Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.1982, Qupperneq 13

DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1982.
13

legri ákvarðanatöku. Er hinn almenni
félagsmaður áhrifalaus?
„Samvinnuhreyfingin var í upphafi
og er enn í dag viðskiptaleg og félagsleg
fjöldahreyfing. Hún er byggð á lýð-
ræðislegum grundvelli með skipulagi
sem svipar nijög (il annars lýðræðis í
fijóðfélaginu.
Samvinnuhreyfingin er öllunt opin.
Þar geta allir gengið inn og byrjað strax
að hafa full áhrif eftir lýðræðislegum
leiðum samtakanna.
Það væri fjarstæða að neita þvi að
félagsleg deyfð hefur vaxið á lslandi á
undanförnum áratugum samfara efna-
hagslegum frantförum, styttingu
vinnutímans og auknum tómstundum,
sem fólk fyllir upp í með einhverju þvi
sem það velur sér af því gífurlega fram-
boði al'þreyingarefnis sem er til staðar í
þjóðfélaginu.
Þetta mikla framboð viðfangsefna
fyrir fólk í frístundum hefur tvímæla-
laust dregið úr félagslegum áhuga og
jafnframt vakið upp félagslega deyfð í
hvers kyns almennum samtökum í
landinu. Er þá sama hvort horft er til
stjórnmálaflokka, launþegasamtaka,
bændasamtaka eða samvinnu-
hreyfingar.
Hins vegar er innbyggt í starf sam-
vinnuhreyfingarinnar mjög víðtækt
fundakerfi sem í aðalatriðum er fólgið í
deildarfundum, félagsráðafundúm,
stjórnarfundum og aðalfundum sam-
vinnufélaganna. Þátttaka i öllum
þessum fundum er býsna mikil þegar á
heildina er litið, sérstaklega í dreifbýli,
þannig að fullyrða má að þúsundir
ntanna taki á ári hverju þátt í um-
ræðum, stefnumótun og ákvarðana-
töku innan samvinnuhreyfingarinnar.
Samvinnuhreyfingin rekur víðtæk-
asta fræðslukerfi sem nokkur frjáls
félagasamtök í landinu hafa með
höndum. Meðal annars i gegnum þetta
fræðslukerfi fer reynt að hvetja til
aukinnar félagslegrar þátttöku. Hún
mætti auðvitað vera meiri en hún er, en
það verður áfram unnið að því að
reyna að efla hana.”
— Það hefur verið gagnrýnt að fáir
menn hefðu með höndum hel/.tu
stjórnunarstörf innan hreyfingarinnar.
Er valddreifingin eins mikil og æskilegt
væri?
Samþjöppun valdsins
,,Ég hef ekki yfirlit yfir það hvað
það eru margir menn sent skipa
trúnaðarstöður í stjórnum og fram-
kvæmdastjórnum samvinnufélag-
anna. En hér er um ca 1000 manns að
ræða.
Að svo miklu leyti sem menn gegna
fleiru en einu embætti þá hafa þeir
verið valdir til þess á lýðræðislegan
hátt. Það er réttur lýðræðislegra fur.da
að velja ntenn til trúnaðarstarfa eins og
þeint þóknast.
Hins vegar hefur oft verið á það bent
af þeim, sent gagnrýna samþjöppun
valds í samvinnuhreyfingunni, að for-
stjórar, framkvæmdastjórar og
Það eru ófáir fundir sem stjórnarformaður Sambandsins þarf að sitja og mörg mál sem hann þarf að kynna sér.
stjórnarmenn Sambandsins sitji í
stjórnum dótturfyrirtækjanna. í þessut
santbandi er nauðsynlegt að hafa í huga
að Sambandið hefur í gegnum
áratugina verið að fjölga starfsdeildum
eftir því sent kaupfélögin hafa beðið
unt. Forstjórar og framkva'mdastjórar
verða þá að sjallsögðu yfirntenn dag-
legs reksturs þessara nýju viðlangsefna
og engunt dettur i hug að gagnrýna það.
Hins vegar hafa yui aðstæður í ein-
staka tilfelli gert það óhjákvæmilegt
eða æskilegt að ný viðfangsefni væru
skipulögð í sérstökum samstarfsfyrir-
tækjum í stað þess að hafa þau eina
deild í Santbandinu.
Þannig má nefna að nauðsynlegt var
að stofna Dráttarvélar hf. vegna sér-
staks umboðs fyrir traktora sem ekki
máttu forntsins vegna fara í gegnunt
Sambandið. Sanivinnubankinn verður
að vera hlutafélag santkvæmt
lögum. Talið var æskilegt að hafa
tryggingardeild santvinnumanna í
formi gagnkvæms tryggingafélags. En
eftir sent áður eru þessi viðfangsefni
ekki annað en sprotar á meiði sam-
vinnustarfsins og þessi sérstöku við-
fangsefni verða að fylgja meginstefnu-
mótun samvinnuhreyfingarinnar á
hverjum tíma eins og hún er ákveðin af
lýðræðislega skipuðum aðalfundum.
Þess vegna krefjast kjörnir trúnaðar-
menn santvinnuhreyfingarinnar af
stjórnum og framkvæmdastjórum að
þeir fylgist nteð starfi þessara nýju við-
fangsefna og helgi þeint hluta al' dag-
legu starfi sínu. Þannig að seta í
stjórnum þessara fyrirtækja er ekki
annað en eðlilegur þáttur af daglegunt
störfum kjörinna og ráðinna trúnaðar-
manna hreyfingarinnar.

