænum þar sem lengi hafa
tekist á ýmsir straumar og menn
hafa áður kveðið fast að orði. Að
þessu sinni snýst umræðan þó
ekki nema að hluta til um list og
Iistastefnu eða menningarstefnu
bæjarins. Hún snýst í raun ekld
síður um vinnubrögð yfirvalda,
bæjar og ríkis þegar kemur að því
vandasama verki að veita styrki af
almannafé til ákveðinnar menn-
ingarstarfsemi.
A vef Gallerís Foldar, Listapóst-
inum, hafa að undanförnu birst
skrif þar sem þungar ásakanir eru
bornar á Myndlistarskólann og
þó einkum skólastjóra hans og
frumkvöðul, Helga Vilberg.
Helgi er bæði gagnrýndur vegna
faglegra, kennslufræðilegra hluta
og fjárhagslegra og m.a. er hann
beinlínis sakaður um að nýta sér
opinbert fé til að maka eigin krók.
Grein þessa skrifar Unnar Har-
aldsson sem eftir því sem Dagur
kemst næst hefur enga beina
tenginu við skólann, en býr og
starfar á höf’uðborgarsvæðinu þar
sem hann umgengst margaAkur-
eyringa sem eru starfandi lista-
menn í Reykjavík. Hann segir í
tölvupóstsskeyti til Dags að oft
beri málefni Myndlistarskólans á
góma í umræðum og því hafi
hann ákveðið, sem skattgreíðandi
og áhugamaður um mcnntun og
myndlist, að draga þessi atriði
saman í grein - ef það mætti
verða til þess að opna umræðu
um málefni skólans og fá svör við
áleitnum spurningum. Hins veg-
ar kveðst hann ekki hafa haft
áhuga á að draga heimildarmenn
sína inn í þessa umræðu. Þeir
geri það þá sjálfir æski þeir þess.
I kjölfar greinar Unnars hafa tvær
stúlkur sem titla sig lyrrum nem-
endur skrifað á Listapóstinn og
lýst stuðningi við málatilbúnað
hans.
Aðför
Helgi Vilberg, skólastjóri, hefur
hins vegar vísað öllum þessum
málatilbúnaði algerlega á bug og
segir hann samsuðu að undirlagi
hóps manna sem lengi hafi unnið
gegn Myndlistarskólanum og sér.
Skólanefnd skólans tekur í sama
streng og sendi í fyrrakvöld út yf-
irlýsingu að loknum skólanefnd-
arfundi þar sem hún harmaði þá
„neikvæðu og röngu mynd sem
dregin er upp af starfseminni sem
dregin er upp í grein Unnars".
Þar séu augljósar rangfærslur og
þekkingarleysi á starfseminni og
höfundur hafi ekki haft fyrir því
að leita upplýsinga hjá skólastjóra
eða skólanefnd. Þá lýsir nefndin
því yfir að hún muni ekki standa
í blaðaskrifum um málið. I skóla-
nefnd skólans sitja nú þrír menn
auk Helga Vilbergs skólastjóra.
Þetta eru Þóra Akadóttir, sem er
fulltrúi Akureyrarbæjar, Árni
Arnason, hönnuður og Valtýr
Hreiðarsson, framkvæmdastjóri.
Skipta má umræðunni sem
blossað hefur upp í tvennt. Ann-
ars vegar er deilt um faglegu hlið-
ina, þ.e. námsskrá og kennsluað-
ferðir skólans, og hins vegar fjár-
mála- og rekstrarhliðina, styrki til
skólans og vinnubrögð bæjaryfir-
valda á Akureyri og menntamála-
ráðuneytis við þessa úthlutun.
Breytingar á döfinni
Fyrir dyrum standa miklar breyt-
ingar á skólastarfinu með endur-
skipulagningu sem felst í því að
það nám sem stundað hefur verið
í sérnámsdeildum skólans fari
formlega á háskólastig og tengist
námi i Háskólanum á Akureyri.
