Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.1983, Blaðsíða 13

DV.'FÖSTUDAGUR 16. ÐESEMÐBR1983, -
13
Námsgagnastofnun
vinnur ekki í laumi
— athugasemd við ummæli Haralds Blöndal í DV sl. föstudag
Vegna ummæla Haralds Blöndal
um starfshætti í Námsgagnastofnun
í grein í DV föstudaginn 9. des. leyfi
ég mér aö gera nokkrar athuga-
semdir.
Lokakafli greinar Haralds er svo-
hljóöandi:
„Þaö hefur fariö hljótt um náms-
gagnastofnun og skólarannsókna-
deild. Þar vinna menn störf sín í
laumi. Svo laumulega er farið að til
hreinna undantekninga telst ef starf
er þar auglýst fyrirfram. Þar koma
menn fyrst til starfa, vinna sér þegn-
rétt, en svo er stööum slegið upp til
málamynda til þess aö fullnægja
lögiuium. Hinsvegar eru allar kenn-
arastöður viö hina smæstu skóla
auglýstar eftir kúnstarinnar reglum.
Skrítið?”.
Hér eru tvö atriði sem þörf er á aö
leiörétta.
I fyrsta lagi aö í stofnuninni sé unn-
í laumi og í öðru lagi aö störf séu ekki
auglýst.
Að vinna í laumi!!
Hér á eftir verður skýrt frá því
meö hvaða hætti Námsgagnastofnun
kynnir námsefni og önnur verkefni
stofnunarinnar.
1. Áætlanir Námsgagnastofnunar
meö tilgreindum verkefnum eru ár-
lega sendar menntamálaráöu-
neytinu og Fjárlaga- og hagsýslu-
stofnun. Þessar áætlanir eru einnig
kynntar í fjárveitinganefnd og þing-
flokkunum ef óskað er.
Áætlanir um útgáfu námsgagna
miðast við:
a) þörf fyrir endurútgáfur
b) nýttnámsefni
c) sérkennsluefni
d) fræöslumyndaefni
Áætlanir þessar byggjast á:
a) lagerstööu og notkun námsgagna
seinustu 5 árin
b) tillögum um nýtt námsefni frá
menntamálaráöuneytinu, stjórn
Námsgagnastofnunar eöa öörum
sem koma vilja efni á framfæri eða
gera um þaö tillögur.
Kjallarinn
Ásgeir Guðmundsson
Þaö fer síöan eftir f járhag Náms-
gagnastofnunar hversu mikiö er
hægt að framkvæma og hefur stjóm
stofnunarinnar þurft að raða verk-
efnum í forgangsröö og fresta útgáfu
margskonar efnis af fjárhags-
ástæöum.
Sú meginregla gildir aö nemendur
í skyldunámi þurfi ekki aö kaupa
námsgögn.
Um fjárhagsstööu Námsgagna-
stofnunar hefur ekki veriö hljótt
seinustu árin og stjómvöldum jafnan
gerö full grein fyrir stööu stofnunar-
innar og verkefnum og um það
fjallað í fjölmiðlum.
2. Kynningarskrá um öll gögn Náms-
gagnastofnunar er send til allra
grunnskóla í nægilegu upplagi fyrir
alla kennara til kynningar fyrir for-
eldra ef þess er óskaö, til fjölmiðla,
fræösluskrifstofa, bókaverslana og
annarra aöila sem þess óska.
3. Fréttabréf er gefið út tvisvar á ári
og sent til fjölmiðla, bókaverslana,
kennara, fræösluskrifstofa og fjöl-
margra annarra aöila.
4. Sýniseintök eru send skólum og
fræösluskrifstofum af flestu nýju
námsefni sem út er gefiö svo
kennarar geti kynnt sér efni þess.
Vitað er aö víöa kynna kennarar for-
eldrum nýtt námsefni.
5. Starfsmenn Námsgagnastofnunar
' hafa mætt á fjölda funda hjá for-
eldrafélögum og kennurum þar sem
fjallað er um verkefni stofnimar-
innar og námsefnf kynnt og m.a.
heimsðtt þing kennara í öllum
fræðsluumdæmum landsins í þeim
tilgangi.
6. Kennslumiöstöö var opnuö aö
Laugavegi 166 fyrir hálfu ööru ári
síðan þar sem s já má:
a) allt þaö efni sem Námsgagna-
stofnun gefur út.
b) margvíslegt annað efni sem aörir
íslenskir útgefendur hafa sent frá
sérogtaliö geta nýst í skólastarfi.
c) ýmislegt erlent efni til kynningar.
Þar fer einnig fram fjölþætt
fræðslustarfsemi sem tengist skóla-
starfi
Kennslumiðstööin er öllum opin
(kl. 13—18 mánud.—föstud.) sem
áhuga hafa á því að kynna sér náms-
efni eöa starf stofnunarinnar.
7. Fréttatilkynningar eru iðulega
sendar til fjölmiðla um nýtt náms-
efni og efnið jafnframt sent meö.
