Dagblaðið Vísir - DV - 31.03.1984, Blaðsíða 18

18
DV. fcAUGARDAGUR 31. MARS1984.
t INU SINNI var lítil
stúlka send af móður sinni með
brauð og mjólk til ömmu sinnar.
Stúlkan var meö rauöa húfu sem
hún fékk á sautjándu öld en þá var
hún þegar orðin mörg hundruð ára
gömul. Rauða hettan gæti hafa
verið tákn tíða eöa tákn noma og
illsku. Kannski var þetta bara
venjuleg húfa.
I skóginum hitti hún úlf og sagði
honum hvert hún ætlaði. Þaö voru
mikil mistök. Ulfurinn var kominn
til ömmu hennar á undan henni,
yfirbugaði hana eða drap og mat-
reiddi fyrir litlu stúlkuna eða ekki.
Ulfurinn skipaði stúlkunni að af-
klæöast og henda fötum sínum á
eldinn. Það féll bræðrunum Grimm
alls ekki því þeir höfðu ekki hugsaö
sér að fara að skjóta fatafelluatriði
í eitt af upphöfnum nítjándu aldar
ævintýrum sínum. Ulfurinn át síöan
stúlkuna — sem er endir sögunnar
nema veiöimaður hafi skotið úlfinn
með ör eða skoriö á magann á
úlfinum og þannig hleypt stúlkunni
og ömmu hennar út og bjargað
þeim.
Það eru næstum allir sammála
um að sagan um Rauðhettu f jallar
um kynferðismál og ofbeldi en
hvaða efni hún vekur eru skiptar
skoðanir um meðal þjóðfræðmga,
mannfræðinga, áhangenda
kenninga Freuds, femínista og bók-
menntarýna. Ulfurinn hefur til
dæmis verið túlkaður sem frumeðl-
ið, tákn kynhvatarinnar, hinn rán-
gjarni maður, reðurtákn, útlagi,
djöfull, dýrið í okkur öllum og hin
sif ellda ógn í grimmum heimi.
u
M SLIKAR kenningar
var rifist af um 100 fræðimönnum á
ráðstefnu um ævintýri og samfélag
sem haldin var nýlega við Prince-
tonháskóla. Rauöhetta fékk tals-
verða umfjöllun. Túlkun feminista
virtist vera á uppleið en halla
undan fæti fyrir freudiskri túlkun.
Jack Zipes, marxískur prófessor í
þýsku við háskóla Wisconsin, hélt
því fram að karlrithöfundur hefði
tekið munnlega frásögn af kænni,
hugrakkri, hraðskeyttri og sjálf-
stæðri stúlku og breytt henni í frá-
sögn um nauðgun þar sem sögu-
hetjan er ánægð með að bera
ábyrgðina á að vera beitt kynferðis-
legu ofbeldi.
Sérfræöingar hafa orðið sammála
um að franski rithöfundurinn
Charles Perrault, 1697, og síðar
Grimm bræðumir í Þýskalandi,
hafi lagfært blóðstokkið ævintýrið
til þess aö efri stéttar lesendum
geðjaöist betur að því. Zipes hélt
því fram að Perrault hefði dregið
upp mynd af stúlkunni sem tómlátri
og einfaldri og bætt hettunni eða
rauðum hatti við en hann hafði á
þessum tíma verið tákn djöfulsins.
Zipes, sem er höfundur bókarinnar
The Trials and Tribulations of Little
Red Riding Hood, sagði að Grimm
bræðumir hefðu gert málin enn
verri með því að láta móðurina
vara stúlkuna við að vikja frá vegi
sinum og þannig skellt skuldinni af
eftirfarandi nauðgun á hana.
I yfirfærðri merkingu ber sagan
að sögn Zipes kynferðisleg boð.
Kynlíf er hættulegt fyrir konur.
Konur eiga skilið þaö sem þær fá og
einungis sterkir karlar (veiði-
maðurinn) geta bjargað heimskum
stúlkum frá lostafullum löngunum
þeirra.
Aðrir sérfræðingar voru með
önnur viðhorf. Robert Darnton, sem
er sagnfræðingur viö Princeton og
var ekki á ráöstefnunni, rengdi
lykilatriði hjá Zjpes. Zipes haföi
staöhæft að stúlkan hefði sloppið frá
úlfinum í munnmælasögunum meö
því aö segja aö hún þyrfti að fara út
aö pissa. Þessa útgáfu sagði
Darnton ekki vera til. Hin viötekna
gerð sögunnar, sem sögð hefði verið
fyrir mörgum hundruöum ára, hefði
endað með þvi aö úlfurinn heföi etiö
stúlkuna. Hann sagöi Rauðhettu
ekki vera kynferðislega sögu heldur
ógnvekjandi frásögn með einföldum
boðskap: Vertu ekkert að flækjast
fyrir utan þorpið því bæði lífið og
ókunnugir eru grimmir.
IPES OG DARNTON
telja að áhangendur freudiskra
túlkana hafi rangt fyrir sér — að
þeir séu að túlka tákn sem aldrei
hafi veriö i upprunalegu sögunni.