Fornámið og námskeiðin verði
hins vegar áfram á framhalds-
skólastigi og samhæft því námi
sem í hoði er í Reykjavík og Kópa-
vogi samkvæmt samræmdri nám-
skrá. Þessi breyting er nú í deigl-
unni og segir Helgi Vilberg skóla-
stjóri alls óvíst að núverandi
skipulag skólans og styrkjakerfi
verði óbreytt, eða hvernig starfs-
mannamál, þar með talin hans
staða, verði. t því samhengi varp-
ar hann fram þeirri spurningu -
greinilega í bitru gamni og nokk-
urri alvöru - hvort sú umræða
sem nú sé komin af stað um for-
tíð skólans miði að því að gera
honum erfitt um vik að fá nýja
vinnu! Hann segist þó ekkert hafa
að fela.
Óhefðbimdið
Rekstrarhlið skólans er hins veg-
ar að ýmsu leyti óhefðbundin
miðað við það sem gengur um
stofnanir af þessari stærðargráðu.
Myndlistarskólinn nýtur ákveð-
innar sérstöðu t.d. innan bæjar-
kerfisins sem sá cinkaskóli sem
fær áberandi hæst framlög úr
bæjarsjóði og er Ijóst að bæjaryf-
irvöld á hverjum tíma hafa mark-
að þá pólitísku stefnu að styrkja
skólann og styðja við vöxt hans og
aukin umsvif.
Þrjú atriöi vekja þó strax at-
hygli.
I fyrsta lagi það að skólinn er
skráður hjá fyrirtækjaskrá Hag-
stofunnar sem „félagasamtök" en
ekki sem eiginlegt fvrirtæki eða
stofnun.
I öðru lagi að þrátt fyrir veltu
upp á rúmar 30 milljónir á ári er
bókhald skólans ekki endurskoð-
að af löggiltum endurskoðanda,
en bókhald „systurskóla" hans,
myndlistarskólanna í Reykjavík
og í Kópavogi, er cndurskoðað af
löggiltum endurskoðendum og er
það í lögum skólafélaganna sem
um þá starfa.
I þriðja lagi heyra styrkveitingar
til skólans beint undir bæjarráð
og bæjarstjórn, þannig að um-
ræðan og reglurnar sem settar
hafa verið upp á síðkastið af
menningarmálayfirvöldum á Ak-
ureyri um upplýsingaskyldu
einkaaðila vegna styrkveitinga
hafa ekki átt við um skólann.
Rétt er að skoða þessi atriði að-
eins nánar.
Samþykkt frá 1985
Staða Myndlistarskólans á Akur-
eyri gagnvart bæjarkerfinu á Ak-
ureyri ákvarðast af sérstakri sam-
þykkt eða samkomulagi sem gert
var milli skólans og Gunnars
Ragnars, þáverandi bæjarstjóra
þann 9. maí 1985.
Samþykkt þessi gerir ráð fyrir
því að skipuð verði 5 manna
stjórn í Myndlistarskólanum og
að bærinn komi inn í málið og
eigi sérstakan fulltrúa í stjórn-
inni. Síðan er talað um að þróa
eigi Myndlistarskólann áfram og
finna honum framtíðarfarveg. A
grundvellí starfs þessarar skóla-
nefndar var samstarfið innsiglað.
Þar kemur jafnframt fram að
styrkveiting til skólans eigi að
ákvarðast af fjárhagsáætlun
hverju sinni.
Sérstök samþykkt skólanefnd-
arinnar mun hafa verið samin á
grundvelli nefndarstarfsins, þar
sem kveðið er á um uppbyggingu
skólans þar til listnámi á háskóla-
stigi er náð. Dagur hefur hins
vegar ekki fengið að sjá það gagn,
en hefur fengið staðfest að það er
til.
Með því að málið fór í þennan
farveg fara styrkveitingar til skól-
ans beint í gegnum bæjarráð og
bæjarstjórn, og Myndlistarskól-
inn sendir fjárhagsáætlanir sínar
og óskir um framlög beint til bæj-
arráðs. Utgjöldin vistast hins veg-
ar undir skólamálum í bæjar-
reikningum, en ekki menningar-
málum, í samræmi við almenn
tilmæli Sambands sveitarfélaga.
Að sögn Kristjáns Þórs Júlíus-
sonar, bæjarstjóra, eru ákvarðanir
um fjárveitingar til skólans því í
raun teknar frá ári til árs og eng-
in trygging fyrir áframhaldi þeir-
ra. Hins vegar segir hann þessa
starfsemi eiga sér langa sögu og
skólann vera mikilvæga stofnun
fyrir bæinn, þannig erfitt væri að
sjá fyrir sér að þeim yrði hætt
snögglega.
