Dagblaðið Vísir - DV - 05.01.1983, Blaðsíða 12
12
DV. MIÐVIKUDAGUR 5. JANUAR1983.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stiómarformaðurogúlgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóriogútgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ristjóm: SÍÐUMÚLA12—14. SÍMI84611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáaugtýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI19.
Áskriftarverðá mánuði 150 kr. Verð í lausasölu 12 kr. Helgarblað 15 kr.
Velferðin er blekk
ing, byggð á
erlendum lánum
Kollsteypurnar
Þá höfum við tekiö enn eina kollsteypuna með nýju fisk-
verði, útflutningsgjaldi, gengisfellingu og auknum niður-
greiðslum á olíu fiskiskipa.
I rauninni kippir sér enginn lengur upp við fréttir af
þessu tagi; helst að spurt sé hversu gengisfellingin verði
mikil til þess að reikna út hvað sú næsta verði stór. Hún er
væntanleg eftir tvo mánuði en þess í milli mun gengið
síga í takt við hagsmuni fiskvinnslunnar, þar til „vandi
útgerðar” kallar á nýtt fiskverð sem aftur kallar á nýja
gengisfellingu. Og svo koll af kolli.
Þessi geðveikislega hringrás er hvorki til að skopast að
né skammast yfir. Hún er raunalegri og alvarlegri en svo
að það taki því að tuska grútmáttlausa ríkisstjórn til. Það
nennir því enginn lengur.
Hinsvegar er það verra, þegar ráðherrar gera sig að
viðundrum. Þannig var haft eftir Steingrími Hermanns-
syni í málgagni hans Tímanum dagana fyrir jólin að
„gengisfelling komi ekki til greina”.
Seðlabankinn hefur greinilega tekiö þá stefnu að hlusta
ekki lengur á slíkar fullyrðingar, frekar en aðrir, enda
hefur allan tímann legið fyrir að dæmið gengi ekki upp
nema með gengislækkun í einu eða öðru formi. Seðla-
bankinn er aðeins að framkvæma skyldu sína með réttri
skráningu gengis, meðan ríkisstjóm og ráðherrar fórna
höndum og láta sem gengisfelling komi þeim á óvart.
Veslings Steingrímur spyr: „hver stjómar hér — er
það Seðlabankinn eöa er það ríkisstjórnin?”
Hann virðist ekki vera búinn að átta sig á því að það eru
heimskupörin og hrossakaupin sem stjórna ferðinni. Koll-
steypan, fiskverðið og gengisfellingin eru afleiðingar
yfirgengilegs stjórnleysis í skipakaupum.
Sagt er að nýjasta kollsteypan sé til að leysa vanda út-
gerðarinnar. Það var líka skýring síðast og þar áður.
Vandi venjulegrar útgerðar er hvorki meiri né minni en
vandi annars atvinnureksturs í landinu. Hún býr við óða-
verðbólgu, vaxtaokur og rekstrarkostnað sem engin at-
vinnugrein getur staðið undir.
Nei, orsök vandans er einfaldlega sú að stjórnmála-
menn og þrýstihópar hafa með fyrirgreiðslu, hrossakaup-
um og af ótrúlegri skammsýni stækkað fiskiskipaflotann
fram úr öllu hófi. Hann er þriðjungi of stór. Nýjum og nýj-
um skipum hefur verið bætt við, til veiða á afla sem
ekki er til skiptanna. Útgerðin stendur ekki undir sér,
tapið eykst og áfram þarf að greiða niður olíuna í auknum
mæli. Nýtt gjald, útflutningsgjald, er lagt á fiskvinnsluna
til að standa undir olíuniðurgreiðslunum sem nema
hundruðum milljóna króna. Og gengið heldur áfram að
síga!
Þetta er sú skuld sem þjóðin þarf að gjalda fyrir þá
pólitíkusa sem ganga gleiðir um landiö og úthluta togur-
um með tapi. Þetta eru hrossakaupin og heimskupörin
sem eru að fara með íslenska þjóðarbúið á hausinn. Þetta
er „vandi útgerðarinnar”.
Það er nefnilega þannig, að fyrr mun þjóðarbúið fara
yfir um en að verndarar tapútgerðar láti hólmadranga og
þórshafnatogara leggjast við bryggju.
Auðvitað skapast vandi hjá útgerðinni, þegar skipin eru
þriðjungi of mörg, án þess að aflinn aukist. Auðvitað
verða kollsteypur ekki umflúnar meðan stjómmálamenn
halda áfram að fjölga skipunum. Og auðvitað fjölgar
skipunum meðan stjórnmálamenn geta leyst „vanda út-
gerðarinnar” með nýjum kollsteypum og auðvitað. . .og
svo koll af kolli.
Þögn íslensku stjórnmálaflokkanna
um tillögur til úrbóta í efnahagsmálum
er oröin ærandi. Gagnrýni þjóðarinnar
á ráöleysi stjórnmálamanna fer
stööugt vaxandi, kannski i réttu hlut-
falli viö efnahagsvandann. Og er það
nokkuö skrítiö? Hvert mannsbam í
landinu skuldar 115 þúsund krónur í er-
lendum lánastofnunum. Þaö er tæp-
lega hálf milljón króna á fjögurra
manna fjölskyldu. Þessi tala á eftir aö
hækka aö mun á þessu ári. Kreppuein-
kennin eru viö hvert horn, og það á
mikið eftir aö haröna á dalnum áður en
þetta ár er liöiö.
Hin mikla upplausn innan stjóm-
málaflokkanna bætir ekki úr skák.
Margir af yngri stjórnmálamönnum
em þeirrar skoðunar, aö alltof lengi
hafi dregist aö leggja í’ann og láta
sverfa til stáls. I þeimefnum veröalitl-
ar sem engar flokkslinur dregnar.
