Dagblaðið Vísir - DV - 12.06.1982, Blaðsíða 30

30 DAGBLAÐIÐ & VlSIR. LAUGARDAGUR12. JUNI 1982.
f frjálshyggju-
menn eða félags-
hyggfumenn réðn
nkjum hérlendls:
Hvernig
yrðl þá
umhorfs
í þ|ðð-
málnm?
- hagfræðingamir
Geir H. Haardeog
Hjalti Kristgeirs-
son krafðir svara
—síðari
reinar
Eins og lesendur helgarblaösins muna eflaust eftir
birtust í blaöinu fyrir tveimur vikum greinar þeirra
Geirs H. Haarde hagfræðings og kollega hans, Hjalta
Kristgeirssonar, þar sem þeir svöruðu spurningunum
hvernig umhorfs yröi hérlendis ef annaöhvort félags-
hyggja eöa frjálshyggja heföu einar umboö til stjórn-
unar landsmála.
Svaraði Geir þessari spurningu út frá sjónarhóli
frjálshyggjunnar sem hann og aðhyllist og Hjalti öfugt.
I greinum sínum hér á eftir hafa þeir meö sér verka-
skipti að þessu leyti. Sem fyrr er rétt að staldra örlítið
við þau hugtök sem vitnað veröur í, þar eö mismunandi
eða villandi notkun þeirra getur valdið misskilningi og
þar með verið þröskuldur í vegi skynsamlegra
skoðanaskipta á þessum vettvangi. Þetta á ekki sízt
við þegar hugtökin snerta höfuðviðfangsefni í stjórn-
málum og þjóðfélagsumræðum. Því er rétt að gera
grein fyrir því hvaða merkingu hugtökin „félags-
hyggja’ og frjálshyggja” hafa í svörunum hér á eftir.
Hér er um andstæð hugtök að ræða. Annars vegar
stjórnmálastefnu sem leggur til að einstaklingarnir
leysi vandamálin í samvinnu og án þess að nokkur sé
herra yfir öðrum. Arðrán manns af manni sé ekki við
lýði og sjálfstjórn fólksins og samvinna sé ráðandi í
framleiðslukerfinu. Eignaréttur eins geti ekki
hindrað frelsi annars. Hins vegar stefnu sem setur
frelsi einstaklingsins í öndvegi, frelsi borgaranna til
orðs og æöis innan þeirra marka sem óhjákvæmileg
eru siöuðu samfélagi. Við lausn efnahagslegra við-
fangsefna leggur síðarnefnda stefnan áherzlu á milli-
göngu markaðarins. Hin fyrrnefnda ríkisins.
Það má loks lengi velta því fyrir sér hvaða nöfn þess-
um stefnum falla bezt. Síðarnefnda stefnan hefur þó á
síðari árum einkum verið nefnd frjálshyggja á ís-
lenzku sem er þýðing enska hugtaksins „libertarian-
ism”. Hin fyrrnefnda er tíðum nefnd á íslenzka vísu
félagshyggja, eða einfaldlega sósíalismi. -SER.
Geir H. Haarde hagfræðingur — málsvari frjálshyggjunnar.
JtíkKiHiMikiinin
allsrádandl í
hagkerfifda^-
hyggjunnar’’
segirmeðalanirarsíiinisögn
GeirsH. Haarde hagfræöings
um félagshyggjuna
Félagshyggjan
og atvinnulrfíð
Búast mætti viö því aö ríkisrekstur
yröi yfirgnæfandi rekstrarform í því
hagkerfi sósíalismans, sem félags-
hyggjumenn stefna aö á Islandi. Þetta
kemur skýrt fram í stefnuskrá
Alþýöubandalagsins. Líklegt er aö
rikiseinokun og ríkiseinkasala yröi alis
ráðandi á f jölmörgum s viöum.
Guðmundur G. Þórarinsson
alþingismaður benti réttilega á þaö í
sjónvarpsþætti um stóriöju nýlega aö í
hagkerfi þar sem öll stærstu fyrirtæki
eru í eigu ríkisins er frelsi ein-
staklinganna stefr.t í stórhættu.