Ekki í menningarmálanefnd
Óli'kt styrkveitingum til ýmissa
annarra menningarfélaga á Akur-
eyri fara því styrkveitingar til
Myndlistarskólans ekki til um-
ræðu í menningarmálanefnd, en
þar hafa einmitt verið tíl umræðu
reglur um strangt aðhald með því
hvernig farið sé með styrki og
1 öðru lagi að þrátt
fýrir veltu upp á rúm-
ar 30 milljónir á ári
er bókhald skólans
ekki endurskoðað af
löggiltum endurskoð-
anda, en bókhald
„systurskóla“ hans,
myndlistarskólanna í
Reykjavik og í Kópa-
vogi, er endurskoðað
af löggiltum endur-
skoðendum og er það í
lögum skólafélaganna
sem iLin þá starfa.
gerð krafa um ríka upplýsinga-
skyldu til bæjaryfirvalda. Gekk
málið meira að segja svo langt í
fyrra að Karlakór Akureyrar -
Geysir - aíj)akkaði styrk þar sem
ekki myndi svara kostnaði að taka
við honum, m.a. vegna kröfu um
löggilta endurskoðun bókhalds.
Síðar var raunar horfið frá þeirri
kröfu og hún sögð mistök, en
engu að síður sýnir þetta á hvaða
nótum umræðan helur verið.
„Gamli
Dan Brynjarsson, fjármálastjóri
Akureyrarbæjar, hefur verið
tengiliður milli bæjarins og skól-
ans varðandi fjármál og segir
hann rétt að þessi fjármálalegu
samskipti hafi verið nokkuð laus í
böndunum miðað við margt ann-
að. Hér séu á ferðinni leifar af
„gamla tímanum“ þegar menn
voru almennt ekki með hluti sem
þessa eins niðurnjörvaða og nú
er. Hann segir skólann skila inn
ársreikningi og fjárhagsáætlun
fyrir hvert ár, en það fari ekki í
sjálfstætt endurskoðunareftirlit
hjá bænum, heldur sé þessu
dreift sem gögnum til bæjarráðs-
manna í tengslum við gerð tjár-
hagsáælunar.
Um þetta segir Kristján Þór
Júlíusson, bæjarstjóri, að það
sama gildi um Myndlistarskólann
og ýmsa aðra starfsemi sem bær-
inn komi að, að kallað sé eftir
reikningum og uppgjöri án þess
að farið sé út í sjálfstæða endur-
skoðun á því af hálfu bæjarins.
Menningarstyrkir
Hin pólitíska ákvörðun um fjár-
veitingar til Myndlistarskólans er
hins vegar síður en svo sjálfgefin,
þó framlög til skólans síðastliðin
20 ár eða svo beri vott um já-
kvæðan áhuga bæjarstjórnar-
manna á vexti og viðgangi hans. 1
þeim efnum virðist ekki skipta
máli hvaða flokkar fara með völd,
en Flelgi Vilberg, skólastjóri skól-
ans, er sjálfstæðismaður og situr f
menningarmálanefnd fyrir flokk-
inn.
Framlög bæjarins til menning-
armála komu þó til umræðu við
myndun núverandi bæjarstjórn-
armeirihluta og var í upphafi
kjörtímabilsins sett á laggirnar
nefnd til að fara yfir pólitíska
Með því að málið fór í
þeiinan faxveg fara
styrkveitingar til
skólans heint í gegn-
um hæjarráð og hæjar-
stjórn, og Myndlistar-
skólinn sendir fjár-
hagsáætlanir sínar og
óskir iuii framlög
beint til bæjarráðs.
Útgjöldin vistast hins
vegar undir skólamál-
um í bæjarreikning-
um, en ekki menning-
armálum, í samræmi
við almenn tilmæli
Sambands sveitarfé-
laga.
stefnumörkun varðandi styrkveit-
ingar til menningarfélaga og
stofnana. Finnur Birgisson, for-
maður nefndarinnar, segir að
nefndin hafi viljað skoða sann-
girnina í þessum málum, en að-
koma bæjarins að væri með
þrennum hætti. Það væru bein
bæjarfyrirtæki s.s. Tónlistarskól-
inn, það væru einkaaðilar sem
fengju ríflega bæjarstyrki og loks
væru það ýmsir aðilar sem fengju
litla eða jafnvel enga styrki.
