Dagblaðið Vísir - DV - 21.01.1984, Blaðsíða 4

4 r\n *
DV. LAUGARDAGUR 21. JANUAR1984.
Fréttaljós
Fréttaljós
Frettaljós
Fréttaljós
ff
Hvernig eru hinir raunverulegu raf magnsreikningar?
RÍKISREKINN
ÓSKAPNAÐUR
ff
Þaö varð uppi fótur og fit þegar DV
skýröi frá því á síðasta hausti aö al-
mennt rafmagnsverö hér á landi
væri orðið þaö hæsta á Norður-
löndum og jafnvel meö því hæsta í
heiminum, þar sem raforkunotkun
er jafnalmenn og mikilvæg og hér. Af
hálfu orkuseljenda og núverandi
stjórnvalda var sökinni skellt á vit-
lausa verðlagsstefnu um árabil sem
væri lýsandi dæmi um þaö hveitiig
hægt væri aö spara sér til óbóta.
Þama var aöallega fjallað um
óeölilega háan framleiöslukostnað
rafmagnsins og einnig óeölilega há-
an dreifingarkostnaö þess. En til
uppbyggingar á hvoru tveggja
höfðu, í meira en áratug, veriö tekin
hrikaleg peningalán erlendis, sem
höfðu margundiö upp á sig í gengis-
fellingum og með háum kreppuvöxt-
um. Vegna þess aö rafmagns-
reikningum til almennra notenda
var haldiö niöri og langt undir kostn-.
aöarveröi í þeim tilgangi að fresta
veröhækkunum á þessari þjónustu
svo aö hún yröi léttari í vigt viö út-
reikninga á vísitölum framfærslu-
kostnaöar og síöan kaupgjalds.
Eöli málsins var ýtt undan í bar-
daganum viö verðbólguna eins og sú
barátta var háð þá. Og eins og á
daginn hefur komið jafngilti þaö því,
aö þjóöin lifði árum saman viö sýnd-
arkjör, fölsk lífskjör, þar á meðal
lægra rafmagnsverö en svaraöi til
kostnaðar. Viö borguöum lítiö úr
buddunum meöan rafveitumar ófu
um sig skuldahalann meö gengis-
tryggingu og hávöxtum.
Rafmagnsnotendur, eins og aðrir,
kannast viö verösprengingu eftir
skipti á ríkisstjómum í fyrrasumar.
Samt þurfa orkuöflunar- og raf-
magnsdreifingarfyrirtæki í landinu
að borga talsvert á annan milljarð
króna aðeins í vexti af lánum á þessu
ári, 1984. Þeir nálgast þaö að verða
jafnháir og allar tekjur Lands-
virkjunar af heildsölu á raforku á
árinu, sem em áætlaöar 1.840.000
krónur. Bara vextir af skuldum. Og
varla vill nokkur láta hér staöar
numiö í orkuöflun og rafvæðingu sem
hugsar sér bjartari framtíð.
Skuldadagar
Undanfarin misseri hefur fariö
fram mjög merkileg umræöa um
þátt rafmagnsverðs til stóriðju meö
hliðsjón af almennu rafmagnsverði.
Hún var lengi tímafrekasta umræða
á Alþingi. Og snerist um þaö, hvort
álverið í Straumsvík ætti aö borga
fyrir orku á ári eitt togaraverö eða
tvö. Deilan er ekki útkljáð. En mun-
urinn var sem sagt eitt togaraverð, í
hæsta lagi hálft annaö, um eða
eitthvað rúmlega 200 milljónir.
Vissulega getur munaö um svona
upphæð í raunveruleikanum. En í
öllu púsluspili rafmagnsframleiðslu
og dreifingar skiptir hún ekki
sköpum, hvaö þá í þjóðarbúskapn-
um. Því er haldið fram og þaö meö
talsveröum rétti aö hagur okkar af
álverinu skili sér eftir öörum leiöum,
í vel borgaðri vinnu og mikilli
þjónustu, þótt grunnurinn sé
orkusalan, raunar ódýr íslensk orka.
