Dagblaðið Vísir - DV - 11.08.1983, Síða 10

DV. FIMMTUDAGUR11. AGUST1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Umsjón: Ólafur Bjarni Guðnason
Tyrkland:
Persaflóastríðið veldur
stjórnvöldum áhyggjum
Sovétríkin:
Hln endumýjuöu átök mllll Iran og
Irak, á norður- og miðhluta landa-
msra ríkjanna tveggja, valda
stjómvöldum i Tyrklandl áhyggjum.
Þaö sem Tyrldr óttast er að þeir
kunni aö dragast inn i striðiö milli
rikjanna tveggja sem hefur staöið i
þrjú ár. Það er til marks um áhyggj-
ur stjómvalda i Ankara aö um helg-
ina fór utanriklsráðherra Tyrklands,
Hter Turkmen, i ferö um landamæra-
s\’sði Tyrklands, sem aö mestu eru
byggö Kúrdum, og kom hann þar
meö nsrrl bardagasvsöunum
sjólfum.
Utanríkisróðherrann fór í þessa
ferð skömmu eftir aö iraski utan-
rikisráöherrann, Tareq Aziz, kom i
stutta helmsókn til Ankara til aö
rsöa síöustu fréttir af striölnu viö
Kenan Evren forseta og Turkmen.
Aöur en Aziz kom til Ankara varaöl
Turkmen Iranl og Iraka viö því aö
reyna að draga Tyrki lnn i striðið
með þvi að ógna hagsmunum
Tyrkja.
Þaö sem Tyrkir óttast er aö
stjórnvöld veröi aö gripa til harka-
legra aðgerða til þess að koma í veg
fyrir aö kúrdiskir sksruliöar fsrl sig
upp á skaftið. Þá óttast tyrkneskir
embsttismenn einnig aö Tyrklr
kunni að neyðast til þess að verja
mikilvæga oliuleiöslu sem liggur frá
Irak um Tyrkiand til Mlöjaröarhafs-
ins. Þesslr möguleikar hafa einnig
valdlð yflrmönnum Nato áhyggjum,
enda eru Tyrklr aöilar aö banda-
laginu.
Til þessa hafa Tyrkir veriö aiger-
lega hlutlauslr i striðlnu milli Irans
og Iraks og haldlð uppi vlnsamlegum
samskiptum og gróðavsnlegri
verslun viö bsöi rlkln. Eftir heim-
sókn Aziz til Ankara var hlutleysi
Tyrklands ítrekað. En embsttis-
leiða tll þess aö kúrdiskir þjóðfrelsis-:
sinnar réöust gegn Tyrkjum. I maí,
siöastllðnum réöust tyrkneskar her-
sveltir inn i Norður-Irak meö fullu
samþykki stjómvalda í Bagdad tilj
þess aö upprsta þar hópa kúrdiskra
sksruliöa sem höföu ráölst yfir
landamsrin Inn i Tyrkland. Nú ótt-
ast ráðamenn í Ankara aö Kúrdar
kunnl aö reyna aö nýta sér óreiöuna
á þessu landsvsðl og hefja nýja her-
ferö gegn Tyrkjum. Þessum óhyggj-
um hefur ekld linnt vlö fréttir af því
aö Iranir tefli nú fram sveitum Kúrda
í orrustunum á norðurhluta landa-
msranna. Og i siöustu viku var
skotlö nokkrum fallbyssuskotum inn
6 tyrkneskt landsvsöi þar sem Iran
og Irak llggja beggja vegna aö og
ekki er taliö útilokað aö Kúrdar hafl
skotlð þelm skotum.
Rúmlega átta milljónir Kúrda búa
i Tyrklandi og yfln’öld í Ank ara hafa,
alltaf brugöist hart viö hsttu sem
stafar frá kúrdiskum þjóöfreisis-
sinnum. Ekld er tallnn leika nokkur
vafl á aö Tyrkir muni gripa til svip-
aöra aögeröa og i mai ef þeir telja
einhverja hsttu á kúrdískrl upp-
reisn.
Fulltrúar Nato-rfkja segja aö þeir
hafl miklar áhyggjur af slikum hem-
aöaraögeröum handan landamsra
ríkis sem ekki er í bandalaginu.
Nató-rikin fengu enga viövörun frói
Tyrklandi áður en hers\’eitimar
héldu inn i Irak i maí og hafa litlar
upplýslngar fengiö um þsr aögeröir
siðan. Tyrknesklr embsttlsmenn
segja aö þaö sé vegna þess aö sveit-
imar, sem notaöar voru, hafl ekkl
taiist til Nato-s\’elta. Engir hernaö-
arfulltrúar frá Nato-ríkjunum hafa:
fengiö leyfl til þess aö heimsskja
landamsrahéruð Tyrklands eftir aö
mai-aögeröunum lauk.
