Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1983, Qupperneq 16

16
TA
DV. LAUGARDAGUR19. FEBRUAR1983.
BMW 520i 1982 BMW 318 1978
BMW520 1980 BMW 316 1982
BMW 518 1982 BMW 316 1978
BMW 518 1980 BMW 315 1982
BMW 323i 1981 RENAULT20TS 1979
BMW320 1982 RENAULT 20 TL 1978
BMW320 1981 RENAULT12 TL 1978
BMW320 1980 RENAULT 12 TL 1975
BMW 320 auto 1977 RENAULT 5 TL 1980
BMW320 1977 RENAULT 4 TL 1980
BMW 318Í 1982 RENAULT 4 van F6 1980
BMW 318i 1981 RENAULT 4 van F6 1979
OPIÐ LAUGARARDAG FRA KL. 1-6.
STJÓRNUNARFRÆÐSLA
SÍMANÁMSKEIÐ
Tilgangur námskeiðsins er að þjálfa
símsvara í að tileinka sér hina ýmsu
þætti mannlegra samskipta og fræða
þá um þau símatæki sem almennt eru
notuð, þannig að þeir geti betur innt
starf sitt af hendi.
Efni:
Störf og skyldur símsvara.
Símaháttvísi.
Símsvörun og símatækni.
Námskeiöið er einkum ætlaö þeim sem
vinna við símsvörun, hvort sem um er
að ræða hjá fyrirtækjum eða opinber-
um stofnunum. Einnig er þetta gott
tækifæri fyrir þá sem eru að fara út á
vinnumarkaðinn eftir lengri eða
skemmritíma.
Staður: Síðumúli 23.
Tími: 1.—3. mars kl.
09.00—12.00.
SKRIFSTOFUHALD 0G
SKRIFSTOFUHAGRÆÐING
Tilgangur námskeiðsins er að kynna
stöðu skrifstofu innan fyrirtækja og
hvaða þýðingu starfsemi þar hefur fyr-
ir fyrirtækið í heild. Gerö verður grein
fyrir hvemig skipuleggja á starfsemi á
skrifstofu í heild, hvernig verkaskipt-
ingu er eðlilegt að koma á og hvernig
nýta má ritvinnslu til að auka hagræð-
ingu verkefna.
Fjallað er um hlutverk skrifstofunnar
og gerð grein fyrir þeim verkefnum
sem þar eru unnin. Kynnt verður
hvemig stjómskipulag má hafa á skrif-
stofum, verkaskiptingu og annað varð-
andi starfsmannahald. Að lokum
verður fjallað um mögulegar hag-
ræðingaraðgerðir á skrifstofu og kynnt
nýjasta skrifstofutækni sem notuð
verður á skrifstofu framtíðarinnar.
Námskeiðið er ætlað skrifstofustjórum
og öðrum sem annast skipulagningu og
stjómun á skrifstofum.
Staður: Símumúli 23.
Tími: 7.—10. mars kl.
14.00-18.00.
ATH.: Fræðslusjóður Verslunarmannafé-
lags Reykjavíkur greiðir þátttökugjald fé-
lagsmanna sinna á þessum námskeiðum og
skal sækja um það á skrifstofu VR.
Leiöbeínendur:
Sveinn Hjörtur
Hjartarson
rekstrarhagfræðingur
Koibrún Þórhallsdóttir,
leiðbeinandi bjá
Tölvufræðsiu SFf
Leiðbeinendur:
Helgi Hallsson
deildarstjóri
Þorsteinn Oskarsson
deildarstjóri
Þátttaka tilkynnist til Stjórnunarfé-
lagsins í síma 82930.
A STJÖRNUNARFÉLAG
^ ISIANDS SÍÐUMÚLA 23
SÍMI82930
Ivan mihli
-sáer sameinaði þjóðir
Rússlands í eitt riki og
lagði grumiinn að veldi þess
Lengi var haft á orði að það færi meira fyrir Rússlandi á landakortinu en í mannkynssögunni. Þetta á vissulega
ekki við um síðari tima en öðru máli gegndi á miðöldum.