Spurningin væri hvort þetta væri
sanngjarnt og eðlilegt fyrirkomu-
lag. Nefnin hefur ekki verið mjög
starfsöm að sögn Finns og hún
hefur ekki komist að niðurstöðu.
Skýrari líiiur í samstarfið
Kristján Þór Júlíusson bæjarstjóri
segir það alveg klárt að af hálfu
bæjaryfirvalda hafi menn mikinn
áhuga á að styðja við og efla þró-
un Myndlistarskólans. „Eg get
hins vegar ekki sagt að ég sé sér-
staklega ánægður með þann far-
veg sem umræðan um þessa
stofnun er komin í og mér sýnist
hún vera því marki brennd að
heitar tilfinningar blandist í mál-
ið. Ef meiningin með þessari um-
ræðu er að styrkja og efla mynd-
listarnám á Akureyri þá er ég
hræddur um að þetta sé ekki
rétta leiðin til þess,“ segir Krist-
ján Þór.
Hann segir hins vegar líka að
það sé ljóst að reglurnar varðandi
styrkveitingar og samskipti bæjar-
ins og skólans þurfi að vera skýrari
og gegnsærri þannig að ekki komi
upp tortryggni og spurningar líkt
og nú hefur gerst. Aðspurður um
hvort hann væri hér m.a. að vísa
til umræðu um endurskoðun árs-
reikninga segir hann: „Ég er alveg
með á þessari umræðu og við
erum að vinna í því máli núna.“
Og hann bætir við að það sé sjálf-
sagt að benda á ef eitthvað megi
betur fara varðandi rekstur bæjar-
ins, en hins vegar sé ekki alveg
sama hvernig það sé gert.
Félagasamtuk
Eins og áður segir er Myndlistar-
skólinn á Akureyri skráður sem
„félagasamök" hjá Hagstofunni
en það er ekki algengt form á jafn
viðamiklum rekstri af þessu tagi.
Helgi Vilberg segir sögulegar
ástæður fyrir þessari skráningu
sem nái aftur til 1973-74 þegar
Myndlistarfélag Akureyrar stóð
að stofnun skóla sem þá hét
Myndsmiðjan. Myndsmiðjan
varð síðar að myndlistarskóla og
Helgi sneri sér alfarið að því fyrir
áeggjan ráðamanna í bæjarstjórn-
inni, að byggja upp Myndlistar-
skóla Akureyrar. Skráningunni
hefur ekki verið breytt síðan.
Hins vegar er Helgi skráður
„forráðamaður" samtakanna og
hann er sem slíkur ábyrgur fyrir
skuldbindingum þeirra og eign-
um. Þegar Helgi er spurður hvort
honum þyki þessi skráning ekki
óvenjuleg, sérstaklega í ljósi þess
að félagið starfar ekki, sagði hann
að sér þætti aðalatriðið vera að
skólinn væri einkaskóli þar sem
hann væri ábyrgur, hann eigi
skólann með skuldum og eign-
um.
Skráning af þessu tagi er sfður
en svo óþekkt að sögn löggilts
endurskoðanda sem blaðið ræddi
við, en mun algengara er að
menn búi til t.d. sjálfseignar-
stofnanir í kringum áhættusama
menningarstarfsemi, enda skapi
slíkt ákveðið skjól, t.d. gagnvart
sköttum. Þar sé líka niðurnegld
stofnskrá þar sem tilgreint er t.d.
um afdrif eigna. Félagasamtaka-
formið veiti hins vegar engin sér-
stök réttindi - t.d. gagnvart skött-
um eða meðferð eigna. Séu ekki
beinlínis sérstakar samþykktir í
félaginu um að eignir og skuldir
fari eitthvað annað ef félagið
hætti starfsemi fari þær til for-
ráðamannsins, eða Helga í þessu
tilfelli.
30 milljóna velta
Eins og áður segir er velta skól-
ans upp á rúmar 30 milljónir á
ári. Tekjurnar eru þríþættar:
styrkur frá Akureyrarbæ, styrkur
frá ríki og skólagjöld. Framlög
þessi hafa farið smám saman
hækkandi á umliðnum árum en
þumalfingursreglan varðandi þau
segir Helgi Vilberg vera þá að
framlag ríkisins hafi náð að dekka
húsaleigukostnaðinn en framlag
bæjarins reksturinn að öðru leyti.
