Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.1983, Blaðsíða 14

14
DV. FÖSTUDAGUR16. DESEMBER1983.
Erum við orðin ófriðarþjóð?
Viö erum ekki lengur friösöm þjóö í
þeim skilningi sem viö vorum á
kreppuárunum: Þá vorum viö fjarri
öllum vígstöövum, en nú erum viö hluti
af meginvígstöðvum heims; á umráða-
svæði Nató í eldlinunni milli Sovétríkj-
anna og Bandaríkjanna. Nú er jafnvel
svo komiö aö þaö skiptir í raun litlu
hvort sóknarvopn væru á Islandi sjálfu
því aö gera veröur ráö fyrir aö
kjarnorkukafbátar séu allt í kring um
landiö. Island er því allt eins líklegt til
aö veröa vígvöllur og aðrir hlutar N-
Atlantshafsins ef til stríös kemur.
Hagkvæmt
vopnleysishjal
Þó teljum viö okkur friösama þjóö
vegna þess aö viö höfum ekki íslenskan
her. Þetta gátum viö sagt meö
nokkrum rétti á millistríðsárunum. En
síðan þá höfum viö tekið afstööu meö
vígbúnaöarstefnu á flesta þá vegu sem
okkur var fært: Viö umberum erlend
hemaðarumsvif hérlendis, viö veitum
Nató okkar þegjandi stuöning, flest
hver, og keppumst um aö úthrópa hina
sovésku óvini þeirra. I þessari afstööu
okkar felst viöurkenning okkar á því
aö viö höfum lagt h'f landsmanna aö
hlutkesti fyrir friöinn. Ef kjarn-
orkustríð brestur á hér um slóðir
verðum viö eins forgengileg og landa-
mæraveröir í framlínu í heföbundnu
stríöi.
Getum við orðið
herskáari?
Við slikar aðstæöur er vert aö
spyrja: Gætum viö oröiö meira herská
þjóð en viö erum nú? Hvernig þá? Meö
því að hafa eigin her? Eg held að slíkt
væri ekki hagkvæmara fyrir Nató.
Meö því aö varpa friðarhjali okkar
fyrir borö? Þaö væri ekki viö hæfi
utanríkisstefnu Natóríkja. Meö því að
leyfa uppsetningu kjarnorkuflauga hér
á landi? Slíkt mundi trúlega koma of
miklu róti á okkar daglega líf til aö það
borgaði sig fyrir Nató því aö trúlega
er til nóg af kafbátum, eldflaugum og
sprengjuflugvélum í nágrenninu til að
ógna meö á friöartímum og til að flytja
hingaöá ófriöartímum.
Staðan viröist því sú aö viö erum
mátulega mikið hervædd og
sjálfsblekkt til aö bæöi viö og Nató
getum sem best við unaö.
Athyglisvert er að bera saman
sjálfsímynd okkar viö raun-
veruleikann. Viö viljum helst sjá
okkur sem eins konar friösaman
Gandhi sem réttir óvininum hina
kinnina. Þó erum viö í raun líkari
skæruliöa sem hótar aö sprengja sjálf-
an sig og alla aöra i loft upp ef á hann
er ráöist. Hvort tveggja er e.t.v. dæmi
um „óvirka andstööu” fyrir friði,
hvort á sinn hátt. En annað er óvopnuð
andstaöa, hitt er vopnuöandstaöa, og á
þessu tvennu er eölismunur.
Reyndar eru teikn á lofti um aö viö
Islendingar séum einnig aö hervæðast
í heföbundnum skilningi: Við höfum
lengi haft fallbyssubáta og vopnaöa
lögreglu. Nú hefur víkingasveit lög-
reglunnar bæst viö og horfur eru á aö
Islendingar muni vinna við fyrir-
Ur aftursæti
venjulegs tólksbíls
era margar útgöngnleiðir
fyrirböm
án þess að nota dymar!
Öll viljum viö tryggja sem best öryggi barnanna
okkar í umferðinni. Við vitum að það er ekki
nóg að láta þau sitja í aftursætinu, heldur er
mikilvægt að þau séu örugglega skorðuð, hvort
sem það er í bílstól, burðarrúmi eða bílbelti.