Þjóðir þær sem upphaflega settust að á víðlendi Rússlands voru víðs vegar að: Slavar, Norðurlandabúar, Húnar,
Baltar, Tyrkir og ýmsir fleiri þjóðflokkar. Rússar tóku kristni, það er að segja grisk-kaþólska trú á tíundu öld. Þeir
höfðu harla lítið samband við vestanverða Evrópu, en þvi nánarí kynni af Konstantínópei. Ætla hefði mátt að það
hefði fljótt eflt siðmenningu þeirra og margs konar framfarir, því að á fyrri öldum hafði Konstantínópel baldið vörð
um þá menningu sem Vesturlönd höfðu glatað. En sögulegar orsakir lágu til þess að Rússar drógust aftur úr öðrum
Evrópuþjóðum.
Eða þangað til Ivan mikli (1462—1505) Moskvufursti tók við völdum í riki sínu....
Rússar sem uröu á vegi mongólsku
hirðingjaskaranna að austan fengu að
kenna á hræðilegum áhlaupum þeirra.
Fjölmennir herir undir forystu Batu
Kahn — sem var einn af arftökum
Djengis Khan — ráðust inn í Rúss-
land 1237 og fóru um landið báli og
brandi og gíf urlegum manndrápum.
Margir þessara mongóla settust að í
Rússlandi og gengu undir nafninu
tartarar (eða tatarar). Meðal þeirra
var Batu sjálfur. Hann reisti hið mikia
gullna tjald sitt á bökkum Volgu og
varð fyrsti khan (höfðingi) tartara.
Tartarar hans og afkomendur þeirra
voru kallaðir gullhirðingjamir.
Rússnesku furstamir voru um langt
skeiö háðir khaninum mikla í Kína og
urðu að fara í niðurlægjandi pílagríms-
ferðir til hirða hans í órafjarlægð —
um þrjú þúsund mílur — og fleygja sér
flötum fyrir framan hásæti hans.
Kórónur þeirra, sem og stundum
höfuö, fuku oft af í þessum heimsókn-
umtil haröstjóra Austurlanda fjær.
Mongólska stórveldið sundraðist en
innrásir tartara í Rússlandi og
flutningar þeirra þangaö skildu eftir
sig djúp spor í landinu. Furstarnir í
Moskvu fóru frekar að dæmi khananna
en stjórnenda Vestur-Evrópu, sem
þeir höfðu í rauninni engin kjTini af.
Við ófágaöa og ruddalega hii öingja
hegöuðu þeir sér að hætti Asíumanna.
Hegðun þeirra, venjur, búningar og
herútbúnaöur var kínverskt í einu og
öllu. Nafnið Car, sem upp var tekið af
Ivan grimma 1547, á upphaflega rót að
rekja til Asíu, en er ekki, eins og marg-
ir halda, dregið af nafni Cesars. Rúss-
land varð þannig ekki í raun
„Evrópuland” fyrr en á dögum Péturs
mikla.
Furstadæmið Moskva
Moskva varð öflugt furstadæmi á
tímabilinu frá 1240 til 1480, þegar Rúss-
ar voru undir oki gullhirðingjanna,
Moskvufurstarnir urðu að sætta sig við
þá smán að ganga á fund tartara-
höfðingjans í höfuðborg þeirra í Saray
við mynni Volgu og vera háðir náð
khansins. KhaninnáleitMoskvufursta-
dæmið öðrum mikilvægara og átti sinn
þátt í aö efla það. En smám saman
færðu furstar Moskvu út landamæri
sín og efldust, en veldi gull-
hirðingjanna hnignaði að sama skapi.
Um miöja fimmtándu öldina voru gull-
hirðingjamir ekki þess megnugir að
kúga furstana eða segja þeim fyrir
verkum.
Furstinn í Moskvu, sem aö lokum
gerði út af við gullhirðingjana og
sameinaði Rússland undir veldissprota
sínum, var Ivan III er gengiö hefur
undir nafninu Ivan mikli. Hann var
harðlyndur og viljasterkur maður sem
haföi það markmið eitt aö sameina
Rússland í bandalagi furstanna og
koma á fót skipulagi í stað stjómleysis
sem ríkt hafði í landinu öldum saman.
