Dagblaðið Vísir - DV - 19.01.1982, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ& VÍSIR. ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1982.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
GAGNRÝNIR PÓLVERJAR
CÁ DCICIIPACC ANN 5SXK5ÍÍ-
r HUyUr Itvvnllll beygjaþáþverlyndu
Á Vesturlöndum hel'ur margur leitl
hugann að þeim þúsundum félaga úr
hinum óháðu verkalýðssamlökun’.
Póllands, Einingu, sem hafðir eru i
fangabúðum viðsvegar um landið,
og i sumum tilvikum skjóllitlir i rosa
og kuldatið.
En það er aðeins ein af mörgum
aðferðum herlagayfirvaldanna
pólsku, að smala andófsmönnum á
bak við girðingar eins og skepnum,
til þess að herða valdatök sin á þjóð-
inni.
5000 í 47 fangabúðum
Ýmsar ágizkanir hafa verið uppi
um það, hversu margir hali verið
hnepptir í fangahúðafiötrana. Eftir
því sem fréttir hal a örv /t að n> u frá
Póllandi og meiri vilneskja íggur
fyrir um fangabúðirnar hallast menn
á þá skoðun, að upplýsingar þess
opinbera sjálfs séu nokkuð nærri
lagi. Yfirvöld segja, að um fimm þús-
und mannsséu í búðunum.
Daginn áður en herlögin voru leidd
i gildi í Póllandi þann 14. desember
hafði dómsmálaráðuneytið gefið úl
fyrirmæli um að reistar skyldu fjöru-
tiu og sjö fangabúðir, eða ein-
angrunarbúðir, eins og þeir sjálfir
kalla það, sem dreifðar skyldu um
fjörutiu og niu umdæmi Póllands.
Hefur komið í Ijós, að það eru milli
sextíu og þrjú hundruð og fimmtiu
fangar í hverjum búðum.
Uppsagnir og nauðungar,
— ekkert vesen
Miklu fleiri félögum úr Einingu
hefur hinsvegar verið sagt upp
störfum, haldið i varðhaldi skamman
tíma, neyddir til að undirrila
hollustueiða, eða þvingaðir til þess að
segja sig skriflega úr Einingu. Eða of-
sótlir á einn eða annan máta fyrir
sannfæringu sína og pólitískar
skoðanir. Samkvæmt upplýsingum
þess opinbera, sem pólska þingið lét
uppi í siðustu viku, hafa rúmlega
þrjátíu þúsundir manna verið
dregnar fyrir sérstaka dómstóla
vegna yfirsjóna, sem túlkaðar eru
sem brot á herlagaákvæðum.
Sá, sem settur er innanríkismála-
ráðhcrra, segir, að auk þeirra 5.067,
sem hnepptir höfðu verið i varðhald
þann 7. janúar, hafi nær þrjú þúsund
verið handteknir til viðbótar. Réttar-
stöðumunurinn á þeim, sem settir
hafa verið í einangrunarbúðirnar,
og hinum, sem hafa verið handlekn-
ir, er sá, að það eru einvörðungu þcir
handteknir, sem sæta ákærum. Þeir í
einangrunarbúðununt þurfa ekki að
koma fyrir rétt. Þeir eru einfaldlega
teknir úr umferð, án nokkurs dóms,
án nokkurs málavalslurs. Ekkert
vesen.
Strangar yfirheyrslur
Ein mest notaða aðferð lögregl-
unnar til þess að beygja lýðinn liggur
í fyrirvaralausum yfirheyrslum. Hinn
„grunaði” er valinn af handahófi,
sóttur þangað, sem hann er staddur i
það og það sinnið, og færður til yfir-
heyrslu, sem stendur í margar
klukkustundir. Þegar búið er að
skjóla honum rækilega skelk i bringu
— og menn geta imyndað sér tóninn
hjá spyrjendum — er honum sleppt
aftur með alvarlegri áminningu.