Hertur agi á vinnustöðum
Nýjar reglur sem k\’eöa á um
harðar refslngar fyrir verkamenn
sem slá slöku viö i starfi voru kynnt-
ar í sovéska dagblaðlnu Pravda ó
sunnudaglnn var. Hér er um aö rsöa
einn áfangann enn i baráttu Yuri
Andropov, leiötoga Sovétríkjanna, til
þess aö blása nýjum lífsanda i nasir
sovésks efnahagslifs meö þvi aö efla
vinnuaga. Samkvsmt hinum nýju
reglum skal hvetja menn til afkasta-
aukningar meö verölaunum eöa refs-
ingum eftir þvi sem viö á hverju
sinni.
Verkamenn, sem latir eru, eöa si-
fellt dmkknlr viö vinnu, fó styttri frí,
veröa lskkaðir í stööu, missa bónusa
eöa veröa reknir. En samhliöa þessu
er verksmiöjustjórum fyrirskipað aö
bsta þá aöstööu og þá umbun sem
góöir verkamenn fó. Þar er m.a.
nefnt aö út\’ega þeim betri ibúöir, aö-
gang aö sumarbústööum um helgar,
aögang aö bestu sumarleysissvsö-
um og sjúkrahúsum.
Plagg þetta er stefnuyfirlýslng frá
miöstjóm sovéska kommúnista-
flokkslns og rikisstjóminni og þar
er ofneyslu ófengis kennt um léleg
afköst og er samkvsmt stefnuyflriýs-!
ingunnl hsgt aö refsa mönnum fyrir
drykkju viö vinnu meö tafarlausrij
uppsögn. I yfirlýsingunni seglri
einnig að fjöldi verksmiðjustjóra sé j
tilbúinn aö þola og leyna slíku kæru- j
leysl meöal verkamanna. Verk- j
Til þeu aö vekja sovéskt efnahagsiif úr dói hyggit Andropov heröa vinnnaga i!
sovétkum verknniöjum.
smiöjustjórar, sem ekkl halda uppl |
fullum vinnuaga, veröa taldir hafa j
bmgöist skyldu sinni, segir í yflrlýs- j
ingunnl.
Fró því Andropo\’ tók viö völdum)
eftlr dauða Brezhnefs hefur oröa--
sambandið „sósialiskur agl” orölö s j
melraáberandiiopinberumóróðri. j
Nssta skref sovéskra stjómvalda
veröur siöan aö semja lög sam-
kvæmt stefnuyflrlýslngunnl og taka
þau lög væntanlega gildi eftir aö
söstaráö Sovétríkjanna samþykklr
þau ó nssta fundl sínum sem veröur
i desember. A siöasta fundi sðsta
róösins voru samþykkt ný lög um
verkalýðsmól þar sem verka-
mönnum var fsröur stsrrl hlutl
ábyrgðarinnar á vinnuaga. Þannig
mun það koma í hlut verkamann-
anna sjálfra aö sjá til þess að enginn
slái slöku við.
Hin nýja stefnuyfirlýsing i Pravda
kemur tveim vikum eftir aö tilkynnt
var um nýja tilraun um meira sjálf-
rsöi fyrirtskja í rekstri. Og I stefnu- j
yfirlýsingunnl er reyndar viövörun
til verksmiöjustjóma um aö reyna
ekld aö laöa aö sér bestu verkamenn-
ina meö hskkuöum launum. En hin
nýja tilraun um auklö frjólsrsöi ij
rekstri mun fyrstu árin aðeins koma :
tll framkvæmda i fóum lðngreinum j
sem em undir stjórn yfirvalda úti ó
landsbyggöinni og litlar upplýslngar j
er aö hafa um þaö hvernlg tllraun-!
inni er hóttaö i smóatriðum. Sá fó-.
heyrði atburöur geröist i Moskvu i j
siðustu vlku aö erlendum frétta-
mönnum tókst aö komast yfir
skýrslu um efnahagsmól sem drelft
haföl veriö til umrsöu innan rikis-
báknslns. Þar kom i ljós aö mlkið er
um þaö deilt, innan embsttismanna-
kerfislns, hvernlg skuli standa aö
umbótum á hinu stlröa sovéska efna-
hagskerfi. Skýrslan, sem samin er af
hagfrsöingum i siberisku lðnaðar-
borginnl Novosiblrsk, lnnlheldur rök,
fyrir þvi aö verkamenn myndu
standa sig betur vsri rekstur verk-
smiöja fsröur nsr markaösbúskap-
arformi þar sem afkastahvetjandi
launakerfl vsri fyrir hendi og verka-
menn hvattir til þess aö gera sjálfir i
tillögur um bsttan rekstur. Starfs-
menn erlendra sendlráöa i Moskvu
segja aö Novosiblrsk-skýrslan sé of j
róttsk þar sem hún krefjist þess að
fjöldl embsttismanna i miöstýring-
arkerfinu viöurkennl aö störf þeirra
séu óþörf. Þvi muni skýrslan ekld
hljóta aimennan stuöning.