8. Upplýsingar eru jafnan veittar
öllum sem til stofnunarinnar leita
og gera starfsmenn allt sem hægt er
tilaðverðaaðliði.
9. Samkvæmt lögum er Námsgagna-
stofnun skylt aö hafa samstarf viö
menntamálaráðuneytið, Kenn-
araháskóla Islands, Háskóla Islands
og sambærilegar stofnanir innlendar
og erlendar.
Þessum samskiptum er sinnt svo
sem verða má og lögð hefur verið
áhersla á stöðug og góð samskipti við
grunnskóla landsins.
Að þessum upplýsingum gefnum
tel ég hæpið aö hægt sé með nokkrum
rétti aö halda því fram aö hér sé
unnið í laumi.
Um ráðningar í störf
Frá því starfsemi Námsgagna-
stofnunar hófst meö breytingum á.
lögum um Ríkisútgáfu námsbóka og
Fræösiumyndasafn. ríkisins 1979
hefur veriö auglýst eftir umsóknum í
allar stööur í stofnuninni, að einni
undanskiiinni, þar meö taldar allar
stjórnunarstööur.
Þaö er því meö öllu tiihæfulaust aö
eitthvert leynimakk hafi ráöiö því
hverjir komiö hafa til starfa hjá
Námsgagnastofnun.
Að lokum
Væri ekki nær að stuðla aö
jákvæðum samskiptum heimila og
skóla meö málefnalegum umræöum
fremur en aö gera starfsmenn skóla
og þjónustustofnana þeirra tor-
tryggilega í augum foreldra og alls
almennings meö órökstuddum
fullyröingum?
Ásgeir Guðmundsson
námsgagnastjóri.
Bergsteinn Gizurarson
langt umfram annað verðlag. Honum
hefur verið talin trú um að hér á landi
væri gnægö innlendrar ódýrrar orku,
svo ódýrrar, aö hægt væri að leyfa sér
ýmsa notkun hennar og dreifingu án
tillits til efnahagslegra sjónarmiða.
Þegar talaö er um innlenda orku
gleymdist þaö, að hér var að mestu um
erlendan kostnaö aö ræöa, f jármagns-
kostnað í erlendri mynt. Gífurlegt stór-
virki hef ur veriö unnið á síðasta áratug
í uppbyggingu raforkukerfisms. Nú er
búið aö tengja alla landshluta saman í
eitt orkukerfi, dreifa raforku tii allrar
landsbyggöarinnar. Margir hlutar
þessa kerfis greiða ekki og jafnvel
aldrei þann kostnaö sem þessu er sam-
fara. Ákvarðanir um þessar fram-
kvæmdir hafa verið teknar á félagsleg-
um grundvelli og kostnaöinum dreift á
hina almennu notendur.
Uppbyggingin aö undanförnu hefur
verið gerö með fjármagni sem tekið
hefur veriö að láni til miklu skemmri
tíma en líftími þessara mannvirkja
veröur og meö þeim háu vöxtum er
hafa tíðkast hin síöari ár.
Á sama tíma var gripið til þess ráös
í baráttunni viö veröbólguna aö neita
orkufyrirtækjum um hækkanir til jafns
viö breytt verölag. Sá taprekstur er
þar safnaöist saman var svo jafnaður
meö lántökum erlendis á háum
vöxtum.
Sá tími er þjóðin í góöæri átti aö
safna í höfuöstól og eignast orkuveitur
og virkjanir var sorglega misnotaöur.
I staö þess aö greiöa smám saman
niöur þessi varanlegu mannvirki voru
jafnóðum tekin lán vegna rekstrar-
halla sem fyrirskipaöur var af stjóm-
völdum.
Nú þegar tekjur þjóöarinnar hafa
oröið fyrir miklum afföllum á allt í
einu aö greiða þessar skuldir. Þaö er
því ekki að undra aö almenningur líti
til samanburöar, til hins lága
orkuverðs sem stóriðjan nýtur og telji
þar kominn sökudólginn, þó ástæöan sé
raunar fyrirhyggjuleysi innlendra
stjómenda.
Meðalframleiðslukostnaður
Landsvirkjunar
Því hefur veriö haldiö fram til stuön-
ings þeirri kenningu aö almenningur
greiöi niöur orkuna til álversins, aö
,meöal framleiöslukostnaöur Lands-
virkjunar hafi veriö tæp 19 mills á
kwst. á síðastliðnu ári. Þetta eru rök
sem virka sannfærandi. Sannleikurinn
er sá aö útreiknaður framleiöslu-
kostnaöur Landsvirkjunar á
síöastliönu ári var 16 mills á kíló-
vattstund. Sú tala er fengin með
því aö endurmeta allar virkjamir til
núviröis, reikna meö afskriftum á 40
ámm og vöxtum þeim er greiddir voru
í raun. Ef litiö er á vextina svara þeir
til 4% raunvaxta af eignum eöa 1%
hærra en hinn almenni lántakandi þarf
aö greiöa af vísitölubundnum lánum
hér innanlands. Eg trúi því aö flestir
skilji aö þessi tala 16 mills á kwst.