Við höfum sérhæft okkur í öryggisbúnaði fyrir
börnin,-búnaði sem hentar í flestar gerðir fólks-
bifreiða.
Barnastólar
(fyrir 9 mán - 6 ára)
Barnapúðar
(fyrir 6-12 ára)
Barnarúmsfestingar
(fyrir 0-9 mán)
Beltastóll
(fyrir 6-12 ára)
Fótgrindur fyrir beltastól
(fyrir 6-12 ára)
VELTIR HF
Sími 35200
Kjallarinn
TryggviV.Líndal
T-"..... . .
hugaðar nýjar radareftirlitsstöðvar
varnariiös Nató hérlendis. Þetta er
e.t.v. merki þess að vopnleysis- og
friðarímynd okkar sé nú aö færast á
það þróunarstig að hún geti hjarað
þrátt fyrir augljóst hervæöingará-
stand.
Hernaðarsaga íslands
Stutt athugun á Islandssögunni ætti
aö leiöa í ljós fyrir okkur hvernig viö
höfum alltaf veriö umsetin hemaði svo
aö núverandi ástand okkar ætti ekki aö
vera svo mjög framandi:
Landiö byggöist að hluta til vegna
straums flóttafólks frá hinum
stríðshrjáöa Noregi, og aö hluta til
vegna siglingatækni, og landafunda og
herleiöinga sem tengdust víkinga-
hemaöi Norömanna.
Landið slapp viö hemaöarinnrás frá
Noregi fyrstu aldimar vegna þess aö
skipatæknin var ekki komin á þaö stig
að hagkvæmt væri fyrir Norðmenn aö
fara meö flota á hendur Islendingum.
Hagur Islands versnaöi á 17. öld!
þegar Danir gátu siglt hingaö fall-
byssuskipum með hermönnum. Þá
uröum viö einnig sjálf fyrir barðinu á
víkingastrandhöggi þegar „Tyrkir”
geröu víg sín hér í krafti betri
skipatækni.
Á 18. öld vöröu Englendingar Dani
og Islendinga fyrir fleiri
„Tyrkjaránum” meö flotaveldi sínu
sunnar í álfunni.
Á 19. og 20. öld fengu Islendingar
aukið sjálfsforræði í áföngum frá Dön-
um, jafnan skömmu eftir aö stríös-
ástand haföi ríkt í Danmörku og þann-
ig losað um úreltar heföir lénsskipu-
lagsins.
Á millistríösámnum gátum viö haft
hlutlausa utanríkisstefnu gagnvart
varnarbandalögum, af því aö veldi
Danmerkur var orðiö svo veikt, her-
flugvélar voru ókomnar og önnur
nútímaleg samgöngutæki hemaöar og
viðskipta ekki enn þróuö.
Síðan í síðustu heimsstyrjöld höfum
við verið á þjóöbraut hemaðar, m.a.
vegna þess að viö höfum síðan þá
verið á þjóöbraut samgangna. En
hemaöur, samgöngur og viðskipti em
ávallt í eöli sínu nátengd, svo aö það
ætti ekki aö koma okkur á óvart aö
þetta hefur allt borist til okkar sem
einn „félagsmálapakki”.
Hvaö er þá til úrbóta? Ég held aö
viö höfum jafnan tekiö besta kostinn
sem bauöst í vamarmálum hverju
sinni, jafrit fyrir okkur sem Nató. Það
hefur veriö hin óviðráðanlega tækni-
þróun heimsins sem hefur sett Is-
lendinga ásamt miklum hluta heims-
byggöarinnar í aöstööu gagnkvæms
kjamorkuógnarjafnvægis. En þaö
hefur veriö vandi okkar sem stoltrar
smáþjóðar aö horfast í augu við okkar
breyttu afstöðu. Þó hlýtur það aö vera
skylda okkar semlýöræöisþjóðarog
Nató-þjóöaraölátasjálfsímynd okkar
haldast í takt viö tímann sem við lifum
á.
Tryggvi V. Líndal
kennari.
Menning Menning Menning
Tobías litli og
ömmur og mömmur
TOBÍAS OG VINIR HANS
eftir Magneu frá Kleifum.