Stjómmálamenn á miöjum aldri gera
sér grein fyrir því, aö kynslóð þeirra er
líklega sú eina í sögu þjóöarinnar, sem
hefur bæöi tekist aö stela sparifé kyn-
slóöarinnar, sem kom á undan og
leggja þvílíkar skuldabyröar á næstu
kynslóð, aö hún mun vart fá undir ris-
ið.
S jálfur er ég þeirrar skoðunar, aö Al-
þingi Islendinga hafi sjaldan veriö ris-
lægra en í vetur. Astæðan er ekki úrelt
flokkakerfi (þótt þar megi mörgu
breyta) heldur viljaleysi, skortur á
gagnkvæmu trausti og rótgróinn verð-
bólguhugsunarháttur. Alþingi hefur
ekki stjómaö, það hefur látið troöa á
sér, og viröing þess hefur fariö dvín-
andi. I stað þess að bíta frá sér hafa
stjómmálamenn látið undan hverskon-
ar þrýstihópum, sérfræðingavaldi og
ekki einu sinni reynt að hreinsa af sér
aurinn, sem þeir hafa verið ausnir.
Það er bæöi sjálfsagt og eölilegt, aö
fram komi málefrialeg gagnrýni á
verk stjórnmálamanna. Þeir eiga
margir undir högg aö sækja, sem hafa
látlaust blekkt sjálfa sig og stóran
hluta þjóðarinnar. Eöa hvaö hafa
margir geö í sér til aö hlusta á um-
ræður stjórnmálamanna um efnahags-
mál, þar sem tilgangurinn er í lang-
flestum tilvikum sá að afsaka gjörðir
síðustu ára. Sumir þeirra eru illskilj-
anlegir sökum málfars vélmenna, þar
sem ekkert hefur gildi nema nýir og
gamlir mæiistokkar og talnaraöir. Eöa
kannast einhver viö setningarnar:
„Þetta eru sömu aðgerðir og þiö gripuö
tilárið.. .”
Eftír höfðinu...
Þaö er sagt, að eftir höföinu dansi
limirnir. Þing og þjóö verða ekki að-
skilin. En ég hef leyft mér aö.fullyrða,
að talsveröur hluti þjóðarinnar hafi
hegöaö sér af fullkomnu ábyrgöar-
leysi. Þetta viöurkenna margir. En
þessari hegöun hafa stjómmálamenn-
irnir fylgt eftir meö enn meira ábyrgö-
arleysi.
Á sama tíma og fjölmiðlar hafa
skýrt frá stöðugt lakari viöskitakjör-
um og viðskiptajöfnuði, minni útflutn-
ingi og meiri innflutningi afla, sam-
drætti í sölu á áli og járnblendi, hafi
hinir tekjuhærri hópar þjóöfélagsinsj
bætt met í eignaaukningu.Við erum aö
nálgast Bandaríkjamenn í bílaeign,
myndbönd eru keypt í þúsundatali og
svo mætti lengi telja. Litlar 8 milljónir
fóru í brennivín á Þorláksmessu, flug-
eldum er brennt fyrir milljónir. — Og
ríkisvaldið sóar fjármunum í rangar
fjárfestingar.
Allt þetta gerist á sama tíma og
þjóöin getur í fyrsta skipti um áratuga
skeiö safnaö fé án umtalsverörar
áhættu, án þess aö fjármagniö rými.
En gamli veröbólgudraugurinn lætur
ekki aö sér hæöa. Peningunum verður
aö eyða. Undir þetta hafa misvitrir
stjómmálamenn ýtt meö því að taka
Hverfum
af braut
ríkisforsjár
Fátt er þróttmiklu og frjálsu
atvinnulífi nauðsynlegra en að þau
skilyrði sem það vex upp viö og starfar
viö séu skýrt afmörkuö, greinileg og
ekki til trafala. Á þessu er afkoma
fyrirtækjanna byggö og veröur seint
dregiö úr mikilvægi þessa. Þaö er
skoöun sjálfstæöismanna aö þarna hafi
ríkisvaldið mikilvægu hlutverki að
gegna. Þetta hlutverk sé einkum að
búa þannig í haginn fyrir atvinnulífið
aö það megi dafna, landsmönnum
öllum til blessunar. Til þess hefur
ríkisvaldið alla möguleika þó því
miður hafi víöa tekist illa til. Algengt
er að hagfræöingar skipti þessum
„tækjum”, sem hið opinbera hefur til
áhrifa á framleiöslu og aðstöðu
atvinnuveganna, niöur í fjóra þætti,
sem hvem um sig má síðan flokka
niður ímarga smærri undirþætti.
Kjallarinn
Einar K. Guðf innsson
I fyrsta lagi má nefna að ríkisvaldiö
hefur möguleika til áhrifa á sviöi f jár-
laga. Þaö gefur til aö mynda auga leiö
að styrkir ýmsir og tilfærslur til
einstaklinga, hópa, fyrirtækja, at-
vinnugreina og þess háttar hefur áhrif
á umgjörð efnahagslífsins. Sömuleiöis
breytir miklu hvort skattar em háir
eða lágir; meö öörum orðum hvort það
séu einstaklingarnir sjálfir eöa rikis-
valdiö sem ráðstafa meiru eða minna
af ráöstöfunarfé þjóöarinnar.
Peninga- og
gengismál
I ööru lagi má nefna áhrifin af
peninga- og lánastefnu stjórnvalda,
Sem dæmi um þetta má nefna aö ríkis-
valdið (hér á landi og víöa á Vestur-
löndum er þetta vald í höndum Seöla-
banka) ræöur útlána- og innlánskjör-i
ebs.