Oþarft er aö benda a dæmin frá lög-
regluríkjunum austan járntjalds máli
Guömundar til staöfestingar.
Við þessa hættu er svo því aö bæta
að þaö er margendurtekin reynsla aö
verömætasköpunin er minni í miö-
stýröu hagkerfi grundvölluöu á sósíal-
isma en í markaöshagkerfi grundvöll-.
uöu á atvinnu- og athafnafrelsi. Síðar-
nefnda hagkerfiö er hagkvæmara í
þeim skilningi aö afrakstur þjóöar-
búsins er meiri miöaö viö sömu
auölindir og tiikostnaöur minni. Þess
vegna er meira til skiptanna í slíku
kerfi og hægt aö verja meira fé til
félagslegrar þjónustu, samgöngumála
og annarra þarfra verkefna.
Hagkerfi sósíalismans dæmir sig
því þegar úr leik af hagkvæmnisá-
stæðum. Þegar viö bætist sú hætta á
mannréttindaskerðingu sem reynslan
sýnir aö hefur fylgt miöstýringunni í
sósíalískum hagkerfum, er ljóst aö
slíkt kerfi stendur jafnframt á siöferði-
legum brauöfótum.
Félagshyggfan og
milliríkja verzlun
Stefna islenzkra sósíalista er aö
færa helzt alla utanríkisverzlun lands-
manna til opinberra einokunarfyrir-
tækja. Eöa eins og segir í stefnuskrá
alþýöubandalagsins: „Utanríkis-
verzlun skal aö meginhluta færast á
hendur opinberra aðila.” Því mætti
gera ráð fyrir að frelsi í innflutningi
yrði stórlega takmarkaö og inn-
flutningsverzlun færð í hendur ríkis-
stofnunar sem flytti inn sjálf eöa út-
hlutaði innflutningsleyfum. Enn meiri
miöstýring yröi í útflutnings-
verzluninni en nú er og ekki ótrúlegt aö
þar yröi komið á fót ríkiseinkasölu.
Engum blööum er um þaö aö fletta aö
hagsmunir neytenda yröu ekki efstir á
blaði hjá „Innflutningsverzlun
ríkisins” og hagkvæmnin sæti tæpast í
fyrirrúmi hjá „Utflutningseinkasölu
ríkisins” í sæluríki sósíalismans á
Islandi.
Félagshyggjan
og samgöngumál
Gera má ráö fyrir að einokunar-
fyrirtæki ríkisins yrðu alls ráöandi í
samgöngumálum. Flugrekstri yrði
komiö í hendur hins opinbera sem ræki
„Aeroflot” íslenzka ríkisins og í
siglingum mætti búast viö aö eitt
„Ríkisskip” yröi taliö nægilegt til að
sinna flutningaþörfum þjóöarinnar.
Sama máli gegndi vafalaust um aöra
þætti samgöngumála og fjarskipta.
Ekki er ólíklegt að miöstýringunni á
þessu sviöi myndu fylgja einhverjar
takmarkanir á „óþörfum feröalögum”
og „bruðli” einsogferöumalmennings
til sólarlanda. Búast mætti viö þess
háttar takmörkunum í innflutnings-
verzluninni sömuleiöis.
Félagshyggjan og
félagsleg þjónusta
Ekki treysti ég mér til að spá fyrir
um þaö í smáatriöum hvemig umhorfs
yröi á þessu sviði á Islandi veröi komið
hér á sósíalísku hagkerfi. Hins vegar
er ljóst af því sem fram er komiö aö
framan, að í slíku kerfi yröi minna til
skiptanna og því minna fé til
ráöstöfunar til félagslegrar þjónustu
en í frjálsu hagkerfi. Enda er reynslan
sú í þeim ríkjum sem tekið hafa upp
sólsíalíska búskarparhætti aö þar er svo-
kölluð félagsleg þjónusta mun lakari
en annars staöar. Eg tel þetta skipta
mun meira máli en þaö hvort hin
félagslega þjónusta yröi öll á vegum
opinberra aðila eins og yrði í sósíalíska
kerfinu.