En stefnuyflrlýslngin i Pravda
varaöi stjómenduma viö og tók
skýrt fram aö stlast vsri tii aö þelr
gsfu gott fordsml um afköst. Þar
segir aö þaö sé staðreynd aö ýmsir
starfsmenn róöuneyta sýnl ekki
þann sjálfsaga, vinnusemi og skipu-
lagningu sem krefjast stti.
Meðal refslnga, sem nefndar voru i
stefnuyfirlýsingunni, vom þsr aö
verkamenn, sem veröa fjarverandi
frá vinnu ón gildrar ástsöu, missa
einn fridag fyrir hvem dag sem þelr
em fjarverandi. Þ6 munu verka-
menn, sem fjarverandi eru lengur en
þrjá klukkutima ó dag, ekki fó laun
fyrir vinnu sína þann daginn. Verka-
menn sem sekir veröa fundnir um
ieti eöa drykkju elga á hsttu aö
veröa settir i verr launuö störf i ailt
aö þrjá mánuöi og mega ekld segja
upp á meðan. Og auövitaö eiga þeir
sem drekka viö vinnu ó hsttu aö
veröa reknir umsvifalaust. Veröi
þeir reknir eiga þeir ekkl rétt á nema [
hólfum bónus fyrstu sex mónuöl sina
i nýju starfl. Sé verkamaöur óbyrgur
fyrir framlelöslu|tapi; ; eöa skaöa
mun hann veröa aö greiða skaöa-
bætur sem nema allt aö þriðjungi
mánaöarlauna sinna. Sé þaö1
drukklnn verkamaöur sem veldur
skaöanum mun hann veröa aö
greiða skaöann aö f ullu.
Stjómvöld i Tyrklandi hafa stiö brugðist harkalega vlö þegar minnsta hstta hefur stafaö af þjóðarbrotum, svo sem
kúrdum.
menn hafa sagt i einkaviðræðum aö
þó hernaöarleg íhlutun sé ólíkleg
séu Tyrkir reiðubúnir að grípa til
aögeröa til aö verja hagsmuni sina.
Þar ber mest á olíuleiðslunni sem
liggur frá Kirkut i Irak til Ceyhan á
strönd Tyrklands. Þessl lelösla er
eina útflutningsleiöin fyrir iraska
olíu eftir að Sýrlendingar lokuðu
fyrir leiöslur sem lágu um Sýrland,
en Sýrlendingar styöja Irani í
striölnu i Persaflóa. Oliuleiðslan fró
Irak veitir Tyrkjum 250 milljón doll-
ara tekjur á ári í flutningsgjöld, auk
þess sem þriðjungur olíuinnflutnings
ferumhana.
Forseti iranska þingsins, Ali Akh-
bar Rafsanjani, sagöl nýlega að,
landvinnlngar Irana i síöustu órás
þeirra á Iraka i kúrdísku fjöllunum i
N-Irak gstu komiö sér vel til órósa ó
oliuleiösluna. Vegna þessa veltu
menn í Ankara þvi mjög fyrir sér
hvort Aziz heföl borið til Evren
beiöni um aöstoö ef til þess ksmi aö
Iranir ógnuöu leiöslunni. Þessum
orörómi var siðar visaö á bug af
stjórnvöldum og segja embættls-
menn þar að þar sem Kírkut sé í 200|
kilómetra fjarlsgö frá vígstöðvun-
um sé hsttan af iranskri árás mjög|
m■
Og jafnvel þó á leiösluna yröl
róöist yröu tyrknesk stjórnvöld aö
athuga sinn gang vel áöur en þau
tækju ákvöröun um aö gripa til hem-
aðarlegrar ihlutunar til hjálpar
Irökum. Iran er stsrsti útflutnings-
markaöur Tyrkja og nómu viö-‘
sklptin milli rikjanna nærri einum
mllljaröi dollara ó siöasta órl. Þar
aö auki heföi hemaöaríhlutun nónast
ófyrlrsjóanlegar afleiöingar hvað
snertlr utanrikismólastefnu Tyrkja.
Þaö sem kannski veldur Tyrkjum
meiri áhyggjum er þaö aö aukln átök
ó kúrdiskum lands\’söum kynnu að