Hins vegar ber að leggja áherzlu á
það að þessi sérstöku fyrirtæki halda
sína aðalfundi og i stjórnum þeirra sitja
mun fleiri en forstjórar og l'raín-
kvæmdastjórat samvinnufélaganna.
Þar eru menn af flestum sviðunt þjóð-
lífsins og með ýntsar stjórnmála-
skoðanir en eiga það sameiginlegt að
hafa allir áhuga á samvinnustarfi."
— Að livaða leyti er Samband
islenzkra samvinnufélaga frábrugðið
öðrum fyrirtækjum í landinu, ef undan
er skilin sérstaða þess vegna stærðar
sinnar og umlangs?
„Það ntá segja að við höfum í
þjóðfélaginu innan hins blandaða hag-
kerl'is i aðalatriðunt þrenns konar
rekstursfornt. í einn stað er umtals-
verður ríkisrekstur. I annan stað er
fjölbreyttur rekstur einkafyrirtækja og

hlutafélaga og i þriðja stað er svo veru-
legur rekstur samvinnufélaga.”
AHir hafa sama
rétttíl áhrifa
„Ríkisfyrirtækin eru að sjálfsögðu i
alntannaeign en eru þó ákaflega fjarri
alntenningi sem hefur nánast enga að-
stöðu til beinna áhrifa á rekstur þeirra.
Einkafyrirtæki og hlutafélög byggja i
aðaiatriðum á hagnaðarsjónarmiðunt
og fjárntagni og almenningur hefur
engin áhrif á þau, önnur en sem við-
skiptaaðilar. Þar er valdið vfiilcitl í
fárra höndutn og fer eftir eign hvers og
eins.
Kaupfélögin og Samband íslenzkra
samvinnufélaga eru grundvölluð á
lögunt unt santvinnufélög. Þau byggja
ekki á fjármagni eða efnahag einstakl-
inganna. Þar eru allir jafnir og hafa
santa rétt til áltrifa.”
— Að hvaða leyti eiga viðskipta-
hættir kattpfélaganna frekar rétt á sér
en önnur rekstrarform?
„Samvinnuntenn viðurkenna full-
komlega sent eðlilegt fyrirkomulag hið
blandaða hagkerfi sent við lýði er í
islenzku samlelagi. islenzkir santvinnu-
menn viðurkenna einnig lýðræðis-
skipulagið sem hið langheppilegasta
fyrirkontulag santfélags mannanna.
Innan lýðræðisskipulags eiga menn
meðal annars rétt á félagafrelsi og eiga
rétt á því að geta kosið sér mismunandi
fornt 1 fyrir atvinnurekstur sinn eða
önnursamtök.
Við viðurkennunt gildi sam-
keppninnar og teljunt gagnlegt fyrir
frantþróun islenzks efnahagslífs að hér
geti átt sér stað heiðarleg santkeppni
milli ntismunandi rekstrarforma á jafn-
réttisgrundvelli. Eitt af þeim rekstrar-
forntum sent tvimælalaust á rétt á sér í
islenzku santfélagi er samvinnurekstur
sem byggir á þeint grundvallarhug-
sjónunt sem ég hef áður lýst.”
— Hefur samvinnureksturinn leitt til
lægra vöruverðs og sannað ágæti sitt á
þann liátt?
Leitt tíl lægra
iröruverðs
„Ef litið er yfir sögu santvinnu-
hreyfingarinnar þá fer það ekki á milli
ntála að santvinnuskipulagið hefur leitt
til lægra vöruverðs í þjóðfélaginu. Það
hefur leitt til lægra vöruverðs á inn-
fluttri vöru og einnig til lægra verðs á
innlendri framleiðslu en ella væri. I því
santbandi er fróðlegt að rifja upp að
þótt ýntsum þyki vinnslu- og sölu-
kostnaður landbúnaðarvara meiri en
tiógtir á íslandi þá er hann santt nteð
Sjá næstu síðu
Stundum er brugðið á léttari strengi, cins og þegar brauðgerð KEA var opnuð I nýju
húsnæði. Vaiur og Hjörtur Þórarinsson, stjórnarformaður KEA, íklæddust þá sér-
stökum brauðgerðarbolum.
og síðasta tækif æri
til að kaupa f atnað
á alla fjölskylduna
á þcssum hlægilcgu
prísum.
Opið í dag, laugardag,
kl. 10-19
Verksmiöju
útsalan,
Grensásvegi 22
/á bak við gam/a
Litavershúsið).