Hvort álverið borgar 200, 400 eöa
jafnvel 500 milljónir af 4,5—5,0 mill-
jarða rafmagnsreikningum okkar á
þessu ári, ræöur engum úrslitum um
almennt orkuverö. Það verður hvort
semerallt ofhátt.
Talsmenn Orkustofnunar halda
þvi fram að virkjunarkostnaöur
vatnsafls til raforkuframleiðslu hér
sé ekki óhóflegur nema síöur sé. Þess
vegna getum við haldiö áfram aö
virkja og boðið rafmagniö á sam-
keppnishæfu veröi til stóriöju og
meira aö segja þaö nýja rafmagn á
hóflegu veröi til almennra nota.
En blekkingin frá vísitöluleiknum
áður, í svo sem áratug, mun óhjá-
kvæmilega halda almennu raf-
magnsveröi óhóflega dýru, á meðan
viö styttum skuldahalann frá þeim
árum eöa stýfum hann í eðlilega
lengd. Á þessari stundu er allsendis
óljóst hve mörg ár viö verðum aö
gjalda í hæstu rafmagnsreikningum
á Noröurlöndum fyrir „gamlar”
syndir. Þaötekurminnst nokkurár.
Hvaða rafmagnsverð?
En hvaö erum viö, almennir raf-
magnsnotendur, að borga þegar viö
afgreiðum þessi útgjöld í bank-
anum?
I fyrsta lagi of dýrt rafmagn. I
ööru lagi 1,5% orkugjald til viðbótar
viö 22% söluskatt. Og í þriöja lagi
19% veröjöfnunargjald á raforku,
nema vegna húshitunar. Þar að auki
borgum viö þetta 1,5% orkugjald
gjaldiö, er taliö gefa 470 milljónir
króna í ár. Þar af segir Sverrir Her-
mannsson iönaöarráðherra aö 391,5
milljónir gangi til niöurgreiöslna á
orkuverðinu, af því 61,5 milijónir til
þess aö borga niður olíukyndingu og
230 miiljónir til niðurgreiðslna á hús-
hitun meö rafmagni. Sú fjárhæö er
greidd beint til rafveitna og breytir
þannig ekki rafmagnsveröi til not-
enda í verötaxtanum. Sverrir er nú
með í buröarliðnum frumvarp til
laga um nýskipan á jöfnun hús-
hitunarkostnaöar og orkusparandi
aðgerðir. En samkvæmt þessu fara
78,5 milljónir af 1,5% orkugjaldinu í
Umsjón: Herbert
Guðmundsson
Allir borga 19% verðjöfnunargjald á raforku, nema Siglfirðingar. öll upp-
hæðin, um 370 milljónir í ár, rennur tll Rafmagnsveitna ríkisins og Orkubús
Vestf jaröa, tll þess að borga niður taxta þeirra, sem voru áður hæstir en eru
nú orðnir með þeim hóflegri. Húshitunarreikningar eru alls staðar með niður-
settu verði, í það fara 230 milljónir í ár.
meö 22% söluskattinum alls staöar
þar sem hann er innheimtur. Margir
og líklega flestir halda aö söluskatt-
urinn sé 23,5%, en þar af er
orkugjald 1,5%.
Að dómi sérfróðra manna væri
ósköp eðlilegt aö kílóvattstund á
heimilistaxta kostaði 1,50—2,00
kr. Hjá 22 rafveitum á landinu er
veröiö 2,29—3,42 krónur, taxtarnir 15
og meöalveröiö 2,86 krónur. En meö
22% söluskatti, 1,5% orkugjaldi og
19% veröjöfnunargjaldi er kílóvatt-
stundin á 3,26 krónur ódýrust og dýr-
ust 4,88 krónur, aö meðaltali á 4,07
krónur. Þetta síðastnefnda verö er á
rafmagnsreikningunum, veröið til
okkar, 3,26—4,88 krónur á kílóvatt-
stund fyrir heimilisnotkun.
Álagiö 1,5% meö söluskattinum á
allar söluskattsskyldar vörur og alla
söluskattskylda þjónustu, orku-
handraöann hjá Albert til almennra
nota.
