Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1983, Qupperneq 4

4
DV. LAUGARDAGUR 23. APRÍL1983.
yfir ný torg, um nýja lystigarða. I
þessari borg er ekkert gamalt! Herir
mínir sáu til þess á sínum tíma. Viö
Lew verðum reyndar að leita lengi að
rústum eins þeirra fjögurra húsa sem
varðveitt eru enn í miöborginni til
minningar um orrustuna. Á meðan við
erum á leið til eins þeirra rifjast upp
fyrir mér sú staöreynd að þegar í
fyrstu loftárás þýska hersins sem gerð
var í ágúst 1942 á Stalingrad fórust
fjörutíu og þrjú þúsund íbúar og yfir
hundraö þúsund íbúðir eyðilögðust.
Wolgograd er skemmtileg borg meö
vingjarnlegu fólki. Hún laðar til sín
fjölmarga ferðamenn á hverju ári.
Hún er borg þar sem jafnvel loftslagið
hefur breyst. Áriö 1958 var fljótið
Volga nefnilega stíflað rétt norðan við
borgina, og þar með myndaðist fima-
stórt stöðuvatn viö borgarmörkin sem
gefur loftinu raka og gerir veturna
mildarienella.
En þó er Wolgograd enn borg stríös-
hörmunga. Hún er ennþá Stalingrad.
Síðustu fórnimar vom tvö lítil börn
sem fórast af sprengjubrotum fyrir
fáeinum árum. Skólafélagi þeirra fann
skothylki og varpaði því á haug þar
sem eldur brann. Það sprakk og varð
bömunum að bana, auk þess sem
kennslukona þeirra særðistilla.
„Þið hélduð nefni-
lega að við værum þýskir!"
Tveir menn mæta okkur þegar inn í
miðborgina er komið. Þeir sitja þar
undir pílviöi einum sem er minnis-
merki og eina tréð sem uppi stóö
lifandi í Stalingrad við lok orrastunn-
ar. Mennirnir eru Nikolai Krassukov
og doktor Boris Perepetcehajew, en
hinn síðarnefndi starfaði sem véla-
meistari við skipasmíðastöðina í
borginni þegar þýska innrásin var
gerð. Framleiðslunni var þá þegar
breytt í smíði á brynvörðum bátum.
Hlutverk Krassukov í stríðinu var
hins vegar að sjóða saman svokallaöa
brynturna. I lok janúar árið 1943 gerði
hann áhlaup á vatnstuminn við
höfuðjárnbrautarstöðina sem var í
höndum Þjóöverja: „Við náðum
stórum þýskum birgðavagni, komum
fyrir bensíntanki á vörupallinum, því
næst einni vélbyssu og bættum öðram
við í hornin á vagninum. Viö vorum tólf
saman, hver með sína vélbyssu. Það
var klukkan tíu að morgni. Viö skutum
í ákafa á torgið framan viö jám-
brautarstöðina, án þess við yröum
fyrir skoti. Þið tölduð nefnilega að við
værum þýskir! Því næst réðust þrír
okkar á vatnsturninn og þögguðuniður
í skotvirkinu þar en það hafði áður
haldið umhverfinu í heljargreipum. ”
Þegar Nikolai Krassukow segir frá
þessu viðhefur hann mikla handatii-
burði. Eðlilega, því frá bekknum sem
við sitjum á er allt svo nærri: Þarna er
jámbrautarstöðin, þarna vatnsturninn
og beint á móti okkur vörahúsið en í
kjallara þess voru aðalstöðvar þýska
marskálksins Paulus undirlokin.
Karlarnir látnir grafa sína
eigin gröf en konurnar
brenndar í lest
Perepetcehajew segir okkur frá því
að á þessum tíma hafi hann verið aö
reyna að koma móður sinni út úr borg-
inni, enda enginn hultur inni í henni í
lokaárásinni. En hún lenti í loftárás,
flýöi í kjallara, og þegar hún skreiö út
þaðan vora þjóðverjar búnir að yfir-
taka svæðið: „Móðir mín var flutt burt
til Morosowskaja. Þegar svo sovésku
áhlaupin hófust smöluðu Þjóðverjar
öUum rússneskum karlmönnum sem
voru innan þeirra svæöis saman. Þeim
var skipað að grafa gröf og vora síðan
skotnir aö konum ásjáandi. Það voru
ékki SS-menn sem að þessu stóðu
heldur venjulegir hermenn. Að þessu
afloknu var konunum, þar á meðal
móður minni, troöið upp í lest. Sagt
var að leiðin lægi tU Þýskalands. En
þegar hersveitir okkar nálguðust enn
meira var kveikt í lestinni. Aöeins ein
kona komst lífs af. Eg hef þetta eftir
henni. „Ég horfiþöguUá Boris Perep-
etcehajew þegar hann mæUr þetta af
munni fram. Eg veit eiginlega ekki
hvernig ég á að hegöa mér undir
þessum orðum hans. Vil ekki vera
skömmustulegur, ekki undrandi, alls
ekki móðgaður. Helst sár, gífurlega
sár og gramur út í þá menn er skipa
sonum landa sinna í stríð á hendur
öðrum mönnum. „Já, svona var nú
þaö,” segir Boris eftir nokkurt hlé á
frásögn sinni. Hann er oröinn hvítur
fyrir hæram, mjóleitur og andUt hans
svipmikið.
Minnismerki um þá sem féllu í Stalingrad í umsátrinu um borgina árin 1942 og 1943, á Mamajew-hæðinni viö Volgu. Þar hvUa í jörösextíu þúsund manna.
Þetta er eltt þeirra fjögurra húsa sem varðveitt hafa verið sem minnismerki úr I kallast gömul í þessari borg enda var hún öll gjörsamlega lögð í rúst í seinni
styrjöldinni um Stalingrad (nú Wolgograd). Engin önnur hús en þessi fjögur geta | heimsstyrjöldinni.