Sálgreinandinn Erich Fromm segir
til dæmis í bók sinni, The Forgotten
Language, frá 1951, að tákn
sögunnar megi skilja án erfiðleika.
Rauða hettan þýði tíðir kvenna.
Aðvörun móðurinnar til Rauöhettu
um að missa ekki flöskuna visi til
hættunnar á því að hún missi mey-
dóm sinn og þess viðhorfs að kynlíf
sem villimannlegt athæfi fram-
kvæmt af skeytingarlausum karl-
dýrum sé tjáning á hatri og fordóm-
um gagnvart mönnum. Sál-
greinirinn Bruno Bettleheim býður
upp á fágaðri túlkun í bók sinni The
Uses of Enchantment frá 1976. Hann
segir að úlfurinn, sem fær stúlkuna
til að víkja frá vegi sínum og tefja
við að tína blóm, tákni bæði frum-
eðlið og tákn kynhvatarinnar. Ævin-
týrið sé mjög kynferðislegt og ödi-
pusarlanganir til aö yfirbuga
móðurina (amman) og giftast
föðurmyndinni (veiöimanninum).
Var Rauðhetta ábyrg fyrir eigin nauðgun?
LRICH KNEOPFL-
MACHER, prófessor í ensku við
Princeton, réðst á Zipes og sagði
hann hafa margt fram að færa en
henda því einhvem veginn öllu í
sama pottinn, marxisma, þjóðfé-
lagsfræði, Freudisma. Anthoni
Vidler, prófessor í arkítektúr við
Princeton, reyndi smábrandara
með því aö segja að raunverulegt
vandamál í ævintýrinu væri
einungis hrömunargalli, veikur lás-
inn á húsi ömmunnar.
Gerhard Mueller, sem er frá
Rutgers skóla í criminal justice,
sagöi eins og við var búist aö sagan
um Rauðhettu fjallaði um lög. I
samfélagi fyrri tíma bóka var þetta
aöferö til að kynna fólki hvað var
rangt og rétt og hvemig ætti að
hegða sér, sagði Mueller. Fyrsti
biskup Gota á fjórðu öld gat ekki
fundið neitt orð yfir þann sem hafði
framið dauðaglæp. Hann notaði þvi
orðin yfirlýstur úlfur. Þannig varð
úlfurinn útlaginn sem varð að
deyja.
011 sú áhersla sem lögð var á kyn-
Úlfurinn sem frumsjálf, útlagi, djöfuii og hinn rángjarni maður.
ferðismál og dauða varð mörgum
um megn á ráðstefnunni. Amma
sem á staðnum var sagði: „Eg er
hneyksluð. Eg les þessar sögur
fyrir bamaböm mín.” Hún hefur
litla ástæðu til að hafa áhyggjur.
Háskólamenn munu alltaf halda
áfram aö ráðast á ævintýrin og
fiska eftir inntaki þeirra. Þeir beita
hver sinni hugmyndafræði. En töfr-
ar sagnanna hafa lifað um aldir og
lifa líka af alla greiningu.
Stuðgrúppan Týrói á Sauðárkróki. Eirikur, Guðbrandur, Gunnar Ingi, Margeir og Ægir eru stuðkarlarnir
nefndir.
Liðið var gjörsamlega tryllt af fjöri, það bókstafiega baðaði út öllum
öngum. DV-myndir: GunnarV. Andrésson.
Snargeggjað
fjör a
stuðballi
með Tyról
Þótt Geirmundur Valtýsson hafi
verið eins og fursti í hljómsveitar-
bransanum í Skagafjarðarsýslu
gjörvallri undanfarin guð má vita
hvað mörg ár er hann ekki óvinnandi
virki. Hann hefur í það minnsta
fengið harða samkeppni frá
„grúppu” sem heitir Týról. Sú er ný-
búin aö eiga 2ja ára afmæli og var
haldiö upp á það meö miklum herleg-
heitum á Króknum. A afmælissam-
komunni voru hvorki fleiri né færri
Það ersungið, fitlað við strengi og blásið svo undurblitt.
en 400 manns og liöiö var baðaö í
kampavínsúöa.
A Hótel Mælifelli er venjan að
hafa dunandi diskó á fimmtudags-,
föstudags- og laugardagskvöldum.
Þegar útsendarar DV litu þar inn 8.
mars síðastliöinn var þó ekki diskó,
þar var Týról í öllu sínu veldi. Þetta
var fimmtudagskvöld og verið að
gera tilraun meö aö hafa lifandi
tónlist. Það þarf ekkert að orðlengja
neitt um hið geggjaöa f jör sem ríkti.
Týról var greinilega í ba-na-na-stuði.
Gæjarnir í grúppunni heita:
Gunnar Ingi Arnason, hann spilar á
trommur, Ægir Asbjömsson syngur,
spilar á gítar og einnig hljómborð,
Eiríkur Hilmisson er gítaristi, Mar-
geir Friðriksson bassisti og Guð-
brandur Guðbrandsson leikur á
saxófón og hljómborð.
-JBH/Akureyri.