Verðjöfnunargjaldiö á raforku,
19%, er áætlað að gefi um 370
milljónir króna. Þaö er lagt á alla
rafmagnsreikninga nema vegna hús-
hitunar. En hins vegar er því variö
þannig að Rafveita Siglufjaröar fær
þaö endurgreitt aö sínum hluta en
Rafmagnsveitur ríkisins og Orkubú
Vestfjaröa skipta hinu öllu á milli sín
í hlutfalli viö rekstrarumfang. Þaö
f ramlag er dregiö f rá kostnaöi þeirra
og lækkar taxta þeirra beint.
Þannig möndlar ríkisvaldiö meö
840 milljónir króna í raforkuverðinu,
‘öðru orkuverði og almennu vöru-
veröi, undir yfirskini orkuverös-
jöfnunar. Og tekur fyrir 78,5 milljón-
ir til annarra þarfa, væntanlega í
umboðslaun. Skilar aöeins 761,5
milljónum á markaðan bás.
„Óskapnaður"
Já, hvaöa rafmagnsverð blasir viö
notendum?
Frá 22 rafveitum voru 20 mismun-
andi meöalverö á kílóvattstund 1982
og mesti munur 99%. Á heimilistöxt-
um þessara 22 rafveitna er nú mesti
munur nærri 50%, en þeir eru 15 tals-
ins. A15 mismunandi rafhitunartöxt-
um þeirra er 68% mestur munur. Og
á 15 mismunandi töxtum þessara 22
rafveitna vegna stórra véla er mesti
munur89%nú.
Þótt þama sé vissulega mikiíl
munur má aö vissu marki skýra
hann í samræmi við ólíkar aöstæður.
Þó er vitaö aö samræmi rafmagns-
reikninga og kostnaðar er víöa um-
deilanlegt vegna kekkjóttra, opin-
berra ákvarðana varðandi verölagn-
ingu hverrar rafveitu fyrir sig um
árabil undanfariö. Þær hafa eins
byggst á klókindum eða ýtni ellegar
hógværö eöa andvaraleysi stjórn-
enda og dómsorði ráöherra, sem haft
hefur síöasta orðiö í ákvöröunum um
rafmagnsreikninga síöustu allmörg
ár. Þaö mun til og ekki vera eins-
dæmi aö stjórnendur rafveitna hafi
hreinlega gleymt aö sæk ja undir ráö-
herranáö (einstaka sinnum).
En til hvers kemur þá 370 milljóna
króna verðjöfnunargjald? 19% af því
sem allir borga fyrir sitt rafmagn,
utanhitunar?
I fyrndinni mun það hafa vakaö
fyrir mönnum, og þá einkum al-
þingismönnum, aö jafna rafmagns-
kostnaö strjálbýlisbúa viö kostnað
þéttbýlisbúa. Þess vegna fengu og fá
Rafmagnsveitur ríkisins og Orkubú
Vestfjaröa þessa summij, „undir
boröiö”. Nema hvaö Rafveita Siglu-
fjarðar rukkar gjaldiö inn í eigin
gjaldskrá.
Þessi 19% jafnvægisálagning á mis-
jafnlega vanþróaöa rafmagnsreikn-
inga allra 22 rafveitnanna hef ur fyrir
alllöngu leitt til þess aö þeir sem
einir njóta veröjöfnunarinnar eru
komnir í hóp meöalgjaldenda. En
ýmsir og þaö allmargir aðrir, sem
áöur þóttu greiöa of lítið, borga nú
miklu meira en styrkþegarnir. Ekki
má gleyma þvi að styrkþegarnir
borga sjálfir nærri 30% af styrkjun-
um sem þeir njóta síðan.
Njarðvíkingur borgar nú sem
dæmi 4,88 krónur fyrir kílóvattstund
til heimilisnota, meö öllu, en Vest-
firðingur eöa íbúi á svæöi Rarik ekki
nema 4,32 krónur, einnig meö öllu.
Akureyringur sleppur hins vegar
með 3,26 krónur, Reykvíkingur meö
3,46 krónur.
