Dagur - Tíminn - 07.09.1996, Qupperneq 4

16 - Laugardagur 7. september 1996
|Dítgmr-'®mnmt
MENNING O G LISTIR
„Eg er ekki
málari“
Roberto Matta er hálf-níræður málari sem ekki vill
kalla sig málara. Hann er enn á fullu inn í stúdíó-
inu og framleiðir um 100 verk á ári.
Þessi mynd er afar stór og rúmfrek
og örðugt að sjá fyrir sér hálf-
níræðan mann klöngrast upp stiga
til að tjá þennan heim vorsins. Það
gerir hann nú samt því honum er
meinilla við fólk í stúdíóinu sínu og
hafnar allri hjálp. Hugmyndin að
baki þessari mynd og þremur í við-
bót sem hann málaði um árstíðirn-
ar er að hlutir standi aldrei í stað,
staðni aldrei heldur séu ávallt í
þróun. Fræ vorsins tekur á sig nýja
mynd með hlýjunni verður að
plöntu og síðar blómi. „Þú verður
að veita þannig sýn inn í þennan
heim að þú sjokkerir áhorfand-
ann.“ Mynd-.B G
Matta aldrei þar sem maður
átti von á. „Hann er svona lista-
maður sem finnst fólk þrengja
að sér, þannig að hann leggur
reglulega á flótta. Eftir því sem
aldurinn hefur færst yfir finnst
honum mikilvægara að vinna
en að hitta fólk sem er aðeins
að reyna að hrifsa frá honum
eiginhandaráritanir.“
Nútímann skorti
gáfumenn
„Honum finnst mikilvægara að
halda áfram með verkin sín,
eða að taka þátt í djúpum sam-
ræðum. Matta kvartar sífellt yf-
ir því að það ríkir ekki sama
andrúmsloft og var í París á
Qórða og fimmta áratuginum.
Hann þarfnast intellektúel sam-
ræðna til að halda sér virkum
og frjóum. Þess vegna er hann
alltaf að reyna að flýja heimsku
nútímans.“
Jafningjar
Matta var ætíð mjög hjálplegur
við unga listamenn sem komu
til Parísar og þannig hittust
þeir Erró á 6. áratuginum.
„Matta reyndi ekki að hafa list-
ræn áhrif á þessa ungu lista-
menn. Þetta er eins og ef þú
kemur fram við börn eins og
börn þá hegða þau sér barna-
lega. En ef þú kemur fram við
þau eins og jafningja þá reyna
þau að haga sér eins og full-
orðnir. Matta hafði öðlast virð-
ingu sem málari og með því að
vinna með ungu listamönnun-
um gat hann komið þeim upp á
sitt kalíber og þannig hjálpað
þeim við að selja myndir sínar."
o.s.frv.,o.s.frv.
Sýningin á Kjarvalsstöðum ber
yfirskriftina o.s.frv., o.s.frv. en
það ku vera frasi léður úr
munni Matta. „Matta er eldklár,
nýtur þess að tala og hefur frá-
bært skopskyn. Erró var einmitt
mjög hrifinn af því að Matta gat
talað um 5 mismunandi efni
samtímis. Matta er snöggskarp-
ur og stundum lýkur hann ekki
rökfærslum sínum og segir
bara o.s.frv., o.s.frv., og viðmæl-
andinn getur klárað málið sjálf-
ur.“ lóa
Átveisla nútímans fer fram á borði sem er orðið svið fjárhættuspilsins. Borðhald er orðið einskonar kasínó að mati Matta. Matta málar mikið í seríum og
myndin hér er ein úr þriggjamyndaseríu. Fyrsta myndin sýnir fornu grísku heimspekingana sem smíða heimspekikenningar um leið og þeir tína upp í sig
Ijúffenga steikarbita. Önnur myndin sýnir síðustu kvöldmáltíð Krists. Þessi sería sýnir nokkuð vel álit Matta á samtímanum þar sem honum hnignar frá
heimspeki til trúarbragða og að lokum átrúnað á Mammon. Myn&.Ba
Matta er fæddur í Chile
og eftir nám í arkitekt-
úr fluttist hann til Evr-
ópu þar sem hann hóf að mála
26 ára gamall. Hann var hvatt-
ur af og tekinn inn í hóp gáfu-
mannaklíkunnar sem kennd
var við súrrealismá en skáld,
myndlistarmenn og kvikmynda-
gerðarmenn beittu hugmynda-
fræði súrrealismans til að
hræra upp í heimi listanna þar
sem reglur og mismunandi stig
af raunsæi höfðu lengi ráðið
ríkjum. Menn á borð við Dalí,
Picassó og André Breton, hug-
myndafræðing súrrealismans,
höfðu mikla trú á honum og
raunar er Matta eini eftirlifandi
stórmeistari súrrealismans.