Kristján Þór segir
hiiis vegar líka að það
sé ljóst að reglumar
varðandi styrkveiting-
ar og samskipti bæjar-
ins og skólans þurfi
að vera skýrari og
gegnsærri þannig að
ekki komi upp
tortryggni og spum-
ingar líkt og nú hefur
gerst. Aðspurður um
hvort haun væri hér
m.a. að visa til um-
ræðu nin endurskoðun
ársreikninga segir
hann: „Ég er alveg
með á þessari umræðu
og við erum að vinna í
því málinúna.“
í ár, 2000, er framlagið 15 millj-
ónir króna frá Akureyrarbæ og
9,5 milljónir frá ríkinu. Ríkis-
framlagið var raunar hálfri millj-
ón meira í fyrra en í ár, en bæjar-
framlagið það sama.
Til samanburðar má geta þess
að fyrir fimm árum, 1995, var
bæjarstyrkurinn 12.8 milljónir
króna en rfkisstyrkurinn 8 millj-
ónir. Helgi segir að hlutfall
skólagjalda í rekstrinum hafi orð-
ið mikilvægara síðustu árin vegna
þess að framlögin hafa ekki
hækkað í takt við annað, en engu
að síður eru skólagjöld aðeins
brot af tekjum skólans eins og sjá
má af rekstrarreikningi skólans í
fyrra. Þá námu þau rétt rúmum
5,4 milljónum af 32,4 milljóna
heildartekjum.
Milljón í tap 1999
Rekstrargjöld skólans námu hins
vegar rétt rúmlega 33,1 milljón
króna og því var um 600 þúsund
króna tap á rekstrinum fyrir fjár-
magnsliði. Að teknu tilliti til fjár-
magnskostnaðar var niðurstöðu-
talan fyrir síðasta ár rétt rúmlega
milljón króna tap.
Rekstrarreikningur skólans er á
hverju ári settur upp af endur-
skoðendaskrifstofu að sögn Helga
Vilberg, en þeir hafa ekki verið
endurskoðaðir og eru því ekki
áritaðir af löggiltum endurskoð-
anda. Helgi segir að í gegnum
árin hafi aldrei verið gerð krafa
um slíkt af hálfu bæjarins eða
ráðuneytis og það að kaupa lög-
gilta endurskoðun kosti peninga
og þann kostnað hafi menn ein-
faldlega veigrað sér við að fara út
í. Hins vegar segir hann aðspurð-
ur að í ljósi umræðunnar sem
upp sé komin hefði því fé hik-
laust verið vel varið. Aldrei hafi
hins vegar verið farið í felur með
reikninga skólans og þeim dreift í
70 eintökum, m.a. til bæjar-
stjórnarmanna.
Vegna umræðunnar er e.t.v. at-
hyglisvert að skoða dæmi um
launaútgjöld skólans á síðasta
ársreikningi. Þar nema laun
kennara, fastra- og stundakenn-
ara, og skólastjóra (alls um 16-17
manns í ólíkum starfshlutföllum)
rétt rúmum 13 milljónum króna
og skrifstofulaun eru tæplega 1,7
milljón króna.
Akuxeyri.to
Helgi Vilberg, skólasjóri, rekur
jafnframt vefsíðu sem hann kall-
ar Menningarvef Altureyrar. Yms-
ir hafa átt erfitt með að aðgreina
vefinn og rekstur hans annars
vegar og Myndlistarskólann hins
vegar.
Aðspurður um þetta segir
Helgi: „Menningarvefur Akureyr-
ar er ekki hluti af skólanum.
Rekstrarform hans er skráð ein-
staklingsfyrirtæki og virðisauka-
skattsnúmerið er 31118. Menn-
ingarvefur Akureyrar - akureyri.to
- á tölvubúnaðinn sem notaður er
og annað er þarf til að vinna vef-
inn er eign þessa einstaklingsfyr-
irtækis, þar með talinn GSM
sími. Þar fyrir utan er PC tölva í
herbergi sonar míns og er keypt í
sumar og greidd af honum sjálf-
um með örlítilli aðstoð foreldra.
Menningarvefur Akureyrar hefur
eigin aðstöðu í Listaskálanum í
Kaupvangsstræti og húsaleigan er
ekld niðurgreidd af yfirvöldum
menningarmála á Akureyri."