Ivan erfði furstadæmið við fráfall
föður síns árið 1462. Þá var ríkið í
mestri niðurlægingu. Innrásir
mongóla höfðu útilokaö allar framfarir
og valdið þungum búsifjum. Ekkert
land í Evrópu hafði orðið jafnilla úti af
völdum Asíuhirðingjanna sem höfðu
það eitt í huga að halda Rússum niðri
og fyrirbyggja allan viðgang þeirra. Á
sama tíma og önnur Evrópulönd sóttu
fram, þó hægt færi, til siðmenningar og
stjómsemi var rússnesku fursta-
dæmunum beitt fyrir ok fámennis-
stjórnar Asíumanna sem játuðu enga
trú á þeim tíma þegar trúin átti sinn
sterka þátt í hvers konar framförum.
(Síðar tóku tartarar múhameðstrú.)
Frægð þeirra var fólgin í miskunnar-
lausum manndrápum og eyðileggingu,
snilli þeirra var eingöngu hernaðarleg.
Olíkt evrópskum innrásarherjum gátu
þeir aldrei samlagast þjóðunum sem
þeir lögðu undir sig og striddu með því
móti gegn straumi sögunnar.
Sótt f ram til
sameiningar
Ivan hófst nú handa að sameina
Rússland undir eina stjórn, sína
stjórn, og það gerði hann af fullri yfir-
vegun og herkænsku. Fyrsta hemaðar-
bragðinu sem hann notaði var beint
gegn stórfurstadæminu í Lithauga-
landi sem á þessum tíma réð þeim
löndum sem mynda vesturhluta Sovét-
ríkjanna.
Lithaugaland hafði að mestu sloppið
við innrásir mongóla á þrettándu öld.
Litháar voru tápmikil og allvoldug
þjóð sem haföi þokaö sér inn í Vestur-
Rússiand á friðsamlegan hátt um þaö
leyti sem skelfingar þrettándu aldar
gengu yfir. Þeir höfðu stuðlað að
velferð á svæðunum er þeir settust að
á.
Áður en Ivan tókst þaö verk á
hendur aö innlima Lithaugaland bjó
hann rækilega um sig á þremur öðrum
vígstöðvum. Gullhirðingjamir í suðri
voru erfiðir viðureignar þó að þeim
heföi hnignað. I austri var khandæmið
Kazan. I norðri var Novgorod (Hólm-
garðslýðveldið) sem réð yfir víðáttu-
miklu landi og byggði afkomu sína
mest á verslun. Borgin naut verulegs
lýðræðis. Á fjórtándu öld voru í henni
og umhverfis um f jögur hundruð þús-
und manns. Novgorod slapp algjörlega
við innrásir mongóla þar sem
hirðingjariddararnir komust ekki yfir
fenin sem voru borginni til vemdar.
Til að byrja með beindi Ivan
athyglinni að Kazan. Eftir minniháttar
innrásir í landið réðst hann á það með
mikinn her árið 1469. Árangurinn varð
töluverður. Eftir nokkrar óútkljáðar
orrustur lagöi Yurg prins, bróðir
Ivans, Kazan undir Rússland. Borgin
gafst upp meö þolanlegum skiimálum
eftir aö Yurg haföi eyðilagt vatns-
brunna hennar. Ekki var hægt að segja
aö Ivan legði landið beinlinis undir sig
en hann neyddi íbúana til hlutleysis
meðan hann sneri sér að Novgorod og
Lithaugalandi.
Novgorod leitaði hemaðarhjálpar hjá
Kasmir IV. Póllandskonungi sem var
um leið stórfursti í Lithaugalandi.
Kasmír veitti engin ákveðin svör, þó
svo aö alltaf hefði farið vel á með hon-
um og valdhöfum Novgorod. Kasmír
kaus allt annað fremur en stríð viö
Moskvu þó svo að hann væri fús til að
steypa Ivan af stóli.
Ráðistá
khandæmin
Ivan mddist inn í Novgorod 1470 og
vann skjótt sigur. I fyrstu kríifðist
hann ekki algerrar yfirdrottnunar yfir
þeim sigruðu en knúöi þá til að rjúfa öll
tengsl við Pólland og Lithaugaland og
láta af hendi viö hann allstór landsvæði
í norðurhluta ríkisins.