segir okkur lítiö um þaö hvað orkan
sem Lamjsvirkjun selur álverinu hefur
kostaö í raun, þar sem hér hefur veriö
sleppt þætti verðbólgunnar, sem skorið
hefur niður kostnaö okkar viö fjár-
festinguna í þeim virkjunarmann-
virkjum er viö seljum álverinu aðgang
aö. Þegar beitt er tölum sem hér um
ræöir án skýringa er vissulega um
villandi málflutning að ræða. Á þaö
skal bent í þessu sambandi aö greiðslu-
byröi Landsvirkjunar er einnig meiri
en svarar til heföbundins afskriftar-
tíma orkumannvirkja, þar sem mörg
þeirra erlendu lána er tekin hafa veriö
greiðast niður á mun skemmri tíma en
40 árum. Auk þess verður aö líta á þaö
aö framleiöslukostnaöur orkufyrir-
tækis getur veriö mjög mismunandi
reiknaö á kwst. eftir því á hvaöa
tíma hann er reiknaöur. Framleiðslu-
kostnaöur einstaks árs er því mjög
óörugg viðmiðun.
Athugun
Orkustofnunar
Orkustofnun sendi i júní síöast-
liönum frá sér greinargerö um áhrif
ra'forkusamningsins viö ISAL á raf-
orkuverö Landsvirkjunar til al-
menningsveitna. Þar er borið saman
þaö verð er almenningsveitur hefðu
þurft aö greiða raforku meö og án
samningsins við ISAL. Miöaö er viö aö
Búrfellsvirkjun heföi samt verið byggö
á sínum tíma, en verið nýtt smám
saman af raforkuþörfinni innanlands.
Niöurstaöan var, miöaö viö þaö raf-
orkuverö er þá gilti (fyrir bráöa-
birgðasamninginn), að almennings-
veiturnar hafi greitt lægra verð fyrir
raforkuna meö ISAL-samningnum en
án hans, sem munar 11% aö meöaltali
fram til ársins 1982, en sé litið til
lengri tíma veröi almenningur aö
greiða hærra verö meö samningnum
en án. Eftir síöustu hækkun raf-
orkunnar til ISAL færist þessi tíma-
setning fram í tíma.
Sem reikningsdæmi er þetta fróðleg
niöurstaöa en aö líta á þetta sem raun-
hæft mat á útkomu samningsins viö
ISAL er ótækt. Gert er ráö fyrir aö viö
Búrfell hafi verið virkjað án
orkusölusamningsins, sem var ein
meginforsenda þeirrar virkjunar og
þeirra lána er til hennar fengust. Nú
heyrist t.d. gagnrýni vegna þeirrar ó-
nýttu raforku sem við eigum í virkjun-
um og sama gilti á sínum tíma þegar
Búrfellsvirkjun var ákveðin. Enginn
gat þá gert sér grein fyrir að verðbólg-
an myndi skera svo niður fjármagns-
kostnaðinn að virkjunin gæti staðið
ónýtt og beðiö vaxandi þarfa almenn-
ingsveitna og sparað þannig orkufram-
kvæmdir á tímum hækkandi virkjana-
og fjármagnskostnaöar. Ef farið er aö
ímynda sér hinar og þessar áttir sem
þessi mál heföu getaö þróast í, þá
verður varla sagt annað en aö viö
höfum þrátt fyrir allt farið einna hag-
stæöustu leiöina í þessu máli. Hag-
stæðast heföi auðvitaö veriö aö Búr-
fellsvirkjun og orkuframkvæmdir
síöasta áratugar heföu veriö áratug
fyrr á feröinni. Þá heföum við sloppið
fyrir horn og verðbólgan í heiminum
oröiö til þess aö fjármagnskostnað-
urinn heföi oröið allt annar en raun ber
vitni. Þrátt fyrir að forsendur
Orkustofnunar séu svona óraunhæfar í
þessum samanburði er niðurstaðan sú
aö almenningsveiturnar hafa greitt
lægra verö fyrir raforku til
þessa með sölusamningnum viö
ISAL en án hans. Þetta er merkileg
niöurstaöa þar sem hér er ekki
meötalinn sá ávinningur er við höföum
af þvi aö fjárfesta á hagstæöum tíma
og þáttur verðbólgunnar sem skorið
hefur niður fjármagnskostnaöinn.
Þetta er aðalátriðið þó halda megi því
fram, að virkjunarkostnaöur hafi orðið
meiri en séð var fyrir og
orkuvinnslugeta minni. Þó raungildi
raforkuverös til álversins hafi
minnkaö meö veröbólgunni hefur
veröbólgan enn frekar dregið úr fjár-
magnskostnaðinum. Þar sem raforku-
veröið til álversins hefur þó eftir á ver-
ið leiðrétt með tilliti til virkjunarkostn-
aðar hefur hagnaður almennings-
veitna orðið meiri en ætlað var í
upphafi, en ekki minni eins og haldið
hefur verið fram.
Bergsteinn Gizurarson,
verkfræðingur.