Dagblaðið Vísir - DV - 16.01.1982, Síða 14

„Þessi klettur sem...
nefndur er Hamar er ákaf-
lega magnaður. Hann gefur
manni ofboðs/egan kraft
og öllum þeim sem leita til
hans."
V * v •

♦V* Vv
.
„Kipptu í húninn a5 utan,',
heyrðist i kunnuglegri karlmannsrödd,
þegar blaðamaður DV knúði dyra hjá
viðmælanda sínum. Erlendur heitir
hann og býr í forkunnarfögru húsi í
Hafnarfirði, ásamt eiginkonu sinni,
Ásdisi og tveimur dætrum þeirra.
Húsið er mjög komið til ára sinna, eða
frá því um síðustu aldamót og því
nokkuð farið að láta á sjá. Það heldur
þó ennþá sínu höfðinglega svipmóti
eins og títt er meðal gamalla húsa.
Þegar inn var komið, sagði Erlendur
að frosthörkurnar að undanförnu
hefðu alveg farið með læsinguna á úti-
dyrahurðinni og þvi þyrfti að kippa
þéttingsfast um húninn að utan til þess
að hurðin gæti opnast. Hann þyrfti að
kippa þessu í lag á næstunni. Annars
væri þetta alltaf svona þegar maður
mii hjá sjálfum sér: Aldrei timi til
i.'vins utan vinnunnar.
Þegar Erlendur hafði sýnt blaða-
manni húsakynnin, sem vöktu óskipta
athygíi fyrir þægilegt og látlaust við-
mót, stakk hann upp á því að fara með
undirritaðan upp á svonefndan Hamar
sem stendur eins og klettur upp af
lóðarhluta hússins.
Að sjálfsögðu var slegið til og eftir
því verður ekki séð. Þessi klettur er
ákaflega fagur á að líta og snjóhulan
sem lá yfir honum setti einkennilegan
en jafnframt dulrænan blæ á allt um-
hverfi hans. Erlendur sagði að þessi
klettur skipaði veglegan sess í lífi sínu.
Umhverfið skipti hann mjög miklu
máli.
Þegar inn var komið í húsakynnin á
ný, var sest niður í stássstofuna, tekið
til við tedrykkju og spjallað um persón-
una Erlend Sveinsson kvikmynda-
nauðsynlegt að vera næmur fyrir öllu
umhverfi þegar menn fást við kvik-
myndatöku?
...að umhverfíð
skapi manninn...
„Jú, ég held að það sé alveg óhætt
að segja það.Ég er nú með skrifstofu-
kompuna mina hérna i litlu herbergi og
gluggi þess snýr upp að Hamrinum og
mér finnst einmitt þessi skemmtilega
sýn úr glugganum gefa manni ofboðs-
legan kraft en jafnframt hvíld. Hann er
eiginlega andleg uppbygging, Hamar-
inn.”
Þér finnst þá umhverfið skapa
manninn, ef svo má segja?
,,Ég er ofboðslega viðkvæmur fyrir
umhverfi, alveg svakalega. Og það er
kannski min ógæfa persónulega á viss-
an hátt, því það er svo margt í okkar
umhverfi sem æpir á móti manni sem
ósamræmi og Ijótleiki. Þegar ég flutti
hingað i Hafnarfjörðinn og sá þennan
Hamar við húsvegginn, var eins og ég
hefði bókstaflega fundið vin. Það er
ekki svo lítið.
Ég hef stundum hugsað það með
sjálfum mér, að ef til vill væri ég uppi á
vitlausum tíma. Maður sækir nefnilega
svo mikið í hið „harmóniska” um-
hverfi, eins og birtist í hjarta Evrópu
fyrir fáeinum öldum. Það er eitthvað
svoskrítiðog óþægilegt að finna ein-
hvernveginn að samræmi í umhverfi,
bæjum og þorpum hafi verið eitthvað
betra áður fyrr. Og maður er svona
vantrúaður á að við ráðum almennilega
við þetta í dag, að skapa okkur svona
aðstæðum, kjörum og þá má eðlilega
einnig nefna umhverfið sem tengist
þessu óneitanlega. En það hefur nátt-
úrlega hver sina skýringu á því hvern-
ig það eigi að búa til kvikmynd.
Sjálfum finnst mér það óneitanlega
mjög mikilvægt fyrir okkur íslendinga,
sem búum i svona hörðu og erfiðu
umhverfi, að geta búið til samanburð á
því sem við búum við í dag og því sem
kynslóðirnar eru búnar að ganga i
gegnum frá því hér var fyrst farið að
búa.
Þarerhún
sterkust