Einn slíkur „grunaður” sagði frá
þcssari reynslu sinni í einu neðan-
jarðar-dreifirita Einingar. Þelta var
stúdent, sem kallaðist „Piotr” í rit-
inti. Hann var tekinn fastur og látinn
aftur laus, án þess að nokkurt tilefni
sýndist til handtökunnar. Það var
klukkan sex siðdegis cina helgina, að
tveir menn borgaralega klæddir birl-
ust fyrirvaralaust i ibúð hans. Þeir
sýndu honum lögregluskilriki sín, eða
öllu heldur leyfðu honum rétt að
grilla í þau, án þess að hann gæti
skoðað þau nánar. Sögðust þeir
kontnir til þess að sækja mág hans,
en ákváðu að taka Piotr í leiðinni
með niður á lögreglustöð.
Líkamsleit
Ferðinni reyndist hinsvegar heitið
niður í aðalstöðvar hersins í
Rakowiecka-götu, þar sem Piotr var
færður inn i herbergi búið venju-
legum húsgögnum. Gluggatjöld voru
dregin fyrir. Fleiri borgaralegir með
hörkudrætti í andlitssvipnum voru
þar staddir inni. — Áður en yfir-
heyrslan byrjaði, var leitað gaum-
gæfilega á Piotr allt niður í sokka og
skó.
Yfirheyrslan byrjaði á því, að Piolr
var sakaður um að hafa verið á
áheyrendabekkjum, þegar réttað var
i máli nokkurra hægrisinnaðra
kerfisgagnrýnenda. Hann var
spurður í þaula um, hvernig hann
hefði fengið í hendur merki þessara
samtaka, sem kenna sig við sjálfstætt
Pólland og eru daglega skammstöfuð
KPN. Hvar hafði hann komizt yfir
dreifimiðana? Hverjir skólabræðra
hans voru að dreifa óritskoðuðum
bleðlum?
„Þegar ég sagði þeim, að ég
hefði hvergi komið þarna nærri var
ég sagður Ijúga,” segir þessi Piotr í
dreifiblaðinu. „Þeir sökuðu mig
einnig um að vera félagi í hinunt ó-
háðu samtökum stúdenta, sent ég
hafði þó þrætt fyrir.”
„Ef þújátar...."
Fyrri hluti yfirheyrslunnar stóð i
nokkrar klukkustundir. Hinir reyndu
rannsóknarmenn notuðu margvís-
legar aðferðir. Einn úr leynilögregl-
unni hafði í hótunum. Aðrir komu
kurteislega fyrir. Enn einn lagði til
við Piotr, að hann notaði sér hina al-
mennu sakaruppgjöf, sem heitin var
pólitiskum afbrotamönnum, ef yfir-
sjónir þeirra voru drýgðar fyrir
gildistöku herlaganna, og svo fremi,
sem þær voru játaðar, áður en eigin-
leg réttarfarsrannsókn væri hafin i
máli þeirra. — „Ef þú játar í skjóli
sakaruppgjafarinnar, þá allt i lagi.
En ef ekki, þá skulum við senda
þig....” og Piotr fékk að bcita
ímyndunaraflinu til þess að geta sér
til um, hvert það væri.
Fékk spark
Ringlaður svaraði Piotr því, að
hann hefði ekkert að játa. Þá sóttu
þessir laganna verðir hvíta plastól og
skipuðu honum úr skónunt. Þrjú
vitni voru leidd inn. Tvö þeirra voru
lögregluþjönar í einkennisbúningum,
sem sögðust hafa verið viðstaddir
ofannefnd réttarhöld í KPN-málinu.
Sögðust þeir þekkja Piolr aftur sent
einn af áheyrendum. Sá þriðji var
borgaralega klæddur og sagðist fyrr-
verandi andófsmaður, sem séð hefði
fram á villu sins vegar, en ætti nú
samstarf með yfirvöldum. Hann
sagðist einnig hafa séð Piotr í réttar-
salnum. Allan tímann horfði sá
borgaralega klæddi fast á Piotr, sem
starði ófeiminn á móti. Stökk þá
maðurinn á fangann og sparkaði i
hann. Skipaði hann Piotr að standa
upp. Það var í eina skiptið, sem hann
var beittur líkamlegu ofbeldi.