Ivan beiö í austurlenskri ró og þolin-
mæði eftir tilefni til að svipta
Novgorod sjálfstæði sínu að fullu og
öllu. Tækifærið gafst árið 1477 og var
tilefnið harla hégómlegt. Sendi-
fulltrúar Novgorod ávörpuðu Ivani
með orðinu „sovereigu” í staðinn
fyrir ,,sör”. Þetta hafði sitt að segja í
túlkun Ivans. Hann réðst enn á Nov-
gorodbúa og þeir gáfust fljótt upp og
neyddust þar með endanlega til að
viðurkenna yfirráð Ivans. Ivan svipti
borgina sjálfstæði sínu, herleiddi um
eitt þúsund borgara til Moskvu og að
sjálfsögöu þá áhrifamestu og ríkustu
,og fyllti skarö þeirra í Novgorod ineð
því að flytja þangað Moskvubúa sem
liklegir vom þar til áhrifa.
Með þessu fauk sjálfstæði borg-
arinnar Novgorod út í veður og vind og
um leið auöæfi hennar og verslun.
Borgin var þvinguð til að rjúfa öll
tengsl við Vestur-Evrópu og Hansa-
sambandið. Nokkur önnur smáfursta-
dæmi í nágrenni Novgorod vom og inn-
limuð, annaöhvort með hernaöi,
innlimum eða jafnvel giftingum.
Nú beindist hugur Ivans suður á
bóginn þar sem hann horfðist í augu
við tvö khanríki, tartara,
gullhirðingjana, eða khandæmið
Astrakan, en því réð höfðingi að nafni
Ahmed; og khandæmi sem kennt var
við Krím og náði auk Krímskaga
einnig yfir mikinn hluta Suður-
Rússlands. Fyrir síðarnefnda ríkinu
réðMengliGirey.
Það gerði gæfumuninn fyrir Ivan að
mikil keppni var milli Ahmed og
Girey. Ivan leitaði bandalags við hinn
síðarnefnda meðan Kasmír konungur
Pólverja — sem grunaði Ivan úm
græsku hvað Lithaugaland snerti —
brýndi Ahmed til að ráðast á Moskvu
um leið og hann gaf honum loforð um
að hann skærist í leikinn vestan frá.
Úti um tartara
og mongóla
Arið 1480 réðst svo fjölmennur her
Ahmeds inn í furstadæmi Moskvu.
Ahmed taldi víst að Kasmír myndi
ráðast á Ivan vestan frá. En Kasmír
var í vanda staddur vegna innanríkis-
mála og efndi ekki heitið. Við erfið-
leika hans bættist að ránsflokkar sóttu
inn í konungdæmi hans. Þeir voru
raunar í tengslum við Girey og voru
þangað komnir fyrir áeggjan Ivans.
Ahmed missti vald á sér þegar hann
sá fram á að Kasmír kæmi honum ekki
til hjálpar. Herir Girey og Ivans stóðu
andspænis hvor öðrum viö Ugrafljót og
menn Ahmeds þar á milli. Eftir nokkr-
ar skærur hörfaði Ahmed til Volgu þar
sem ráöist var á herbúðir hans af her-
sveitum einhverra tartaraforingja frá
Síberíu. Ahmed var drepinn og þar
með var úti um hefndarleiöangur
hans til Moskvu. Gullhriðingjarnir
leystust upp. Án efa stóð Ivan að baki
árásinni á herbúðir Ahmeds. Hér með
lauk tvö hundruö og fimmtíu ára tíma-
bili í sögu Rússa er þeir voru að meira
eða minna leyti háðir duttlungum
mongóla.
Arið 1480 markar tímamót í sögu
Rússa. Það er ártaliö er þeir komu
fram sem sjálfstæð þjóð. Aldrei
framar voru valdhafar Moskvu
kvaddir á fund hinna hræöilegu
höfðingja gullhirðingjanna. Ivan RI
fullkomnaði sögulega sigra sína frekar
með stjórnkænsku en hernaðarlist. Að
vísu átti hann í höggi við tartara eftir
þetta en okið hafði hann brotið af sér.
Næstu tvo áratugina var Ivan
önnum kafinn viö aö ná Lithaugalandi
undir sig. Kasmír konungur lést 1492
og erfðaprinsinn, Alexander sonur
hans, tók við völdum.
Þó að skærur hæfust á landamærum
Rússlands og Lithaugalands á níunda
tug aldarinnar var Ivan ekki á því að
senda meginher sinn strax inn í landið.
Hann vildi bíða átekta enda hafði hann
sjálfur nóg að gera á sviði stjóm-
málanna eftir sameiningu Rússlands í
eitt ríki.