Sigrún Eldjárn myndskreytti.
Iðunn, Reykjavík, 1983.112 bls.
I fyrra kom út barnabók hjá Iöunni
eftir Magneu frá Kleifum sem hét
Tobías og Tinna og fjallar um böm
meö þessum nöfnum sem era um 5 og 7
ára. Tobías hefur bægifót og er útund-
an í leikjum bama. Hann er
viðkvæmur og þráir nálægö og blíðu.
Það geta annars ágætir foreldrar hans
ekki veitt honum aö fullu. Þeir era
báöir of uppteknir í starfi sínu til þess.
En Tobías eignast fulloröinn vin,
Sighvat málara. Dóttir hans Tinna,
sem er frjáls og fordómalaus stelpa,
verður h’ka vinur hans.
Nú er komið framhald af þessari
sögu, en sjálfstætt þó, og heitir Tobías
og vinir hans. Mamma Tobíasar er
farin út í lönd að læra og feðgarnir eru
einir heima. Sighvatur býöur Tobíasi
aö koma með sér og Tinnu í langt
sumarfrí, feröalag um landiö í
kassabíl. Tobías veröur yfir sig hrifinn
og faöir hans lika sem sér aö syni hans
muni vel borgiö hjá þessu ágæta fólki.
Tobías á gamla tuskubrúðu, hana
Jóku, sem hann talar við í einveru
sinni, og verður hún samferöa í sumar-
ferðina.
Þaö er fljótrakiö að þau lenda i
mörgu ævintýri og Tobías nýtur sam-
verannar við vini sína svo aö hann
verður sem nýr drengur. Auövitaö
saknar hann móður sinnar sem skrifar
honum frá útlöndum að hún æth aö fá
hann til sín en það óttast Tobías. Hann
er logandi hræddur við allt sem er
framandi því að hann er uppburöar-
laus drengur, sem höur best í rólegu
umhverfi meö vinum. Sú ósk hans
rætist að fá að vera áfram meö Sig-
hvati og Tinnu allt sumarið, „í
hundraö þúsund daga.”
Magnea er hugmyndarik og frjó í
frásögn sinni og tiigangur hennar
skýr. Bókin er lofsöngur til nálægðar
og lifandi samskipta bama og full-
orðinna. Henni er uppsigað viö þann
aöskilnað nútímans milli kynslóöanna
sem hlýtur aö bitna á uppeldinu. Hún
tengir trú sína á ímyndunaraflið sem
lifgjafa viö lausn vandans og sýnir
okkur í verki hvemig nálægö og
umhyggja fyrir andlegri velferö barna
felst í því að tala viö þau, leika viö þau
og lofa þeim aö skríöa í kjöltu sér og
kúra viö barm. Hjá Sighvati og Tinnu
fær Tobías þaö sem hann ekki fær hjá
foreldrum sínum og í ímynduöum sam-
tölum viö Jóku — og síðar einnig viö
spýtukalhnn TröUa — fleytir
ímyndunarafhö Tobíasi yfir öröugasta
hjaUann í einmanaleikanum.
I ritdómi sem Hildur Hermóösdóttir
skrifaöi í DV 28. nóv. sl. gagnrýnir
Bókmenntir
Rannveig G.
Ágústsdóttir
hún margt hjá Magneu þótt hún viöur-
kenni fúslega aö sagan sé vel sögö.