Yfirheyrendur tóku þá upp önnur
vinnubrögð. Þeir vorkenndu honum.
Hann var ungur og áhrifagjarn og
auðvelt að leiða hann afvega. Þeir
sýndu honum fleiri óritskoðuð dreifi-
bréf og spurðu, hvort hann hefði séð
einhver þeirra áður. Þegar hann
neitaði, hótuðu þeir að nota dreifi-
bréfin sem sönnunargögn gegn
honum, þvi að nú væru þau með
fingraförum hans. Loks ýttu þeir að
honum vélritaðri yfirlýsingu, þar sem
hann hét þvi að láta af öllum mót-
gjörðum við rikið og halda eftirleiðis
lög og reglur. Piotr neitaði að skrifa
undir, því að honum fannst þetta
jafngilda játningu á því, að hann
væri einmitt sekur um mótgjörðir. Þá
var honum veittur umhugsunar-
frestur til klukkan þrjú næsta dag.
Brottrekstur og
herskráning
Daginn eftir var Piotr færður í
aðra skrifstofu til yfirheyrslu. Hann
neitaði enn að skrifa undir hollustu-
eiðinn, og nú dundu yfir hann
skammirnar. Sá, sem stjórnaði yfir-
heyrslunni þrumaði: „Þú skalt vita,
að ég mun láta reka þig úr tækni-
skólanum!” Rikið hefur engin not
fyrir verkfræðinga, sem ekki virða
stjórn landsins. Hvers vegna eyða
peningum i þína líka?”
Hann útmálaði síðan fyrir
fanganum, áð Piotr gæti búizt við að
vera kallaður í herinn. Ef hann áður
bryti einhverjar af hinum nýju
reglum, mundi hann aldeilis lenda illa
í því. Piotr fékk siðan nýja yfirlýs-
ingu til undirskriftar. Þar stóð, að
hann héti þvi að snúa beint til síns
fæðingarbæjar, og að hann gerði sér
ljósar afleiðingar gjörða sinna. Per-
sónuskilrikin voru tekin af honunt,
og fékk hann þau ekki fyrr en eftir
klukkuslundar bið.
Leynilögreglumaður fylgdi honunt
síðan til dyra og kvaddi hann nteð
þessum orðum: „Það er sama hvað
þú segir eða segir ekki. Það skiptir
ekki máli, því að fólk eins og þú eru
dreggjar þjóðfélagsins og það borgar
sig ekki að hjálpa ykkur.”
Vegfarendur eru sýknt og heilagt stöðvaðir á förnutn vegi og krafðir persónuskil-
rikja og skýrínga á ferðum sinum.
Mitterrand enn ráðalítill við atvinnuleysinu:
Atvinnulausir orðnir rúmar
tvær milljónir í Frakklandi
Francois Milterrand, Frakklandsforseti. — 1982 verður prófsteinninn á
stjórnarstefnu hans, en kjósendum er farið að leiðast að hlusta á gömlu
skýringuna á vandamálunum. Nefnilega, að þau séu fyrrverandi stjórn að
kenna.
Brautargengi stjórnarstefnu Franc-
ois Mitterrands, Frakklandsforseta,
og sósíalislaflokksins á hinu nýbyrj-
aða ári þykir því háð, hvorl alvinnu-
lifinu vex lilli ú til hans og hvorl laun-
þegasamtökin (C'GT, sent cr ASI
þeirra Frakka og algerlega á valdi
kommúnista) ná að halda l'elögum
sinum áfram í ró.