Undirvitundin
Fyrst ekki mátti sækja útfærslu
efniviðarins í þann heim sem
við hrærumst í dags daglega
fóru súrrealistarnir þá leið að
ná sér í útfærslutækni úr undir-
meðvitundinni. Matta hefur
ekki tekið neinar kollsteypur á
tæplega 60 ára starfsferli sínum
í þeirri hugmyndafræði sem
hann öðlaðist við kynni sín af
súrrealismanum en tæknin við
að koma sinni veraldarsýn á
framfæri hefur breyst meðan
Iistræn heimspeki hans hefur
staðið nánast óhagganleg.
Alain Sayag, safnvörður í
Pompidou-safninu í París, kom
til landsins fyrir skömmu til að
setja upp sýningu á verkum
Matta en hún verður opnuð á
Kjarvalsstöðum í dag. Hann
segir Matta alla tíð hafa farið
yfir mörkin, þröskuldina, inn í
þá heima sem við vitum að eru
til en sjáum ekki. Inn í heima
útvarps-, rafseguls- og
hljóðabylgna en líka inn í heim
dýranna. Þá fyrst, með innliti í
þessa heima, telur Matta að
menn geti orðið raunverulegir
skoðendur heimsins, þá geti
menn opnað augu sín fyrir líf-
inu sem hringsnýst í kringum
þá.
Klessur kananna
„Hann segir að Iistin verði að
hafa merkingu fyrir líf okkar og
tilfinningar og það hvernig við
sjáum heiminn. Listin eigi ekki
að vera leikur að formum. Það
er eitt af því sem ungir lista-
menn geta lært af súrrealism-
anum, þ.e. að gefa ímynd á
striga merkingu, skilning.
Matta fannst að New-York lista-
menn eftirstríðsáranna hefðu
stoppað á vinnsluferhnum.
Hann sagði iðulega: „Verk
þeirra eru bara upphafið að
málverki." Matta vinnur yfirleitt
þannig að hann setur niður
klessur, og út frá klessunum
getur hann skapað myndina en
hann sagði amerísku formalist-
ana hafa látið sér klessurnar
nægja, stöðvast þar. Klessurnar
hafa bara enga merkingu."
En hvaða gildi hefur súrre-
alisminn fyrir listamenn í dag?
Sayag telur að súrrealisminn og
verk Matta geti sannfært unga
listamenn um að málverkið sé
ennþá fullgildur menningar-
miðill. „Matta segir: „Ég er ekki
málari.“ Hann neitar því að
vera meðhöndlaður sem mál-
ari. Honum finnst það smækk-
andi skilgreining. Hann fram-
leiðir ímyndir. Málun er aðeins
ein aðferð en listamaður í dag
getur notað margar aðferðir.
Matta vann t.d. mikið á tölvu-
skjám.“
Flýr heimskuna
Matta er 85 ára og býr víðs veg-
ar um Evrópu. Sayag segir
Sayag tekur plastið utan af styttu sem er samruni menningar og iðnaðar.
Matta mótaði styttuna í leir, fann sér ýmsa hluti úr iðnaði, bílhluti,
vélaplötur og aðra smágerða iðnaðarhluti. Þessum pörtum klessti hann í
leirinn og fékk þannig munstrið sem á styttunni er. Formið sjálft og litlu
fígúrurnar minna hins vegar á uppgrafnar styttur frá Suður- Ameríku en
eru það ekki NB. Þær eru bara hugarsmíð Matta en hann gerði talsvert af
því að láta renna saman ólíka heima í sömu skepnunni, sem er hvorki
mennsk né úr dýraríkinu, heldur eins konar konsept af Ijótri og ógeðfelldri
VerU. Mynd: BG