Við erum oft að kvarta og kveina yfir
allskyns hlutum, en hafnandi samt sem
áður alls enga tilfinningu fyrir því,
hvað þetta fólk er búið að ganga í gegn-
um sem hefur búið hérna á undan okk-
ur. Þar held ég að kvikmyndin hafi
töluvert miklu að miðla. Og þar er hún
kannski einna sterkust.
Það á t.d. alveg eftir að miðla þeirri
reynslu kynslóðanna, sem geymir mið-
aldir þegar allt var undir því komið að
geta veitt fisk á veturna og búskapurinn
gengi upp yfir sumarið. Þetta voru of-
boðslegir tímar og sem andúmsloft
alveg hreint innilega heppilegt efni í
kvikmynd.
Hvað viltu segja um þessar islensku
kvikmyndir sem hefur verið að sýna
upp á síðkastið?
„Ég verð að segja eins og er, að mér
finnst staða íslenskrar kvikmyndalistar
um þessar mundir ákaflega brothætt.
Það hefur kannski ríkt einum of mikil
ölvun í sambandi við tilurð hennar nú
—segir Eriendur Sveinsson
forstöðumaður Kvik
heimili sitt í Hafnarfirðinum.
gerðarmann og forstöðumann Kvik
myndasafn Íslands.
Afhamrinum háa
„Þessi klettiir sem við skruppum upp
á þarna áðan og nefndur er Hamar er
ákaflega magnaður. Hann gefur manni
ofboðslegan kraft og öllum þeim sem
leita til hans.
Það er reyndar á margra vitorði, að
þessi hóll eða klettur sé álfaborg, en ég
hef ekki kynnt mér þá sögu nákvæm-
lega. En það eru fleiri en einn sem hafa
séð Ijós i honum og krakkar hafa leikið
sér með börnum i hamrinum sem síðar
hefur komið í Ijós að eru ekki þessa
heims.”
Þú sagðir þarna efra, að aldrei hefðu
átt sér stað slys i hamrinum.
„Nei, sagt er að álfarnir sjái til þess
að enginn meiðist í honum. Það kann
að vera að þeim hafi þótt það ótilhlýði-
legt þegar ráðist var í þann hlut að reisa
fánastöng á klettinum þegar lýðveldis-
taka okkar var í algleymingi. Það leiddi
til þess að fyrrverandi eigandi þessa
húss Finnbogi Arnalds, sá er reisa vildi
stöngina, datt ofán af klettinum og
hryggbraut sig þegar hann var að at-
hafna sig við framkvæmdina. En
þetta er eina slysið í klettinum, sem er
nokkuð óvenjulegt þvi \ mn er ill-
kleifur og mikið er um aC börnsén þar
að leik. En álfarnir vernda þau sem
sagt.”
Það er greinilegt að umhverfið hefur
áhrif á þig. En er það ekki einmitt
umhverfi sem fer vel í vegi. Ég hefði
sem sagt átt að vera uppi fyrir svona
tveimur öldum síðan, þegar þetta nána
samband var milli manns og náttúru.
Það er leiðinlegt til þess að hugsa,
þegar ég er staddur á Kvikmyndasafn-
inu í Reykjavík, sem er minn annar
vinnustaður, og maður horfir út um
glugganna. Það liggur við að maður fái
fyrir brjóstið, fyrir því hvað þetta er
allt saman ljótt og hvað þetta er hrika-
legt.
En er kvikmyndin ekki einmitt miðill
til þess að varpa þessum hrikalegu and-
stæðum framan i náungann?
Kvikmyndin
geturafít
„Jú, alveg örugglega. En við verðum
að athuga það, að svona lagað er ekki
komið í gang hjá okkur eins og er. En
þeir eru einmitt nokkuð farnir að gera
þetta úti i löndum — og einhverntíma
berst þetta hingað til lands.”
Svo við snúum okkur alfarið að
kvikmynduninni. Hversu langt nær
hún í listsköpun sinni?
„Það má í rauninni segja, að með
kvikmyndinni sé hægt að gera allt.
Bókstaflega allt sem hugurinn nær til
og lætur sér detta í hug. En til þess að
gera allt, þá þarf maður líka að hafa
ótakmarkaða peninga.
En samt sem áður kemst maður ótrú-
lega langt með kvikmyndina. En mér
finnst hún njóta sín best sem miðill til
þess að koma til skila andrúmslofti og
UMHVERFK)
OFBOÐSLEGA

m
Texti: Sigmundur ErnirRúnarsson