Atvinnuleysið
var kosninga-
mál Mitterrands
Atvinnuleysið var lykilorðið i
kosningabaráttunni vorið 1981. Það
er svo enn þann dag í dag. Þrátt fyrir
öll loforð Mitterrands eru rúmar
tvær milljónir manna atvinnulausar
og búizt er við, að þeim fjöigi um Ivö
hundruð þúsund á þessu ári. Hjá
kjósendum er nú tekið að gæta leiða
á gömlu skýringunni uin, að „þetla
er Giscard-stjórninni fyrrverandi að
kenna”.
Atvinnuskorturinn var aðalvanda-
málið i síðustu stjórnartið Valery
Giscard d’Estaings forseta og hefur
verið það áfram fyrsta stjórnarmiss-
erið hjá Mitterrand. Á síðasta ári
jókst atvinnuleysi um 25%. Fór
fjöldi atvinnulausra yfir tvær millj-
ónirnar siðasta haust, og í nóvember
voru 8,8% vinnuaflsins i Frakklandi
cfrðin atvinnulaus.
Nýsköpun gengur hægt
Hin nýja stjórn sósíalista hafði
heitið því að örva atvinnulífið og
skapa ný störf. Áttu tvö hundruð
sextíu og sex þúsundir manna að fá
atvinnu í þessari nýsköpun á síðasla
ári. Stjórninni tókst að útvega fimnt-
tiu og sex þúsund manns alvinnu
strax i júlí í sumar, en fyrir hinum er
ráð gert i nýju fjárlögunum. Á þessu
ári á að skapa þrjú hundruð þúsund
ný störf að minnsta kosti. Aðallega
hjá því opinbera, en að einhverju
leyti með styttingu vinnuvikunnar í
þrjátíu og níu klukkustundir, og að
öðru leyti með örvun atvinnulífsins
með batnandi efnahagsástandi.
Launamálastefna
Rikisstjórnum Frakklands Itefur
Itingað til ekki orðið mikið ágengt við
að hlutast til um launamál, en þegar
sósialistaflokkurinn komst í stjórn,
stóðu vonir til þess, að stéttarsam-
tökin kynnu að reynast sinum
mönnum leiðitamari. Stjórnin vonast
til þess, að með viðræðum og santn-
ingum megi halda launahækkununt
niðri við 12%. Jacques Delors í'jár-
inálaráðherra er meira að segja svo
bjartsýnn að halda, að halda megi
henni niðri við 10%.
Kjarakapphlaupið er þó við lýði í
Frakklandi eins og víðar og launa-
hækkanir eru næstum sjálfvirkar,
svo að erfitt getur reynzt að ná lauin-
haldi á samningunum. Þar við bætasl
vissir erfiðleikar vegna þess, að lág-
markslaun voru hækkuð fljótlega
eftir kosningasigur Mitterrands.
Sömuleiðis almennar tryggingar.
14% verðbólga
Það er ætlað, að verðbólgan í
Frakklandi sl. ár hafi numið um
14%. Stjórnin stefnir að því að ná
henni niður í 10%. Hagfræðingar spá
því samt, að hún verði á milli 13 og
15% á árinu 1982. Þykir því gengis-
lækkun mjög koma til álita á árinu
1982. Einkanlega þar sent verðbólgan
hjá Vestur-Þjóðverjum, aðalbanda-
ntönnunum innan EBE, er svo miklu
minni.
Bent er þó á ýmsa ljósa blelli i
efnahagslífi Frakka. Frá því í sumar
hefur neyzlan aukizt, en það fylgi í
kjölfar hækkunar á lágmarkslaunum
og almennum tryggingum, og þykir
því í einhvcrra augunt byggjast á
fölskum forsendum. Þjóðnýtingartil-
tæki Mitterrands ltafa dregið úr tiltrú
einkaaðila á fjárfestingum í fyrir-
tækjuni. Unt leið hefur áfram verið
samdrátlur í iðnaðarframleiðslunni.
Síðustu árin hefur sá samdráttur
nuniið um 8%, sent er umtalsvert
meira en i helztu samkeppnislöndum
Frakka.