Nei, það er of veikt til oröa tekiö aö
segja aö Hildur gagnrýni, — hún á-
sakar Magneu um aö hún noti hug-
myndir frá Anne-Cath. Vestly meö því
aö hafa kvistinn Trölla í sögunni, aö
hún gæti ekki jafnréttis þegar hún lýsi
konum í bókinni, aö mamma Tobíasar
og vinkonur hennar og mæður
barnanna séu „báöar ábyrgöarlausar
og óþarfar í sögunni”. Og Hildur held-
ur áfram að tala um konumar og segir
orörétt:
„ .. . það er a.m.k. lítið sem ekkert
talað um þær eöa réttlættar aö nokkra
marki ástæðurnar fyrir fjarvera
þeirra. ömmumar era hins vegar
brúklegar, sbr. hinar knáu kerl-
ingar sem slást um tíma í hópinn í
ferðaiaginu. Hér er Magnea enn á
slóðum Guörúnar Helgadóttur og
Anne-Cath. Vestly sem báöar era á
ömmulínunni. Og hvaöan er kvisturinn
TröUi ættaöur? Furðu líkur hinum
vinsæla Stúf, trjágreminni sem var
besti vinur Litla-bróöur (sögupersóna
A.C.V.)” Grein Hildar lýkur með þess-
um orðum: „Bókin er falleg í hiUu,
meö góöu letri og góöum teikningum. ’ ’
Eg skil nú ekki hvers vegna HH þarf
aö hnykkja á dónaskap sínum í þessum
ritdómi með því aö gefa í skyn aö bókin
sé best ólesin uppi í hUlu. Þessi bók á
þaö sannarlega skihö aö lesast upp til
agna.
Þaö er dæmigert fyrir yfirborös-
skUning HH á verkinu aö saka
Magneu um ritstuld þótt hún noti
sama mótív og Ann Cath. Vestly. Mótív
segja okkur ósköp htiö um sögu eins og
alhr vita, enda sömu mótív aö finna í
hinum ólíkustu bókmenntum aUt frá
sögum sniUinga niður í argasta
óþverra. Og spýtukaU, drottinn minn
dýri! AUt mannkyniö hefur leikiö sér
aö spýtuköUum. Og ömmur — á þaö nú
aö vera eitthvað apalegt aö eiga
ömmu? Það er dæmigert fyrir ungar
sjálfstæöar menntakonur að vísa frá
sér umræöu um öryggi og samskipti
barna viö foreldra sem afturhaldstah,
sbr. þaö sem HH segir um viöhorfiö tU
mömmunnar. Mamman er ekkert
flagö í sögunni, síöur en svo, en um
hana vitum viö nánast ekki neitt af
þessari síöari sögu annaö en það aö
Tobías saknar hennar mikiö. Fjarvera
hennar er nauösynleg í sögunni — ann-
ars yröi þetta líka önnur saga. En
einmitt vegna þess hve Tobías saknar
hennar hlýtur hún aö hafa ýmislegt tU
brunns aö bera — og hún er mennta-
kona. En heimurinn er einvörðungu
séöur frá s jónarhóh Tobíasar og það er
þaö sterka viö þessa sögu. Hún er
okkur fuUorðnum áminning um það
hvaö kunni aö leynast í hugskoti bama
okkar, nokkuö sem viö aldrei fáum að
heyra frá þeim fyrr en þau eru
kannski oröin fulloröin, sannleikur
sem þau láta sér nægja aö segja
dúkkunum sínum frá.
Hitt er svo annaö mál aö spyrja
mætti hvort frásögn Magneu sé nógu
vönduö. Hún er stundum sundurlaus,
mörgum frásögnum raðaö hverri eftir
aðra án þess aö sagan myndi teljandi
stígandi, stundum teygir hún lopann,
stundum jaðrar hún viö að vera
kennslubókarleg, sbr. fróðleik um
sveitalíf fyrri tíðar. Sjálfsagt heföi þar
mátt koma til meiri úrvinnsla textans,
en slíkt er alltaf hægt að segja um
nánast hverja bók og allt orkar
tvímælis í þessu efni því aö oft er
bráönauösynlegt aö hafa lygna kafla á
milli átaka. Og ekkert af þessu sem
hér hefur verið nefnt fær drepið niður
leikandi létta frásögn, glaöa og lifandi.
Og hugblær sögunnar er hreint unaðs-
legur.
Svo sannarlega held ég aö Magnea
viti hvaö hún vill í heild meö sögum
sínum og ruddaskapur aö bendla hana
viö stuld eins og HH gerir, að Magnea
sé hermikráka Guörúnar Helgadóttur,
sem ekki var nú einu sinni byrjuð aö
skrifa þegar Magnea haföi skapaö sér
sinn eigin stíl og nafn með bókunum
um Hönnu Maríu.
Rannveig G. Agústsdóttir.