Sverrir Hermannsson, iönaðar- og
orkuráöherra, kallaöi veröjöfnunar-
gjaldiö óskapnaö á aöalfundi Sam-
bands íslenskra rafveitna í haust.
Hann tekur undir þá kröfu SIR aö
gjaldið verði aflagt en Rarik og
Orkubúinu veröi tryggð framlög til
svokallaðra óaröbærra fram-
kvæmda, úr ríkissjóöi. Slíkar fram-
kvæmdir í ár teljast kosta 70—90
milljónir króna.
En ekki er sopið kálið þótt í ausuna
sé komiö. Kristján Jónsson, raf-
magnsveitustjóri Rarik, segir að
þrátt fyrir veröjöfnunargjaldiö hvíli
á njótendum þess samsafn skulda
vegna óarðbærra eöa félagslegra
framkvæmda. Framlag úr ríkissjóöi
veröi aö miðast viö aö klára þær líka,
eigi slíkt f ramlag aö taka við af verð-
'jöfnunargjaldinu. Semsagt: Gamlar
syndir koma okkur enn í koll.
Nú, en á þessu öllu segist iönaöar-
ráöherra ætla aö taka fyrir voriö.
En hvaö sem hann gerir mun það
kosta tíma og þolinmæði að bíða eftir
réttlátum rafmagnsreikningum.
-HERB
Tuttugu
meðal-
verðtaxtar
Meðalverð á rafmagni frá raf-
veitunum 22 var árið 1982 á 20
mismunandi vegu. Nýrri meðal-
verðstölur eru ekki tilbúnar enn-
þá. Hér á eftir f er listi yfir meðal-
verð svokallaðrar skattbærrar
sölu á kílóvattstund:
Akranes 0,92
Akureyri 0,97
Reykjavík 1,02
Stokkseyri 1,09
Vestmannaeyjar 1,12
Orkubú Vestf. 1,14
Borgarnes 1,19
Hafnarfjörður 1,20
Rarik 1,20
Vatnsleysa 1,24
Eyrarbakki 1,26
Sauðárkrókur 1,30
Siglufjörður 1,34
Selfoss 1,38
Reyðarfjörður 1,38
Hveragerði 1,45
Garður 1,52
Húsavik 1,53
Grindavík 1,57
Sandgerði 1,62’
Njarðvik 1,76
Keflavik 1,83
Fimmtán
heimilis-
taxtar
Hjá rafveitunum 22 eru nú í
gildi 15 taxtar fyrir heimilisnotk-
un. Verð til notenda er þetta:
Akureyri 3,26
Reykjavík 3,46
Akranes 3,65
Siglufjörður 3,85
Reyðarfjörður 3,87
Hafnarfjörður 3,93
Húsavik 4,00
Vestmannaeyjar 4,10
Sauðárkrókur 4,10
Borgarnes 4,20
Rarik 4,32
Orkubú Vestf. 4,32
Eyrarbakki 4,35
Hveragerði 4,35
Selfoss 4,74
Stokkseyri 4,74
Sandgerði 4,79
Keflavik 4,85
Garður 4,85
Gríndavik 4,85
Njarðvfk 4,88
Vatnsleysa 4,88
•
Fimmtán
hita-
taxtar
Verð á rafhitun húsa frá marg-
nefndum 22 rafveitum er nú eftir
15 mismunandi töxtum. Kilóvatt-
stundin, miöað við 40.000 stunda
notkun, kostar:
Vestmannaeyjar 0,79
Siglufjörður 0,83
Rarik 0,85
Reyðarfjörður 0,85
Orkubú Vestf. 0,87
Hafnarfjörður 0,88
Húsavik 0,91
Akureyri 0,92
Stokkseyrí 0,92
Selfoss 0,92
Reykjavik 0,93
Akranes 0,95
Sauðárkrókur 1,02
Keflavík 1,05
Garður 1,12
Grindavik 1,12
Borgarnes 1,12
Vatnsleysa 1,15
Njarðvík 1,15
Sandgerði 1,22
Eyrarbakki 1,33
Hveragerði 1,33